روزان: طی چند روز گذشته شاخص های سایت IQAir که به بررسی کیفیت هوا در شهرهای جهان می‌پردازد، هوای تهران را سه تا چهاربرابر آلوده‌تر از لس‌آنجلس در حال سوختن نشان می دهند.
اگرچه در ما‌ه‌های اخیر نام تهران را همواره بین ۱۰ شهر آلوده جهان دیده‌ایم و تمامی آمار‌ها کاهش کیفیت هوای پایتخت و افزایش روزهای آلوده در سال جاری نسبت سال ۱۴۰۲ را تایید می‌کنند، اما بازهم آلوده‌تر بودن تهران از شهری که اطرافش چندین کانون آتش‌سوزی شکل گرفته، دور از انتظار است. اما زمانی که شرایط دو شهر را چه از نظر توپوگرافی و چه از نظر بارگذاری‌ها مقایسه می‌کنیم، این اختلاف فاحش در کیفیت هوا دور از انتظار نیست.
موقعیت جغرافیایی و جمعیت
بی شک یکی از دلایل این تناقض عجیب در موقعیت خاص تهران نهفته است. تهران در دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه البرز و در ارتفاع حدود ۱۲۰۰ متر از سطح دریا واقع شده است. پایتخت ایران توسط رشته کوه البرز محاصره شده که این موضوع باعث باقی ماندن آلودگی هوا در شهر می‌شود.
در مقابل، اما لس‌آنجلس در کنار اقیانوس آرام واقع شده و اگر چه در سه جهت در محاصره رشته‌کوه‌هاست، اما امکان تخلیه بار آلایندگی از مسیر منتهی به اقیانوس فراهم است.
از سویی بر اساس آمار‌های اخیر، جمعیت شهر تهران حدود ۸ ٫ ۷ میلیون نفر و جمعیت شهر لس‌آنجلس در سال ۲۰۲۳ حدود ۳.۸ میلیون نفر برآورد شده است.
تعداد خودروها:
بر اساس آمار‌های موجود، تعداد خودرو‌های ثبت‌شده در تهران بیش از ۴ میلیون دستگاه و تعداد ۴.۵ میلیون نیز موتورسیکلت در شهر تردد دارند. این آمار زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که بدانیم ۶.۲ درصد خودرو‌های شخصی، ۸۲ درصد اتوبوس‌ها، تمامی ون‌ها، ۶۰ درصد تاکسی‌ها و ۹۰ درصد موتورسیکلت‌های پایتخت فرسوده و منبع آلایندگی هوا هستند.
تعداد خودرو در لس‌آنجلس نیز آمار بالایی دارد و حدود ۶ میلیون خودرو در این شهر تردد دارند. اما از این تعداد تنها ۱ درصد فرسوده هستند و حدود ۳۰۰ هزار خودرو برقی نیز در این شهر تردد دارند.
عاملی به نام باد
چه بخواهیم و چه نخواهیم، سرعت و شدت بادها اصلی‌ترین عاملی است که باعث تفاوت کیفیت هوای این دو شهر شده است.
به عنوان مثال، باد‌های ساحلی (Sea Breeze) یکی از همین مدل بادها هستند. باد‌هایی که از اقیانوس آرام به سمت خشکی می‌وزند و هوای تازه و مرطوب را از اقیانوس به شهر وارد می‌کنند و آلودگی‌های محلی را به سمت مناطق دورتر هدایت می‌کنند. این بادها در خنک‌سازی هوا و کاهش آلودگی در مناطق ساحلی نقش مهمی دارند.
البته این بادها اثرات دوگانه نیز دارند؛ به عنوان مثال گفته می‌شود که باد‌های سانتا آنا یکی از دلایل گسترش کانون‌های آتش‌سوزی در ایالت کالیفرنیا هستند.
در مجموع شهر لس‌آنجلس چه از نظر شرایط توپوگرافی و طبیعی و چه مواردی ازجمله خودرو‌های فرسوده کمتر، جمعیت کمتر، مساحت بیشتر، بارگذاری کمتر صنایع و… شرایط بهتری نسبت به تهران دارد و لذا کیفیت هوای بهتر در این شهر نسبت به پایتختی که همواره آسمان سیاه دارد، دور از انتظار نیست.
روزهای پاک کمرنگ می شوند
شاهد این مدعا یعنی وضعیت خاص تهران و آلودگی آن باعث شده تا آمار روزهای پاک تهران هر سال کمتر از گذشته شود.
مقایسه اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد که در سال جاری تعداد روزهای با هوای پاک و قابل قبول کاهش یافته و به تعداد روزهای آلوده تهران افزوده شده است.
براساس اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، تهرانی‌ها از ابتدای سال جاری منتهی به ۲۵ دی ماه، پنج روز هوای پاک و ۱۷۹ روز هوای قابل قبول را تنفس کرده‌اند که در مجموع ۶۱ درصد از روزهای امسال هوا در شرایط مطلوب قرار داشته است.
این در حالی است که سال گذشته منتهی به ۲۵ دی ماه هوای تهران ۹ روز در شرایط پاک و ۱۹۸ روز در شرایط قابل قبول قرار داشت که در مجموع ۶۸ درصد از روزهای سال ۱۴۰۲ را شامل می‌شود.
میانگین کیفیت هوای پایتخت در سال جاری۱۰۰ روز در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۷ روز در شرایط ناسالم برای همه ثبت شد که ۳۹ درصد از روزهای سال را تشکیل می‌دهد.
سال گذشته تا ۲۵ دی‌ماه تهرانی‌ها هوای آلوده کمتری را تجربه کردند چراکه میانگین کیفیت هوا ۸۲ روز در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۲ روز در وضعیت ناسالم برای همه بود؛ و در مجموع ۳۲ درصد از این بازه زمانی را شامل می‌شد.
در حالی هوای تهران در سال جاری روزهای خوبی را سپری نکرده است و تهرانی‌ها از ۱۴ دی‌ماه هوای مطلوب به خود ندیده‌اند که مطالعات نشان می‌دهد که ۵۹ درصد از آلودگی هوای تهران ناشی از منابع متحرک مانند خودروها و موتورسیکلت‌ها و ۴۱ درصد آن مربوط به منابع ساکن است.
قانون هوای پاک در دولت چهاردهم
در این میان اما نقش قانون هوای پاک به عنوان قانونی بر زمین مانده می تواند بسیار تعیین کننده باشد. در همین راستا چند روز قبل ششمین کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا در مشهد برگزار شد. محمدجعفر قائم پناه معاون اجرایی رئیس جمهوردر این خصوص گفت: یکی از مباحث مطرح شده در این جلسه، مربوط به پیگیری مصوبات جلسات گذشته در موضوع کیفیت سوخت و بحث اسقاط خودرو، نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی بود. به عنوان مثال ما ۱۳ میلیون موتورسیکلت داریم که حدود ۱۱ میلیون موتور سیکلت غیراستاندارد است لذا باید سعی کنیم زیرساختی فراهم کنیم تا در آینده نه چندان دور این موتورسیکلت‌ها نوسازی شوند.
وی افزود: همچنین طرح تاکسی برقی و نوسازی اتوبوس‌ها را داریم تا آلودگی کمتری ایجاد کنند. دولت مصمم است این موضوعات را پیگیری کند تا در سال های آینده اتفاقات خوبی رقم بخورد.
معاون اجرایی رئیس جمهور تصریح کرد: جا دارد از همکاران وزارت نفت تشکر کنیم که برنامه‌های خوبی برای استاندارد سازی سوخت از جمله بنزین و گازوئیل ارائه کردند. امیدوارم این موضوعات را تسریع بخشیده تا نتیجه خوبی در این زمینه به دست آید.
قائم پناه درباره انجام تکالیف انباشته شده در اجرای قانون هوای پاک نیز گفت: دولت چهاردهم یک دولت محیط زیستی است. آقای پزشکیان، خانم انصاری و بسیاری از اعضای کابینه به حفظ محیط زیست خوب، آب سالم و زمین پاک متعهدند. امیدواریم که این موضوعات تحقق پیدا کند.
حالا باید منتظر ماند و دید که اجرای این قانون در دولت چهاردهم چگونه خواهد بود و از آن مهمتر اینکه اجرای این قانون تا چه حدی می تواند در رفع آلودگی کلانشهرها و بخصوص تهران، موثر باشد.
