روزان: شیوه‌نامه جدید انضباطی دانشگاه ها با هدف تفکیک جزئی‌تر تخلفات و رفع ابهام از تداخل و در نتیجه وحدت رویه بیشتر در احکام صادره و نیز تعیین مراجع صالحه و حفظ حریم خصوصی شهروندان برای تشخیص وقوع برخی تخلفات تدوین شده است.
شیوه نامه جدید انضباطی دانشگاه ها در سال ۱۴۰۳ در حالی تدوین و ابلاغ شده که در نگاهی دقیق می توان به خوبی مشاهده کرد که تغییراتی اساسی در آن رخ داده است. به عنوان مثال در بخشی از این شیوه‌نامه که در مهرماه امسال منتشر شده آمده است: رعایت حریم خصوصی دانشجو الزامی است و شوراها در هیچ موردی مجاز به تجسس در حریم خصوصی دانشجو یا ادله و اطلاعات و طرح سوالات غیر مرتبط با موضوع تخلف جاری برای تحصیل شواهد، نیستند و تحقیق تنها در مورد تخلف انتسابی به دانشجو مجاز است
همچنین در بخش دیگری از این شیوه نامه آمده است؛ آن دسته از رفتارهای دانشجو تخلف است که در آیین‌نامه انضباطی یا شیوه‌نامه اجرایی به عنوان تخلف احصاء شده است و در احراز تخلفات مراجعه به تعاریف قانونی تخلفات و تطبیق موضوع با تعاریف الزامی است.
اما مهمترین تغییرات این شیوه نامه نسبت به شیوه نامه سالهای قبل چه مواردی بوده است؟ براساس انطباق های صورت گرفته می توان مهمترین تغییرات شیوه نامه ۱۴۰۳ را در جدول زیر خلاصه کرد:
تغییرات اصول حاکم بر رسیدگی به تخلفات دانشجویی
| شیوه نامه قبل از شهریور ۱۴۰۳ | شیوه نامه جدید مصوب در شهریور ۱۴۰۳ |
| ۱. اصل قانونی بودن آیین رسیدگی؛ کمیته‌های انضباطی مطابق ضوابط مقرر در آیین نامه و شیوه نامه به تخلف دانشجو رسیدگی می‌کنند. | ۳. اصل قانونی بودن آیین رسیدگی؛ شوراهای انضباطی مطابق ضوابط مقرر در آیین نامه و شیوه نامه به تخلف دانشجو رسیدگی می‌کنند. |
| ۲. اصل قانونی بودن تخلفات و تنبیهات؛ آن دسته از رفتارهای دانشجو تخلف است که در آیین نامه انضباطی یا شیوه نامه اجرایی به عنوان تخلف احصاء شده است و در احراز تخلفات، مراجعه به تعاریف قانونی تخلفات و تطبیق موضوع، با تعاریف الزامی است. آن دسته از تنبیهات که در آیین نامه انضباطی دانشجویان و شیوه نامه اجرایی احصاء شده قابل اعمال نسبت به دانشجو است. | ۱. اصل قانونی بودن تخلفات؛ آن دسته از رفتارهای دانشجو تخلف است که در آیین نامه انضباطی یا شیوه نامه اجرایی به عنوان تخلف احصاء شده است و در احراز تخلفات، مراجعه به تعاریف قانونی تخلفات و تطبیق موضوع، با تعاریف الزامی است. |
| ۲. اصل قانونی بودن تنبیهات؛ آن دسته از تنبیهات که در آیین نامه انضباطی دانشجویان و شیوه نامه اجرایی احصاء شده قابل اعمال نسبت به دانشجو است. | |
| ۳. اصل برائت و تفسیر به نفع متهم تخلف؛ اصل بر برائت دانشجوست مگر آنکه خلافش ثابت شود و کمیته در مقام رسیدگی به موارد ذیل توجه می‌کند:
الف. هرگونه عدم احراز تخلف بودن رفتار ارتکابی و انتساب تخلف ارتکابی، باید به نفع دانشجو تفسیر شود. |
۴. اصل برائت؛ اصل بر برائت دانشجوست و شورا در مقام رسیدگی به موارد ذیل توجه می‌کند:
الف. هرگونه شک در احراز تخلف بودن رفتار ارتکابی، باید به نفع دانشجو تفسیر شود. |
| ۴. اصل بیطرفی؛ کمیته‌ها باید در فرایند رسیدگی بی طرفانه اتخاذ تصمیم کرده و از صدور حکم براساس ملاحظات شخصی، سیاسی، حزبی یا هرگونه موضوع غیرمرتبط به تخلف انتسابی اجتناب کنند. | ۵. اصل بیطرفی؛ شوراها باید در فرایند رسیدگی بی طرفانه اتخاذ تصمیم کرده و از صدور حکم براساس ملاحظات شخصی، سیاسی، حزبی یا هرگونه موضوع غیرمرتبط به تخلف انتسابی اجتناب کنند. |
| ۵. اصل حق دفاع؛ در صورت انتساب تخلف به دانشجو، وی به صورت کتبی یا شفاهی حق دفاع از خود را دارد. | ۶. اصل حق دفاع؛ در صورت انتساب تخلف به دانشجو، وی حق دفاع از خود را دارد. |
| ۷. اصل حق براستماع؛ دانشجو می‌تواند دفاعیات مکتوب یا شفاهی خود را به استماع اعضای شورای بدوی برساند. | |
| ۶. اصل محرمانگی؛ هرگونه انتشار اطلاعات مربوط به فرآیند بررسی انضباطی چه از سمت مسئولان یا دانشجو در کلیه مراحل تشکیل پرونده تا ابلاغ و اجرای حکم قطعی دانشجو جز در موارد پیش بینی شده در آیین نامه و شیوه نامه ممنوع است. | ۸. اصل محرمانگی؛ هرگونه انتشار اطلاعات مربوط به فرآیند بررسی انضباطی در کلیه مراحل تشکیل پرونده تا ابلاغ و اجرای حکم قطعی دانشجو جز در موارد پیش بینی شده در آیین نامه و شیوه نامه ممنوع است. |
| ۷. اصل تناسب؛ کمیته‌های انضباطی در حدود صلاحیت خود وفق آیین نامه و شیوه نامه، باید در صدور حکم شدت تخلف ارتکابی، سوابق آموزشی و انضباطی دانشجو، اقتضائات فضای دانشجویی، تناسب و تجانس تخلف ارتکابی با نوع و میزان تنبیه را مورد توجه قرار دهند و رأی به تنبیه نامتناسب یا نامتجانس از جهات درخواست نقض رأی در مراجع تجدیدنظرخواهی خواهد بود. | ۹. اصل تناسب؛ شوراهای انضباطی در حدود صلاحیت خود وفق آیین نامه و شیوه نامه، باید در صدور حکم شدت تخلف ارتکابی، سوابق آموزشی و انضباطی دانشجو، اقتضائات فضای دانشجویی، تناسب و تجانس تخلف ارتکابی با نوع و میزان تنبیه را مورد توجه قرار دهند و رأی به تنبیه نامتناسب یا نامتجانس از مصادیق نقض رأی در مراجع تجدیدنظرخواهی خواهد بود. |
| ۸. اصل برابری؛ کمیته‌های انضباطی باید در برخورد با تخلفات مشابه از رویه واحد تبعیت کنند. کلیه دانشجویان در برابر آیین نامه و شیوه نامه برابرند؛ هرگونه تبعیض بر مبنای جنسیت، نژاد، زبان، قومیت، مذهب، تابعیت و امثال آن ممنوع است. | ۱۰. اصل رفتار برابر؛ شوراهای انضباطی باید در برخورد با تخلفات مشابه از رویه واحد تبعیت کنند. |
| ۱۱. اصل برابری؛ کلیه دانشجویان در برابر آیین نامه و شیوه نامه برابرند؛ هرگونه تبعیض بر مبنای جنسیت، نژاد، زبان، قومیت، مذهب، تابعیت و امثال آن ممنوع است. | |
| ۹. اصل مستند و مستدل بودن آرا؛ کمیته‌ها باید پس از بررسی و صحت سنجی گزارشات یا شکایات، دلایل تصمیم خود را براساس مستندات، شواهد و قرائن متقن و منطبق با شیوه نامه در حکم صادره ذکر کنند. | ۱۲. اصل ارائه مبانی تصمیم؛ شوراها باید پس از بررسی و صحت سنجی گزارشات یا شکایات، دلایل تصمیم خود را براساس مستندات، شواهد و قرائن متقن و منطبق با شیوه نامه در حکم صادره ذکر کنند. صرف گزارش اعلامی از سوی هر یک از منابع حقیقی یا حقوقی که مستند به ادله یقینی نباشد یا با سایر دلایل و امارات، معارض یا ناهماهنگ باشد، نمی‌تواند مبنای احراز تخلف قرار گیرد. |
| ۱۰. اصل احترام به حقوق و آزادی؛ حفظ کرامت انسانی، رعایت موازین شرعی، اخلاقی و احترام به حقوق و آزادی‌های مقرر در منشور حقوق دانشجو الزامی است. | ۱۳. اصل احترام به حقوق و آزادی و حفظ کرامت انسانی؛ حفظ کرامت انسانی، رعایت موازین شرعی، اخلاقی و احترام به حقوق و آزادی‌های مقرر در منشور حقوق دانشجو الزامی است. |
| ۱۱. اصل حفظ کرامت انسانی؛ کرامت انسان‌ها ودیعه‌ای از سمت خداوند تبارک و تعالی است. احترام به این کرامت وظیفه کلیه افراد حاضر در جامعه دانشگاهی کشور بوده و هیچ امری حق تضییع این کرامت اعطا شده را ندارد. بر تمام افراد فرض است تا با زیستی پاک و مومنان این نعمت الهی را پاس بدارند و با تلاش همه جانبه در تحقق عدالت پش زمینه حقظ کرامت انسانی را فراهم سازند. | |
| ۱۲. اصل شفافیت؛ کمیته‌ها موظفند دانشجو را از مراحل رسیدگی به پرونده انضباطی وی مطلع کنند. | ۱۴. اصل شفافیت؛ شوراها موظفند دانشجو را از مراحل رسیدگی به پرونده انضباطی وی مطلع کنند. |
| ۱۳. اصل عدم تجسس؛ کمیته اجازه تجسس در امور خارج از موضوع تخلف را ندارد. | ۱۵. اصل عدم تجسس؛ رعایت حریم خصوصی دانشجو الزامی است و شوراها در هیچ موردی مجاز به تجسس در حریم خصوصی دانشجو یا ادله و اطلاعات و طرح سوالات غیرمرتبط با موضوع تخلف جاری برای تحصیل شواهد نیستند و تحقیق تنها در مورد تخلف انتسابی به دانشجو مجاز است؛ براین اساس ادله و شواهدی که با نقض حریم خصوصی دانشجویان یا سایر طرق غیرقانونی تحصیل شوند (مانند تهیه مخفیانه هرگونه فیلم، صوت و تصویر نظیر تجسس در وسایل و صفحات مجازی شخصی متعلق به دانشجو و …) نمی‌تواند مستند تصمیم شورا قرار بگیرد و آراء و احکام صادره مبتنی بر این موارد فاقد وجاهت قانونی هستند. |
| ۱۴. اصل حق بر رسیدگی منصفانه؛ دانشجو حق بهره مندی از یک رسیدگی عادلانه و منصفانه طی مهلت منطقی را به شرح ذیل دارد:
الف. تخلف منتسب به دانشجو و تمامی ادله آن، به صورت روشن و ساده در کوتاه‌ترین زمان به وی تفهیم شود. |
۱۶. اصل حق بر رسیدگی منصفانه؛ دانشجو حق بهره مندی از یک رسیدگی عادلانه و منصفانه طی مهلت منطقی را به شرح ذیل دارد:
الف. تخلف منتسب به دانشجو و تمامی ادله آن، به صورت روشن و ساده در کوتاه‌ترین زمان به وی تفهیم شود. |
| ۱۵. اصل تقدم پیشگیری بر مجازات؛ عملکرد کمیته‌ها و دانشگاه‌ها باید بگونه ای تنظیم شود که رویه‌های پیشگیرانه در اولویت قرارگرفته و سعی بر پیشگیری از بروز تخلفات توسط دانشجویان صورت گیرد. احکام صادره کمیته باید بگونه ای صادر شود که قابلیت پیشگیری از تکرار تخلف را توسط دانشجوی خاطی و دیگر دانشجویان را داشته باشد. | در شیوه نامه جدید حذف شده است. |
| ۱۶. اصل حق سلامت محیط و احترام به حریم خصوصی؛ حریم خصوصی افراد محترم است و هیچ فرد حقیقی یا حقوقی حق تجسس در حریم خصوصی دانشجویان را غیر مرتبط با پرونده انضباطی ندارد. همچنین حق تحصیل در یک محیط ایمن و سالم برای تمامی دانشجویان محفوظ تلقی شده و هیج فردی با انجام تخلف اجازه تعرض به آن را ندارد. | در شیوه نامه جدید حذف شده است. |
| ۱۷. اصل سرعت در رسیدگی؛ مطابق اصل سرعت در رسیدگی کمیته‌ها باید در کمترین زمان ممکن اقدام به رسیدگی و صدور احکام برای دانشجویان کند. دقت عمل و همچنین رعایت اصول و مواد شیوه نامه توام با افزایش سرعت در رسیدگی امری الزامی است. | در شیوه نامه جدید حذف شده است. |
دانشجویان اغتشاشگر شامل عفو عمومی رهبری می‌شوند
اما به نظر می رسد وزارت علوم در دولت چهاردهم با دست فرمانی جدید در حوزه عملکرد کمیته های انضباطی حرکت خواهد کرد کمااینکه سعید حبیبا رئیس سازمان امور دانشجویان در دومین نشست دبیران انضباطی بدوی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی سراسر کشور گفته بود؛ کمیته‌های انضباطی کاری بسیار حساس دارند و در سرنوشت دانشگاه و دانشجو موثر هستند به همین منظور بنده از تمام زحمات شما دبیران انضباطی تشکر و قدردانی می‌کنم.
معاون وزیر علوم با بیان اینکه شوراهای انضباطی باید پدارنه عمل کنند و با نگاه تربیتی و دلسوزانه با دانشجو برخورد نمایند، تصریح کرد: ما باید بپذیریم تمام دانشجوهایی که به کمیته انضباطی مراجعه می‌کنند آینده‌سازان کشور هستند و قطعا در مسئولیت‌های مختلف نقش‌آفرینی خواهند کرد.
رئیس سازمان امور دانشجویان با اشاره به اینکه دانشگاه محلی برای شکل‌گیری و هویت بخشی دانشجویان است، اظهار کرد: ما باید در مواجه با دانشجویان ابتدا خودمان را به نسل و تفکرات آن‌ها نزدیک کنیم زیرا دانشجویان در این دوران دچار چالش ها و پر از شور و شعف هستند به طوری که علاقه‌مندند در بسیاری از موارد اظهار نظر کنند و به اصلاح بپردازند.
حبیبا با اشاره به فرموده حضرت آقا مبنی بر اینکه «دانشجو باید در مسائل داخلی و بین‌الملل اظهار نظر کند حتی اگر تحلیل اشتباهی داشته باشد» تصریح کرد: ما باید به دانشجویانی که مرتکب خطا شده‌اند نگاه پدرانه، تربیتی و دلسوزانه داشته باشیم و به نحوی با آن‌ها برخورد کنیم که گویا آن‌ها فرزندان حقیقی ما هستند.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه شما عزیزان در کمیته‌های انضباطی دانشگاه‌ها مسئولیت دارید و از بسیاری از مسائل آگاه هستید بنابراین باید مهمترین شاخصه شما محرم اسرار بودن باشد به نحوی که دانشجو در برخورد با شما دچار استرس و ترس نشود.
معاون وزیر علوم خاطرنشان ساخت: مدیران کمیته‌های انضباطی توجه داشته باشند و تمام سعی خود را بکار گیرند تا از تشکیل پرونده‌های انضباطی تا حد ممکن خودداری شود و این نیز بسته به اجرای سیاست‌های گوناگون در دانشگاه دارد.
و شاید مهمترین بخش این اظهارات آن باشد که حبیبا گفته است؛ ما باید با دانشجویان با هر خطای که داشته‌اند به جز خطاهایی آموزشی، پژوهشی و اخلاقی ویژه که امکان چشم پوشی ازآنها وجود ندارد، با رأفت برخورد کنیم و صفت ستارالعیوب بودن خداوند را در خود تقویت نماییم.
حالا باید منتظر ماند و دید که این شیوه نامه چه تاثیراتی روی عملکرد کمیته های انضباطی و میزان رضایت دانشجویان خواهد داشت؟ سئوالی که پاسخ آن می تواند در آینده ای نزدیک مشخص شود.
