روزان: درحالیکه گفته می شود که تهران بیش از ۵ هزار زباله گرد دارد، شهرداری مدعی شده که می خواهد برای بستن پرونده زباله گردها، همه آنها را استخدام کند. آنهم با حقوقی بین ۱۲ تا ۱۵ میلیون تومان!
وضعیت نابسامان زباله گردهای ایرانی
در سالهای اخیر زباله واژه‌‌ای است که سهم قابل تأملی را در اقتصاد جهانی به خود اختصاص داده است. این طلای کثیف با تمام هزینه‌های زیست‌محیطی و مخرب، درآمد هنگفتی (امحای پسماند، بازیافت، انرژی با هزینه کم و…) در خود نهفته دارد. در سالهای نه چندان دور خلاصی از شر زباله‌های شهری و صنعتی به یک معضل زیست محیطی برای کشورها تبدیل شده بود ولی اکنون زباله‌ها در خدمت رشد و توسعه کشورها قرار گرفته و سالانه میلیاردها دلار ارزش افزوده برای اقتصاد جهان خلق می‌کنند. براساس آمارهای اعلام شده، سالانه در جهان حدود ۲ میلیارد تن زباله شهری و صنعتی تولید میشود که ارزش بازار آن از مرحله جمع‌آوری تا بازیافت به ۵۰۰ میلیارد دلار میرسد. روزانه بیش از۵/ ۳ میلیون تن زباله در جهان تولید میشود و سرانه تولید زباله در هر روز برابر ۳۰۰ گرم است.
این درحالیست که در ایران روزانه حدود ۵۸ هزار تن زباله تولید میشود که ۸ هزار تن از آن سهم تهران است. از سویی سرانه تولید زباله در هر روز ایران ۷۱۰ گرم یعنی ۵/ ۲ برابر متوسط جهانی است. بر اساس اعلام سازمان شهرداریها و دهیاری‌های کشور، ۷۵ درصد از زباله‌های تولیدی کشور به خاطر دفن غیربهداشتی، سالانه حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان به محیط زیست خسارت وارد می‌کند، این در حالی است که در کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته پسماند به عنوان منبع درآمد دولت و شهرداریها محسوب میشود. در ایران آمار دقیقی از وضعیت بازیافت وجود ندارد، اما به نظر میرسد که تنها ۶ درصد از این زباله‌ها بازیافت و ۱۰ درصد آنها برای تولید کمپوست استفاده میشود و بیش از ۸۰ درصد از زباله‌ها به محل‌های دفن زباله یا دپوی روباز منتقل می‌شوند، درحالیکه بازیافت زباله در برخی کشورهای پیشرفته به ۷۰ درصد رسیده است. بر اساس گفته‌های شهرداری تهران، به نظر میرسد که روزانه ۸ هزار تن پسماند در پایتخت ایران تولید میشود.
همچنین براساس آماری دیگر، تولید زباله در ایران سالانه ۲۰ میلیون تن و گردش مالی این میزان زباله معادل ۱۰ میلیارد دلار است. البته مافیای کارنابلدی که در پسماند وجود دارد نمی تواند بازیافت را به خوبی انجام دهد و هنوز هم ۸ میلیارد دلار آن دفع میشود.
عاملی به نام زباله گردها
اما در این میان، قبل از هر چیز باید بتوانیم زباله ها را جمع آوری کنیم. کاری که به خاطر سودکلانی که دارد، خودش به مافیایی عجیب و غریب بدل شده است. مافیایی که از کودکان بی سرپرست یا بد سرپرست و بی خانمان ها استفاده می کند تا درون زباله ها را شخم بزنند و بخش های قابل بازیافت آن را جدا و به محل های مخفی آنها ببرند.آمارهای رسمی متولیان حوزه اجتماعی شهر تهران به ویژه سازمان بهزیستی حکایت از آن دارد که کودکان کار در جریان زباله گردی در شهر تهران روزانه بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان درآمد به دست می آورند.
آمارهای رسمی مدیریت شهری حکایت از فعالیت ۱۴هزار زباله گرد در تهران دارد که که حدود ۴۷۰۰ نفر از این افراد که غالباً کودکان هستند. اما نکته قابل تأمل درخصوص آمار فوق حضور ۹۰درصدی مهاجران غیرقانونی در میان جمعیت زباله‌گرد کشور است. سربازان پیاده‌ای که روزانه ۵۰ تا ۱۰۰ کیلو زباله تفکیکی به دست می‌آورند و بنابراین گاهی تا روزانه ۶۰۰ هزار تومان نیز درآمد دارند چرا که هر کیلو زباله تفکیک شده را به طور میانگین ۶۰۰۰ تومان به کارگاه‌ها می‌فروشند.
اما سود اصلی را پیمانکاران و سرکرده های مافیای زباله گردی می برند. سودی نجومی که مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران مقدار آن را بیش از ۳۰۰۰ میلیارد تومان از زباله خشک عنوان کرده است.
رد پای ۵ هزار اتباع بیگانه
در این میان حضور کودکان اتباع بیگانه ماجرا را پیچیده تر کرده است. همین چند وقت قبل بود که مدیر بهزیستی شهرتهران عنوان کرد که در بحث کودکان کار بیشترین مشکلی که ما با آن مواجه هستیم این است که بیش از ۸۲ درصد افرادی که در موضوع زباله گردی جمع آوری می‌کنیم اتباع افغانستان هستند که حضور آنها غیر قانونی است.
سایت شهرداری تهران چندی قبل به نقل از یک کارشناس ارشد تیم راه اندازی ۱۸۰کارخانه بازیافت در ایران و اوراسیا و فعال محیط زیست اعلام کرده بود که درآمد حاصل از پسماند اگر درست مدیریت شود و به مجموعه شهرداری برگردد سالانه حدود ۱۰ میلیارد دلار است که می‌تواند در حوزه بازیافت حدود ۱۲۰ هزار نفر را مشغول به کار کند. با این حال کودکان زباله گرد سهم بسیار ناچیزی از این درآمد نجومی دارند.
شاید برای همین باشد که همواره انتقادهایی جدی به عملکرد شهرداری برای ساماندهی این زباله گردها و تصحیح روش جمع آوری زباله شده و می شود. به همین دلیل سازمان پسماند شهر تهران تفاهم‌نامه‌ای با وزارت دادگستری در خصوص برخورد با زباله‌گردی امضا کرد و قرار است با طرح‌های جدید، زباله‌گردها جمع آوری شوند. جزئیات منتشر شده از این طرح از استخدام ۵۰۰۰ هزار زباله گرد خبر می‌دهند که طی قراردادی این افراد با با ۸ ساعت کار و حقوق طرح طبقه‌بندی مشاغل بین ۱۲ و نیم تا ۱۵ میلیون تومان مشغول به کار می‌شوند.
حالا رضا محمدی، مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری مدعی شده است؛ براساس آمار غیررسمی حدود ۴ هزار و ۲۰۰ تا ۴ هزار و ۷۰۰ زباله‌گرد در تهران داریم و ما اعلام می‌کنیم که توانایی استخدام ۵ هزار زباله‌گرد با حقوق طرح طبقه‌بندی استخدام می‌کنیم.
اولین شرط استخدامی که شهرداری با پیمانکارها بسته است، استخدام نیروی انسانی با ملیت ایرانی است. یکی از کارکنان شهرداری که در بخش بازیافت زباله کار می‌کند؛ می‌گوید در شهرداری فقط اتباعی که پاسپورت دارند می‌توانند کار کنند و دیگر اتباع که قاچاقی آمده‌اند امکان کار ندارند و به کشور خودشان بازگرداننده می‌شوند.
به گفته وی درآمد ماهیانه اش از این راه، چیزی حدود ۱۰ میلیون تومان در ماه است. این در حالی است که برخی از سایت های خبری مدعی شده اند که درآمد روزانه زباله گردها بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون تومان در ماه است!
استخدام های پرحاشیه
با این حال یک عضو شورای شهر مدعی است که این طرح فقط برای اتباع ایرانی است ضمن آنکه قرار نیست این افراد جذب شهرداری شوند. مهدی بابایی، عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران در تشریح چرایی این تصمیم به حقوق پایین این افراد اشاره می کند و می گوید: اصولاً یکی از مشکلات ما در مورد کارگران خدمات شهری شهرداری، حقوق پایینی بود که آنها از پیمانکاران دریافت می کردند. برای همین کاری که ما در کمیسیون خدمات شهری شورای شهر کردیم این بود که حقوق کارگران ایرانی را افزایش دادیم.
تاکنون شهرداری مدعی بوده که هیچ یکی از پیمانکاران حق ندارند از کودکان کار و یا اتباع بیگانه بدون مجوز استفاده کنند با این وجود بابایی مدعی است که حدود ۴۰ درصد کارگران شهرداری را اتباع بیگانه تشکیل می دهند! وی در پاسخ به این سئوال که چرا شهرداری این کارگران را استخدام می کند؟ می گوید: واقعیت این است که تاکنون به خاطر پایین بودن حقوق کارگران شهرداری، کارگران ایرانی حاضر نبودند برای ما کار کنند. البته از این هم نباید غافل بود که شهرداری این نیروها را استخدام نمی کند بلکه پیمانکاران آنها را استخدام می کنند!
بابایی تصریح کرد: در مورد زباله گردها نیز سازمان پسماند طرحی را به کمیسیون خدمات شهری شورا آورد که براساس آن، پیشنهاد شده بود، زباله گردها نیز به استخدام پیمانکاران درآیند تا پرونده زباله گردی تا حدود زیادی بسته شود.
این عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با ذکر اینکه در واقع قرار نیست این زباله گردها به استخدام شهرداری درآیند ادامه داد: در گزارش پسماند آمده بود که حدود ۵ هزار زباله گرد در تهران داریم که بخشی از آنها را اتباع بیگانه تشکیل می دهند. مدیرعامل این سازمان پیشنهاد داده بود که این زباله گردها با حقوق ۱۲ تا ۱۵ میلیون تومان در ماه توسط پیمانکاران جذب شوند تا هم مشکل نیروی انسانی پیمانکاران حل شود و هم جاذبه ای باشد برای اینکه زباله گردها که بخش زیادی از آنها نیز کودکان هستند، از این کار دست بردارند.
اما در این میان از همان ابتدای انتشار این خبر، واکنش های فراوانی نسبت به آن در فضای مجازی پخش شد. انتقادهایی که براساس آن کاربران فضای مجازی مدعی اند که با این کار، عده ای تشویق می شوند تا به زباله گردی روی آورند تا شاید توسط شهرداری استخدام شوند! با این وجود بابایی استدلال دیگری از این ماجرا دارد. وی در این زمینه می گوید: اولا که قرار نیست این افراد به استخدام شهرداری در آیند. ثانیا، همانطور که گفتم داوطلبان استخدام توسط پیمانکاران بسیار کم است بنابراین اگر حتی این شیوه باعث شود تا کارگران بیشتری جذب پیمانکاران شود، این موضوع چه اشکالی دارد!؟
وی همچنین در مورد اینکه آیا قرار است زباله گردهای اتباع بیگانه نیز در طرح جدید استخدام شوند؟ می گوید: الان درست به خاطر ندارم. اما فکر می کنم طرح مزبور فقط برای زباله گردهای ایرانی باشد!
حالا باید منتظر ماند و دید که آیا این طرح و این حقوق می تواند جاذبه ای برای کودکانی باشد که کف درآمدی اشان چیزی بین ۱۵ میلیون تومان است یا این طرح نیز مانند بسیاری دیگر از طرح ها بعد از مدتی به شکست خورده و به بایگانی طرح های ناموفق شهرداری خواهد پیوست؟!
