روزان: چندی قبل سخنگوی وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده بود که ” مصرف دخانیات در مدارس ممنوع است”. اما مگر کسی گفته در خود مدرسه می‌کشند؟ سخنانی که با موجی از انتقادها از سوی کارشناسان و افکار عمومی همراه بود. همان هایی که معتقد بودند؛ مسلم است که دانش آموزان در مدرسه سیگار نمی کشند. اما این دلیلی برتایید آن نیست که دانش آموزان سیگار نمی کشند یا کشیدن سیگار در بیرون از مدرسه هم برای آنها ممنوع است. به اعتقاد این کارشناسان، اینگونه اظهار نظرها تنها می تواند نشانه هایی باشد از پاک کردن صورت مسئله. مسئله ای جدی با عنوان ریشه یابی افزایش مصرف سیگار در بین دانش آموزان و بخصوص نوجوانان دبیرستانی.
نقطه آغاز سیگاری شدن
شروع سیگار کشیدن معمولاً در نوجوانی آغاز می شود؛ زمانی که استفاده از نیکوتین می تواند عواقب منفی بر رشد مغز داشته باشد و ممکن است خطر وابستگی به نیکوتین را افزایش دهد.
اگرچه شیوع استعمال دخانیات در کشورهای توسعه یافته کاهش یافته، اما متاسفانه آمار آن در ایران به طور قابل توجهی رو به افزایش است!
گزارش های جهانی نشان می‌دهد مصرف دخانیات موجب ۸ میلیون مرگ سالانه در جهان می‌شود. ۱۰ درصد از مرگ و میر بزرگ سالان به مصرف دخانیات مربوط می شود و تا سال ۲۰۳۰، مصرف دخانیات جایگاه اول را با (۱۰ میلیون مرگ) برای کشتار مردم خواهد داشت که در این میان کشورهای در حال توسعه در صدرند.
مصرف دخانیات به سرباری برای سلامت و اقتصاد تبدیل شده اما شیوع آن به ویژه در بین دانش آموزان نوجوان که سن آنها بین ۱۰ تا ۱۹ سال است و از رفتارهای پرخطر مانند مصرف دخانیات لذت می برند، بیشتر است.
در این میان کشورهای آسیای جنوب شرقی بیشترین تعداد نوجوانان(۱۳ تا ۱۵ سال) را دارند که تنباکو مصرف می کنند.
به گفته دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات، استعمال سیگار و قلیان در دختران ۱۳ تا ۱۵ سال ۱۳۵ درصد رشد داشته است و ۱۶ درصد اعتیاد از سیگار و قلیان ایجاد می‌شود!
همین آمارها و گزارش ها نشان از آن دارد که مصرف دخانیات توسط دانش آموزان نوجوان در ایران به مرز هشدار دهنده ای رسیده است.
چرایی یک علاقه کاذب
ناصر قاسم زاده، روانشناس اما معتقد است که دلایل متعددی را می توان برای سیگار کشیدن دانش آموزان برشمرد. وی درگفت و گو با «روزان» با بیان اینکه آمار مصرف سیگار در بین دانش آموزان به شکل نگران کننده ای افزایش یافته است می گوید: با توجه به کاهش سن مصرف سیگار و افزایش شیوع در نوجوانی تصمیم گرفتیم مداخله‌ای در پیشگیری از مصرف سیگار در نوجوانان داشته باشیم.
وی افزود: براساس مطالعات سال ۹۶، میزان شیوع مصرف سیگار در نوجوانان ایرانی ۳۰/۷ درصد گزارش شده بود، در حالیکه امروز صحبت از افزایش ۱۳۵ درصدی مصرف دخانیات در این طبقه جامعه است.
وی با ذکر اینکه نوجوانان به دلیل شرایط ویژه جسمی و روحی و روانی متناسب با سن خود علاقمند به مصرف سیگار و دخانیات هستند می گوید:
این پژوهشگر ادامه داد: مصرف سیگار و دخانیات در نوجوانان مشکلات فراوانی را به دنبال دارد و منجر به افسردگی، استرس، مشکلات درسی، رفتارهای پرخطر، خودکشی، بزه و… می‌شود.
قاسم زاده همچنین در مورد اظهارات خود نوجوان در خصوص چرایی علاقه به مصرف دخانیات می گوید:پاسخ های آنها حاکی از این است که برخی از دانش آموزان و نوجوانان برای «پذیرفته شدن» از سوی جامعه سیگار می کشند و گروهی دیگر تلاش می کنند تا با مصرف سیگار و قلیان خودشان را بزرگتر و پخته تر نشان دهند.
از تصور تا آسیب های جسمی
وی با ذکر اینکه برخی از دانش آموزان نیز بنا بریک باور غلط به بهانه تسکین دردهای روحی و جشمی خود و به اصطلاح آرام شدن، به سیگار پناه می برند می گوید: در همین راستا معتقدم که الگوهای یادگیری، یکی دیگر از دلایل سیگارکشیدن دانش آموزان است. این دوستان می توانند خانواده، دوستان و افراد مورد اعتماد وی باشند. برای همین هم هست که بیشتر انسان ها، سیگارکشیدن را از نوجوانی آغاز می کنند چون می خواهند مانند دوستان نوجوانان هم سن خود باشند و به قول معروف کم نیاورند!
این روانشناس ادامه می دهد: همچنین درصد بالایی از دختران و پسرانی که سیگار کشیدن را شروع می کنند، معمولا یکی از اعضای خانواده یا دوستان نزدیک اشان نیز سیگاری هستند. برای همین ثابت شده که انسان هایی که دوست و یا والدینی دارند که سیگار می کشند، بیشتر از کسانی که در میان وابستگان خود فرد سیگاری ندارند، به مصرف دخانیات علاقمند هستند.
وی با توجه به اهمیت جلوگیری از مصرف سیگار در سنین دانش آموزی می گوید: مطالعات نشان می‌دهد که حتی مصرف کمتر از ۱۰۰ نخ سیگار می‌تواند منجر به وابستگی مادام‌العمر شود و از هر ۱۰ فرد بزرگسال سیگاری ۹ نفر قبل از سن ۱۸ سالگی شروع کرده‌اند که این زنگ خطری جدی برای خانواده های ایرانی محصوب می شود.
این مشاور و روانشناس با ذکر اینکه این روند معمولاً به عنوان اثر “دروازه” شناخته می شود می گوید: اصولا بچه هایی که سیگار می کشند با افزایش خطر ابتلا به سایر اختلالات مصرف مواد مواجه هستند.
به گفته وی، سیگار می‌تواند همچنین اثرات مضری بر سلامت روان نوجوانان داشته باشد. قاسم زاده در این خصوص می گوید: مصرف مواد دخانی در بین دانش آموزان نوجوان می تواند مانع رشد مغز وی شود و یا شرایطی مانند افسردگی و سایر مسائل مربوط به سلامت روان را برای آنها به همراه داشته باشد.
چه باید کرد؟
اما برای کاهش آمار نگران کننده مصرف دخانیات در بین دانش آموزان چه باید کرد؟ سئوالی که قاسم زاده در پاسخ به آن می گوید: بخشی از این اقدامات به نهادهای دولتی و حاکمیتی بر می گردد تا با وضع قوانین جدید یا اصلاح قوانین پیشین راه را برای محدود شدن نوجوانان علاقمند به سیگار کشیدن هموار کنند.
وی می افزاید: از سویی اگر والدین واقعا تصمیم دارند تا مانع از مصرف سیگار توسط فرزندانشان شوند، موثرترین راه این است که خودشان هم ازمصرف سیگار خودداری کنند.
وی گفت و گو را یکی دیگر از راهکارهای کاهش مصرف دخانیات در بین یا اگر سیگاری هستید آن را ترک کنید عنوان کرده و می گوید: برای جلوگیری از شروع سیگار کشیدن دانش آموزان، ضروری است که گفتگوهایی شفاف و مستمر با وی داشته باشید و به آنها در مورد خطرات سیگار، از جمله استفاده از سیگارهای الکترونیکی، ویپینگ و قلیان آموزش دهید و در صورت نیاز به حمایت برای ترک سیگار، آن ها را حمایت کنیم.
