به دنبال رویکرد سازنده جمهوری های آذربایجان و ارمنستان در پذیرش تمامیت ارضی یکدیگر که منجر به بازگشت قره باغ به جمهوری آذربایجان و رفع سایه جنگ از استان سیونیک در ارمنستان شد،این دوکشور پنجشنبه شانزده آذر ماه برای اولین بار پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی با امضای بیانیه ای تصمیمات بی سابقه اتخاذ کردند.
در این ارتباط نکات زیر حائز اهمیت است.
۱.توافق باکو -ایروان که به دلیل عدم تاثیرپذیری از کشورهایی مثل روسیه،آمریکا،ترکیه و فرانسه،حاصل شد نشان داد جمهوری های آذربایجان و ارمنستان ترجیح می دهند تعاملات خود را بدون میانجی دنبال نمایند.
۲.فوری ترین نتیجه این توافق،تبادل اسرا با تاکید بر آزادی نیروهای نظامی خواهد بود و بزودی ۳۲ سرباز ارمنی و ۲ سرباز آذربایجانی آزاد خواهند شد.
۳. ابراز حسن نیت متقابل و حمایت از نامزدهای یکدیگر در مجامع بین المللی نیز از توافقات بی سابقه این دو کشور است.بر اساس مفاد مورد توافق در بیانیه منتشره، ارمنستان از نامزدی خود برای میزبانی بیست و نهمین کنفرانس اعضای کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد تغییرات آب و هوایی (COP29) به نفع جمهوری آذربایجان انصراف داده و از نامزدی این کشور حمایت می‌کند.باکو نیز در یک اقدام متقابل از نامزدی ایروان برای عضویت در دفتر این کنوانسیون ) COP ( از گروه اروپای شرقی پشتیبانی می‌نماید.
۴.نکته مهم این بیانیه اعلام آمادگی طرفین برای استقرار صلح پایدار است.بر این اساس باکو و ایروان ابراز امیدواری کرده اند که تا پایان سال ۲۰۲۳ یعنی کمتر از یک ماه دیگر، معاهده صلح امضا کنند.پس از امضای این معاهده، روند عادی‌سازی روابط بین باکو و ایروان مبتنی بر اعتماد متقابل و بر اساس احترام به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی طرفین آغاز خواهد شد.در این ارتباط در یک مطالبه منطقی، دو کشور از جامعه جهانی انتظار دارند تا از تلاش‌های انجام شده که تأثیر مثبتی بر منطقه قفقاز جنوبی خواهد داشت، حمایت کنند.بدیهی است تصمیمات واقعگرایانه این دو کشور نه تنها منجر به عدم تغییر مرزهای بین المللی و تامین حقوق ارامنه قره باغ خواهد شد بلکه ظرفیت های سیاسی،اقتصادی و فرهنگی آنان را برای افزایش تعاملات دوجانبه و منطقه ای فعال خواهد ساخت.
۵.اگرچه حُسن نیت و دوراندیشی مقامات جمهوری های آذربایجان و ارمنستان موجب امضای این بیانیه بی سابق شد اما نباید از نقش موثر نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان که با اتخاذ مواضع شجاعانه و صریح،کشور خود را از باتلاق قره باغ خارج ساخت،غاقل بود.پاشینیان نه تنها مواضع مقامات پیشین ارمنستان که غیراصولی و مغایر با موازین بین المللی بود را اتخاذ نکرد بلکه با نمایش جدیت خود در حل این مناقشه،نه تنها کشور خود را در مسیر پیشرفت اقتصادی قرار داد بلکه تداوم جنگ ویرانگر را در قفقاز منتفی نمود.
۶.جمهوری اسلامی ایران که با برگزاری نشست وزرای امور خارجه ایران،روسیه،ترکیه،آذربایجان و ارمنستان در قالب ۳+۳ تحت عنوان «نوبت صلح، همکاری و پیشرفت در قفقاز جنوبی» در تهران ،موجب نزدیکتر شدن دیدگاه های آذربایجان و ارمنستان به یکدیگر شد،طبعا خرسندترین کشور از این توافق است.در عین حال روسیه،ترکیه،آمریکا و اتحادیه اروپا نیز از صدور بیانیه مشترک استقبال کرده و آن را «گامی بزرگ و رو به جلو» خواندند. از این پس تمام کشورهای عضو در قالب ۳+۳ باید در قبال تداوم اقدام ارزنده باکو و ایروان و حفظ صلح وثبات در قفقاز جنوبی،احساس مسئولیت کرده و در نشست آتی در ترکیه، چشم انداز روشنی برای تعاملات همه جانبه و فراگیر در منطقه ترسیم نمایند.
