ارزیابی فضای سیاسی و سیگنال‌هایی که این روزها از سمت برخی دولتمردان صادر می‌شود حاکی از آن است که ایران در شرایط کنونی به اندازه دوره پیشین ریاست جمهوری ترامپ با مذاکره مخالف نیست، اما نه مذاکره با هر شرایطی.
مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم هفته گذشته پیش از تحلیف ریاست جمهوری دونالد ترامپ در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی NBC آمریکا اعلام کرد که ایران مشکلی برای مذاکره ندارد.
پزشکیان با بیان اینکه رهبری تصمیم‌گیرنده نهایی درباره گفت‌وگو با آمریکاست اضافه کرده: «آنچه که باعث می‌شود رهبر معظم انقلاب ما به عنوان تصمیم‌گیر نهایی در این رابطه همراهی کنند و همیشه هم البته همراه بودند، این است که باید یک اطمینانی وجود داشته باشد که اگر گفت‌وگو کردیم نتیجه خواهد داد، نه اینکه گفت‌وگو برای گفت‌وگو بشود. گفت‌وگو برای اینکه احترام هر دو طرف و برابری در قبال این روند شکل بگیرد، نه اینکه ما بیاییم به تعهداتمان عمل کنیم و طرف مقابل به تعهداتش عمل نکند.»
چنین اظهاراتی چند روز قبل‌تر هم از سوی محمدجواد ظریف معاون راهبردی رئیس جمهور مطرح شده بود. ظریف که پیشتر نقش اول مذاکرات دولت روحانی را برعهده داشت، در حاشیه همایش وفاق ملی وقتی در بین خبرنگاران قرار گرفت مذاکره با آمریکا را منوط به تصمیم مقامات نظام دانست و گفت: «تصمیم‌گیری این موضوع با مقامات نظام است، من می‌گویم همیشه امکان دارد.»
علی عبدالعلی‌زاده، نماینده ویژه رئیس جمهور در اقتصاد دریامحور نیز اخیراً گفت: «باید با آقای ترامپ مذاکره کنیم نمی شود که مسائل کشور را معلق نگه داشت ضمن اینکه مجموع حاکمیت نظام هم به مذاکره رو در رو رسیده است.» این اظهارات با وجود آن‌که حواشی و واکنش‌های تندی برای عبدالعلی‌زاده به همراه داشت نشانه‌ای از هماهنگی دولت پزشکیان با حاکمیت بر سر گفت‌وگو با آمریکا بود. در واکنش به این اظهارات اما مهدی کوچک‌زاده نماینده پایداری‌چی مجلس گفت: «آقای عبدالعلی زاده اگر این حرفها را جلوی مردم تبریز می زد مردم تبریز دهانش را خرد می‌کردند.»
اما به نظر می‌رسد اولین مانع بین گفتگوی ایران و آمریکا نیروهای تندرو جناح راست هستند. کسانی که در دوره حسن روحانی به عنوان دلواپس شناخته می‌شدند و ماه‌ها قبل، گرد سعید جلیلی می‌گشتند تا او را راهی پاستور کنند. با این حال کنشگران و تحلیل‌گران بر این باورند که در صورت اراده رهبری تندروها آرام خواهند شد.
حمیدرضا ترقی، قائم مقام حزب موتلفه نیز در یک گفت‌وگو مخالفت خود با مذاکره با دولت ترامپ را اعلام کرده اما متذکر شده است که مذاکره با آنهایی که برجام را پاره نکرده‌اند می‌تواند ادامه پیدا کند. با این حال او در بخش دیگری از سخنان خود به فرارو گفته: «موضوعات باید در شورای عالی امنیت ملی به بحث گذاشته شود و به تایید مقام معظم رهبری برسد و اگر ایشان اجازه دادند، طبیعتاً مردم نیز مایلند این مذاکرات انجام شود.»
سیاسیون موافق مذاکره با آمریکا نیز البته تاکید دارند پزشکیان در هماهنگی با رهبری و در چارچوب سیاست های کلی نظام این مسیر را دنبال خواهد کرد.
محمد سلامتی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‌وگو با خبرآنلاین معتقد است که پزشکیان اظهارات خود را در خصوص گفت‌وگو با آمریکا با پشتوانه حاکمیت بیان کرده است. او می گوید: «… الان پشتوانه اظهارات او نظام است، این افراد (تندروها) در کارشکنی کاری از پیش نخواهند برد و خود را ضایع می کنند. این نوع منتقدان راه حلی ندارند، می‌خواهند قدرت انقلابی کسب کنند. همچنین چون انقلابی نیستند راه‌های انقلابی هم بلد نیستند. بنابراین، در زمانی که آقای پزشکیان پشتوانه نظام را دارد، این افراد کاری از پیش نخواهند برد.»
عبدالرضا فرجی‌راد، تحلیل گر سیاست خارجی و دیپلمات پیشین ایران نیز به خبرآنلاین می‌گوید: «من فکر می کنم، اگر مجموعه نظام تصمیم گرفته باشد، می توانند مخالفت خودشان را بیان کنند اما نمی توانند در برابر آنچه تصمیم گرفته سنگ اندازی کنند. خصوصاً در آمریکا دولتی روی کار آمده که با دولت قبلی متفاوت است. کشورها هم با مشکلات اقتصادی و تحریمی زیادی روبه‌رو است. لذا، تصمیم‌گیرندگان نظام به این مخالفت ها توجهی نمی‌کنند.»
حسن قشقاوی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز در خصوص تصمیم‌گیری برای مذاکره و رابطه با آمریکا به خبرگزاری دانشجو گفته: «تصمیمات اصلی در خصوص روابط با آمریکا از طریق مقام معظم رهبری، رئیس‌جمهور و شورای عالی امنیت ملی اتخاذ می‌شود.»
احمد بخشایش، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز با بیان اینکه بهتر است مذاکرات ایران و امریکا به صورت مستقیم انجام شود، معتقد است: «یکی از حسن‌های آقای پزشکیان این است که کارهایی که انجام می‌دهد، با مقام معظم رهبری هماهنگ می‌کند و درباره مذاکرات نیز این اقدام را انجام داده و تا جایی که من اطلاع دارم، ایشان مایل به مذاکره با آمریکا نیز هستند. معمولاً عمان به عنوان واسطه بین ایران و آمریکا عمل می‌کند، اما بهتر است مذاکرات به صورت مستقیم انجام شود.»
فتح‌الله توسلی نماینده بهار و کبودرآهنگ در مجلس نیز درباره احتمال از سرگیری مذاکرات با آمریکا می‌گوید: تصمیم‌گیری درباره این مسئله بالاتر از سطح کمیسیون‌های مجلس است. آمریکا کشوری است که جنایت‌های زیادی علیه کشور ما مرتکب شده، از جمله به شهادت رساندن حاج قاسم سلیمانی که این موضوع به هیچ عنوان از ذهن و دل مردم ایران و دوستداران مقاومت در جهان پاک نخواهد شد.او البته اضافه کرده: هنوز درباره این مسئله که دولت تصمیم دارد با آمریکا مذاکره کند، چیزی به مجلس ارائه نشده و اگر هم شود، خط قرمزهای زیادی درباره آن وجود دارد.
علی مطهری، نماینده سابق مجلس نیز در گفته: بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، هم می‌تواند به نفع ما در ایران تمام شود و هم می‌تواند به ضرر ما تمام شود. به اعتقاد این فعال سیاسی به هیچ عنوان مذاکره مستقیم با آمریکا و حتی رابطه با آمریکایی‌ها، نه به معنای تسلیم شدن در برابر خواسته‌های آمریکا است و نه فراموش شدن آرمان‌های انقلاب اسلامی. ما می‌توانیم مذاکره مستقیم با آمریکا را شروع کنیم و به توافق برسیم و حتی رابطه را با ایالات متحده از سر بگیریم و در عین حال آرمان‌های انقلاب اسلامی هم پابرجا باشد. این دو منافاتی با همدیگر ندارند. برای مثال آیا اگر اگر جمهوری اسلامی ایران به دنبال مذاکره و توافق و حتی رابطه با آمریکا باشد، به معنای آن خواهد بود که ایران آرمان فلسطین را رها کرده است یا آن را فراموش خواهد کرد؟ قطعاً اینگونه نخواهد بود. اتفاقاً حتی مذاکره مستقیم و توافق با آمریکا می‌تواند به پررنگ شدن بیش از پیش آرمان فلسطین کمک کند.
حسین مرعشی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز با تاکید بر رابطه نزدیک پزشکیان با رهبری و هماهنگی رئیس دولت با سیاست‌های کلی نظام به روزنامه اعتماد گفته: «تندروها را نمی‌توان حذف کرد. در جمهوری اسلامی آنها همواره حرکت‌های ایذایی داشته‌اند ولی تعیین کننده نبوده‌اند. وقتی رهبری تصمیمی را بگیرند، آنها نیز ساکت می‌شوند. امروز مهم این است که هماهنگی و رابطه جناب آقای پزشکیان با رهبری بسیار خوب و نزدیک است. همکاری و همراهی آقای رییس‌جمهور با سیاست‌های کلی نظام و آوردن قدرت رهبری پشت سر دولت، می‌تواند تحرکات تندروها و مانع تراشی‌های‌شان را خنثی کند.»
