رسول سلیمی: آخرین اظهارات مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، درباره ایران در مصاحبه‌ای با «فاکس نیوز» در حالی بیان شد، که همزمان با توقف مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در رم است. این اظهارات، که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های آمریکایی داشته، حول محور فشار حداکثری بر ایران، جلوگیری از دستیابی به سلاح هسته‌ای، و تأکید بر دیپلماسی صلح‌طلبانه دولت ترامپ متمرکز بود. توقف مذاکرات، که به دلایل اختلافات فنی، فشارهای اسرائیل، و مسائل لجستیکی مرتبط با تغییرات کابینه ترامپ رخ داد، زمینه‌ای پیچیده برای تحلیل این سخنان فراهم می‌کند.
در این میان، اظهارات روبیو در «فاکس نیوز» در ۲ مه، که با شأن او به‌عنوان وزیر خارجه و جایگزین موقت والتز همخوانی دارد، نشان‌دهنده موضع سخت‌گیرانه اما دیپلماتیک آمریکا است.
مارکو روبیو در مصاحبه با فاکس نیوز گفته بود «رئیس‌جمهور ترامپ رئیس‌جمهوری صلح‌طلب است و به دنبال جنگ نیست. اما ایران نمی‌تواند سلاح هسته‌ای داشته باشد. مسیری برای ایران ارائه شده، و این به آن‌ها بستگی دارد که آن را بپذیرند. اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، ترامپ از نیروی نظامی برای نابودی تأسیسات هسته‌ای ایران استفاده خواهد کرد.» او افزود: «ایران باید غنی‌سازی را متوقف کند، تأسیساتش توسط بازرسان آمریکایی غیرفعال شود، و بازرسی‌های هر زمان و هر مکان پذیرفته شود. شکست توافق اوباما نشان داد که بازرسی‌های نظامی ضروری است.» روبیو همچنین تأکید کرد: «ایران در ضعیف‌ترین موقعیت خود قرار دارد، و ما فشار حداکثری را ادامه می‌دهیم.»
اظهارات روبیو بر سه موضوع کلیدی متمرکز بود:
جلوگیری از ایران هسته‌ای: روبیو، همسو با موضع ترامپ، تأکید کرد که ایران تحت هیچ شرایطی نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. او به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در یک ماه مه اشاره کرد که ایران را «نزدیک‌تر از همیشه» به سلاح هسته‌ای توصیف کرد. این موضوع، که در «نیویورک تایمز» نیز برجسته شد، نشان‌دهنده نگرانی آمریکا از پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران است.
فشار حداکثری و تحریم‌ها: روبیو از ادامه سیاست فشار حداکثری حمایت کرد و تحریم‌های ۳۰ آوریل علیه شبکه نفتی ایران را «لازم» خواند. او ایران را «در ضعیف‌ترین نقطه» توصیف کرد، که با تحلیل او درباره اقتصاد شکننده ایران و کاهش نفوذ منطقه‌ای آن همخوانی دارد.
دیپلماسی مشروط: روبیو، با اشاره به مذاکرات مسقط و رم، گفت که ترامپ به دیپلماسی متعهد است، اما شرایط سختی مانند توقف غنی‌سازی و بازرسی‌های آمریکایی را مطرح کرد. او شکست توافق اوباما (JCPOA) را به عدم بازرسی از سایت‌های نظامی نسبت داد و خواستار توافق «دائمی» شد.
صراحت روبیو، که در مقایسه با اظهارات محتاطانه‌تر او در «The Free Press»که گفت «ما جنگ نمی‌خواهیم» تندتر بود، به عوامل متعددی بستگی دارد. نخست، تغییرات کابینه ترامپ، به‌ویژه برکناری مایکل والتز در یک مه، روبیو را به‌عنوان جایگزین موقت مشاور امنیت ملی و چهره کلیدی سیاست خارجی قرار داد. «نیویورک تایمز» گزارش داد که اخراج والتز به دلیل «مواضع بیش از حد جنگ‌طلبانه» بود، که روبیو را واداشت تا با صراحت موضع آمریکا را روشن کند.
فشارهای اسرائیل، که در «فاکس نیوز» و «جروزالم پست» برجسته شد، عامل دیگری برای صراحت روبیو بود. چه آنکه بنیامین نتانیاهو خواستار توقف کامل غنی‌سازی ایران شد، و رون درمر، وزیر امور استراتژیک اسرائیل، در واشنگتن از «اقدام نظامی» حمایت کرد. «وال‌استریت ژورنال» نیز گزارش داد که اسرائیل مذاکرات را «تهدیدی برای زمان خریدن ایران» می‌داند، که روبیو را واداشت تا با تهدید نظامی به اسرائیل اطمینان دهد.
اظهارات روبیو، که همزمان با توقف مذاکرات رم بیان شد، پیام‌های دوگانه‌ای برای ایران داشت. «رویترز» گزارش داد که توقف مذاکرات به دلیل «مشکلات لجستیکی»، تحریم‌های جدید، و تغییرات کابینه بود. تهدید نظامی روبیو، که در «فاکس نیوز» به‌عنوان «آخرین هشدار» توصیف شد، می‌تواند ایران را به بازگشت به میز مذاکره ترغیب کند یا به تشدید تنش‌ها منجر شود. «نیویورک تایمز» نوشت که ایران مذاکرات را به «رفتار آمریکا» مشروط کرده، و اظهارات روبیو ممکن است به‌عنوان نشانه‌ای از «عدم حسن نیت» تفسیر شود.
از این رو اظهارات روبیو، که ایران را «ضعیف» خواند، مورد استقبال اسرائیل و برخی متحدان خلیج فارس قرار گرفت. «جروزالم پست» گزارش داد که اسرائیل از تهدید نظامی روبیو حمایت کرد، اما خواستار «اقدام فوری» شد. در همین راستا «الجزیره» نوشت که ایران اسرائیل را به «خرابکاری» در مذاکرات متهم کرد، که اظهارات روبیو را به‌عنوان پاسخی به این اتهامات تقویت کرد.
صراحت روبیو نتیجه ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی بود. تغییرات کابینه، به‌ویژه برکناری والتز، او را در موقعیتی قرار داد که باید موضع آمریکا را با قدرت بیان کند. فشارهای اسرائیل، که در «فاکس نیوز» و «جروزالم پست» برجسته شد، روبیو را واداشت تا با تهدید نظامی به متحدان اطمینان دهد.
این سخنان، که مورد استقبال اسرائیل و متحدان خلیج فارس قرار گرفت، می‌تواند مذاکرات را به سمت چهارچوبی سخت‌گیرانه‌تر هدایت کند یا به تشدید تنش‌ها منجر شود. موفقیت دیپلماسی به انسجام کابینه ترامپ، مدیریت فشارهای خارجی، و انعطاف ایران بستگی دارد.
