در حالیکه شهروندان هنوز ماجرای انتقال زباله سوز اهدایی چین به قم که قرار بود به تهران بیاید، را از یاد نبرده اند، شهردار تهران در زمستان گذشته خبر از ورود دستگاه مشابهی با حجم زباله سوزی ۶ هزار تنی در چند ماه آینده داده است.
با وجودی که سالهاست موضوع خرید زباله سوز برای تهران مطرح است اما شاید کمتر کسی بداند که مجتمع آرادکوه (محل دفع زباله‌های شهری) هم اکنون نیز یک واحد زباله‌سوزی با ظرفیت ۲۰۰ تن در روز دارد که سه مگاوات ساعت در روز برق تولید می‌کند. واحدی که از بهمن ۹۳ فعالیت خود را شروع کرد و برق تولیدی خود را به شبکه ارسال و پول آن را از وزارت نیرو دریافت می‌کند.
اما چرا زباله سوز؟ براساس گزارش های منتشر شده، فناوری سوزاندن زباله‌ها و تبدیل آنها به خاکستر یک راهکار زیست‌محیطی است که مزایای زیادی را به همراه دارد. سوزاندن زباله حجم آنها را برای دفع نهایی کاهش می‌دهد. به‌علاوه ترکیبات سمی و بیماریزای موجود در زباله را نابود می‌کند. اکثر پسماندهای خطرناک که نیاز به سوزاندن دارند، از منابع مختلف مانند بیمارستان‌ها، کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی بیرون می‌آیند.
با این وجود در دوره پنجم مدیریت شهری قرار بود یک واحد زباله‌سوز ۸۰۰ تنی در آرادکوه شروع به کار کند، سازمان مدیریت پسماند مکاتبات خود را با نهاد ریاست جمهوری انجام داد و دستورات لازم به‌منظور کمک به تأمین اعتبار راه‌اندازی این زباله‌سوز ۸۰۰ تنی صادرشده است. اما از آنجاییکه این رخداد مصادف بود با آخرین روزهای فعالیت دولت دوازدهم این پروژه نیز همانند بسیاری دیگر از پروژه‌ها عملاً از گردونه تصمیمات مدیریتی کنار گذاشته شد.
پس از آن نیز یک زباله سوز در دوران کرونا، از سوی چین به ایران اهدا شد که قرار بود در اختیار شهرداری تهران قرار گیرد. با این حال بنا بردلایلی که هرگز مشخص نشد، این زباله سوز سر از شهرداری قم در آورد!
با این حال این موضوع به حدی مهم است که علیرضا زاکانی؛ شهردار تهران در یک برنامه تلویزیونی با بیان اینکه یکی از معضلات بزرگ کشور موضوع «پسماند» است، گفت: ۲ شرکت در گذشته شناسایی شده بود که در سفر خود به چین از این شرکت‌ها بازدید کردیم و به این رسیدیم که این قابلیت را دارند که دستگاه‌های زباله‌سوز را در شهر مستقر کنند.
به گفته وی این دستگاه‌ها با حداقل آلودگی و برابر نیمی از استاندارد اروپا و چین، زباله را به انرژی تبدیل می‌کند و از طرفی دیگر شیرابه تولید شده را تصفیه می‌کنند. دستاوردهای این دستگاه ۷۰ برابر دستگاه زباله‌سوز تهران است.
شهردار تهران همچنین در مورد جزییات این قرارد داد و تعهدات طرفین نیز گفته بود: قرار شده که چین سرمایه‌گذاری کند و مابه ازای آن برق از تهران بگیرد. شبکه برق سراسری است و می‌توان با وزارت نیرو تفاهم کرد که برق را در مرز تحویل دهیم. در این میان پرونده آلودگی و مشکلات زیست محیطی تهران بسته خواهد شد.
وی حتی با اشاره به جزئیاتی بیشتر درمورد این زباله سوز گفته بود: این کارخانه یا در ۲ خط سه هزار تنی و یا در سه خط ۲ هزار تُنی فعالیت خواهد کرد و ما دو ماه فرصت داریم کار را نهایی کنیم و فاز عملیاتی آن آغاز خواهد شد.
مشکل محیط زیست پایتخت
با این حال شاید بد نباشد که بدانید براساس مصوبه ۱۳۸۶ هیات دولت – نصب دستگاه زباله‌سوز در کلانشهرها ممنوع است چرا که باعث آلودگی هوا می‌شود.
این موضوع وقتی مهم تر می شود که بدانیم رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران چندی قبل گفت: جهت وزش باد در تهران غرب به شرق است و مدل‌های وزشی باد تهران به گونه‌ای نیست که زباله سوزی عامل ۲۰ درصدی آلودگی هوای تهران باشد. به گفته مهدی پیرهادی، بر اساس سیاهه انتشار ۶۰.۸ درصد میزان آلودگی هوا مربوط به وسایل نقلیه است. برخی از مسئولان از تأثیر ۱۵ تا ۲۰ درصدی زباله سوزی در آلودگی هوای جنوب تهران خبر دادند اما جهت وزش باد در تهران غرب به شرق است و مدل‌های وزشی باد تهران به گونه‌ای نیست که زباله سوزی عامل ۲۰ درصدی آلودگی هوای تهران باشد.
قرارداد یا تفاهم نامه؟
اما چرا تاکنون هیچ خبری از زباله سوز جدید نشده است؟ آنهم در شرایطی که آذر ماه سال گذشته زاکانی با ابراز امیدواری به آنکه ظرف سه سال پس از شروع کار، این کارخانه به بهره‌برداری برسد، گفته بود؛ مقرر شد ظرف سه ماه آینده با نهایی شدن تمام جزئیات فنی و مالی، قرارداد نهایی منعقد شود.
حسین نظری معاون خدمات شهری شهرداری تهران، اما در مورد چرایی عقب افتادن آغاز ساخت زباله سوز با مشارکت چینی ها گفت: هنوز در حال مطالعه هستیم. یعنی تیمی از کارشناسان ما در حال بررسی جزئیات فنی زباله سوز هستند و اینکه ببینند زباله سوزی که قرار است با مشارکت چینی ها ساخته شود باید دارای چه مشخصاتی باشد؟
وی در پاسخ به این سئوال که مگر در قرار داد با چینی ها مشخصات دستگاه زباله سوز قید نشده است نیز گفت: نه… چون ما با چینی ها تفاهم نامه امضا کردیم و هنوز به قرار داد منتهی نشده است. وقتی کارشناسان ما نظر خود را اعلام کنند آن وقت براساس همان مشخصات، قرارداد می بندیم.
طرحی گران اما تمام کننده
رضا محمدی ، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند نیز با تکرار سخنان نظری به «روزان» می گوید: ساخت چنین زباله سوزی نیاز به مطالعات فنی بسیار دقیقی دارد. برای همین از چند ماه قبل یک مشاور بسیار توانمند برای مطالعه در مورد زباله سوزی که بتواند برای تهران مفید باشد.
وی در مورد سرانجام این قرارداد نیز گفت: هم اکنون پیش نویس قرارداد ما آماده شده است. یعنی ما برخلاف برخی شایعات حتماً این زباله سوز را با چینی ها خواهیم ساخت و مشخصات کلی آن همان ۶ هزار تن خواهد بود ولی در مورد جزییات این زباله سوز در حال مطالعه هستیم. که امیدارویم تا پایان اردیبهشت به پیش نویس قطعی قرار داد برسیم.
محمدی با بیان اینکه در حال حاضر از حدود ۵۰۰/۷ تن زباله روزانه تولیدی تهرانی ها حدود ۱۵۰۰ تن آن جداسازی و بازیافت می شود می گوید: بنابراین برای ۶ هزار تن باقی مانده نیازمند زباله سوزی هستیم که ظرفیت آن حدود همان ۶ هزار تن باشد. البته موضوع استفاده از زباله سوز در طرح جامع پسماند هم آمده است ولی در همان طرح تاکید شده که این زباله سوز روش گران قیمتی است. اما به هر حال این طرح فصل الخطابی است برای بسته شدن پرونده پرحاشیه زباله های تهران. شهرداری تهران نیز با مدیریت کنونی پذیرفته که این طرح پرهزینه را اجرایی کند تا یکبار برای همیشه موضوع زباله های پایتخت بسته شود.
وی همچنین برای آنکه اشاره ای هم به اهمیت استفاده از زباله سوز داشته باشد می گوید: از ۶ هزار تن زباله ای که هر روز بعد از تفکیک باقی می ماند، حدود ۵۰ درصد آن زیر سرندی و کمپوست می شود البته کیفیت کمپوست زباله های تهران به خاطر آنکه تفکیک از مبدأ درستی برای آنها انجام نمی شود، پایین است ولی به هر حال آلایندگی آن کاهش پیدا می کند. مابقی آن یعنی چیزی حدود ۳ هزار تن، دفن می شود. بنابراین وجود زباله سوز می تواند کل این زباله ها و آلایندگی آنها را از بین ببرد.
