گروه جامعه: «آموزش و پرورش» رکن اساسی پیشرفت جوامع بوده و اهمیت ویژه این نهاد در بالندگی و موفقیت کشورها بر کسی پوشیده نیست. جوامع توسعه یافته هرچه بیشتر برای ارتقای سطح کمی و کیفی سیستم آموزشی خود می‌کوشند و در مقابل این موضوع در کشورهای جهان سوم به فراموشی سپرده شده و هیچگاه در اولویت اقدامات و برنامه‌ریزی‌های این‌گونه دولت‌ها قرار نگرفته است. آموزش و پرورش در ایران نیز از دیرباز دارای مسائل عدیده و مشکلات ساختاری بوده و دستخوش تغییرات زیاد واغلب بی‌فایده شده است. یک عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی به تازگی از وضعیت این نهاد در کشور انتقاد کرد. به گفته ابراهیم متینیان «زیرساخت‌های فیزیکی و نرم افزاری وزارت آموزش و پرورش جوابگوی جامعه پیشرفته نبوده و باید برای آینده کشور در این حوزه سرمایه‌گذاری انجام شود.»
به گزارش «روزان»، کمبود شدید فضای آموزشی، نبود امکانات اولیه در بسیاری از مدارس مناطق محروم، کمبود معلم و ده‌ها مسئله دیگر، آموزش و پرورش کشور را با چالش‌های اساسی مواجه کرده است. نارضایتی معلمان از شرایط کاری و میزان حقوق و دستمزد از یک سو و افت محسوس کیفیت تحصیلی دانش‌آموزان از سوی دیگر، مشکلات این حوزه را بیش از پیش در جامعه مطرح کرده است.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، ساختار فعلی آموزش و پرورش کشور نمی‌تواند در آینده تامین‌کننده نیروی انسانی ماهر و توانمند برای فعالیت مفید در حوزه‌های مختلف باشد. بر این اساس مدت‌هاست صدای اعتراض فرهنگیان، فعالان صنفی و کارشناسان فرهنگی واجتماعی کشور در انتقاد از ناکارآمدی این حوزه بلند شده است.
عقب ماندگی در ساختارهای زیربنایی
درهمین راستا، متینیان در تذکری شفاهی در جریان جلسه علنی روز یکشنبه مجلس گفت: «آموزش و پرورش که زیربنای توسعه کشور است وضعیت مناسبی ندارد. سرمایه‌گذاری برای آینده کشور به این حوزه بازمی‌گردد. متاسفانه در دهه‌های گذشته شاهد عقب ماندگی در ساختارهای زیربنایی آموزش و پرورش هستیم.»
وی افزود: «ساختارهای فیزیکی و نرم افزاری این وزارتخانه جوابگوی جامعه پیشرفته نیست. عدم استقرار نیروی مورد نیاز این وزارتخانه آسیب جدی را در آینده به کشور وارد می‌کند. می‌طلبد نیازمندی دقیقی در این وزارتخانه صورت گرفته و نیازهای آن تامین شود. اگر می‌خواهیم در چند سال آینده نتیجه‌گیری مطلوبی از این وزارتخانه داشته باشیم باید از همین امروز برنامه‌ریزی کنیم. بلاتکلیفی برخی از نیروهای انسانی این وزارتخانه قابل قبول نیست.»
بهره گیری از تمام توان ارگان‌های کشور
در همین حال یک عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی نیز هفته گذشته بر ضرورت مشارکت و همراهی همه نهادها و ارگان‌های کشور برای رفع کاستی‌ها و کمبودهای نظام آموزشی تاکید کرد. روح‌الله متفکر آزاد در گفت‌وگو با پانا، درباره معضل قدیمیِ کمبود فضای آموزشی در مدارس گفت: «رشد جمعیت نشانه پویایی جامعه و یک فرصت است اما باید به نسبتِ رشد جمعیت، زیرساخت‌های لازم از جمله در بخش آموزش و پرورش نیز فراهم شود. چراکه کمبود فضای آموزشی در مدارس یکی از مشکلاتی است که آموزش و پرورش همواره با آن روبه‌رو بوده است و این مساله تا پیش از شیوع کرونا نمود و بروز زیادی داشت و دانش‌آموزان معمولا در کلاس‌های ۳۰ تا ۴۰ نفره آموزش می‌دیدند.»
وی افزود: «اما با شیوع کرونا و تعطیلی مدارس و ادامه روند آموزش از طریق شبکه شاد، این بحران رنگ باخت و به فراموشی سپرده شد ولی هم اکنون که دو سال از این موضوع می‌گذرد و کرونا فروکش کرده است، از ابتدای سال تحصیلی جاری بازهم این مشکل نمایان خواهد شد.»
این عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس ادامه داد: «یک بار برای همیشه باید تمام توان ارگان‌های کشور پای کار بیاید تا نظام آموزشی کشور از نظر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به شرایط مدرن و مطلوب برسد. همچنین در راستای تامین فضای آموزشی باید خیرین مدرسه‌ساز و نیز دولت با همه توان وارد عمل شوند تا بتوانیم این مشکل را حل و فصل کنیم.»
مطالب درسی سطحی آموزش داده می‌شوند
از سوی دیگر و به اذعان کارشناسان ومعلمان، کیفیت تحصیلی دانش‌آموزان در سال‌های اخیر افت محسوسی داشته که با همه‌گیری کرونا در کشور به اوج خود رسید. رحمانی ۲۵ سال سابقه معلمی در آموزش و پرورش را دارد و در تمام این سال‌ها در پایه ابتدایی مشغول به کار بوده است. او درباره دلایل افت تحصیلی دانش‌آموزان به «روزان» می‌گوید: «یکی از دلایل این افت از بین رفتن رقابت بین بچه‌ها با حذف نمره بوده است. هرچند نمره‌گراییِ صرف نیز آسیب زننده است اما دانش‌آموزان و والدین آنها درکی از نتیجه‌گیری کیفی که درحال حاضر انجام می‌شود، ندارند. به همین علت هیچ فشاری روی بچه‌ها برای تلاش بیشتر و درس خواندن نیست.»
وی اضافه می‌کند: «دلیل دیگر کاهش یادگیری در دانش‌آموزان، محتوای کتاب‌های درسی است. ۷ سال پایه سوم را تدریس می‌کنم. به عنوان مثال تنوع مطالب کتاب ریاضی این پایه بسیار زیاد اما به صورت خیلی سطحی به آنها پرداخته شده است. هر عنوان درسی به صورت خلاصه آموزش داده شده و دانش‌آموز آن را عمیقا یاد نمی‌گیرد. همکارانم در پایه پنجم همیشه از این موضوع که بچه‌ها در این پایه هنوز جدول ضرب را به طور کامل یاد ندارند، گله‌مند هستند.»
دانش‌آموزان بی‌انگیزه شده‌اند
صداقت پیشه، فرهنگی دیگری است که ۳۰ سال در آموزش و پرورش خدمت کرده و دبیر زیست شناسی بوده است. او درباره علل افت تحصیلی دانش‌آموزان به «روزان» می‌گوید: «به نظر من یکی از دلایل اصلی این موضوع، بی انگیزه شدن نوجوانان است. آنها می‌دانند که با گرفتن دیپلم هیچ مهارتی که بتوانند وارد بازار کار شوند، ندارند و از طرف دیگر رشته‌های خوب دانشگاهی نیز با سهمیه و بعضا پارتی بازی و تقلب، به عده‌ای خاص تعلق می‌گیرد و سایر رشته‌ها نیز آینده شغلی مناسبی ندارند. همین موضوع تا حدود زیادی انگیزه آنان برای تلاش و درس خواندن را کاهش می‌دهد.»
یک عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز هفته گذشته با انتقاد از افت شدید کیفیت تحصیلی دانش‌آموزان ایرانی گفته بود: «این مساله چند علت دارد که ازجمله آن می‌توان به عدم‌نظارت خانواده در مدیریت زمان دانش‌آموزان، تغییر یکباره و کارشناسی‌نشده نظام آموزشی، عدم توانمندی برخی معلمان و ساختار آموزش و پرورش اشاره کرد.»
فاطمه سعیدی افزوده بود: «مسائل اجتماعی در کاهش کیفیت تحصیلی دانش‌آموزان موثر است و در این میان دانش‌آموزان پسر نسبت به دختران افت تحصیلی بیشتری داشته‌اند. تا زمانی که آموزش و پرورش اولویت اصلی دولت نباشد و همچنان درگیر مسائل فرعی باشیم، شرایط تغییری نمی‌کند.»
انتقاد از بی‌توجهی به مدارس دولتی
در حالی که مسئولان آموزش و پرورش به صورت مداوم وعده رفع مسائل این بخش را می‌دهند، اما به عقیده بسیاری از کارشناسان عزم دولت برای از بین بردن مشکلات فرهنگیان و تحصیل دانش‌آموزان جزم نیست. یک عضو دیگر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس از بی‌توجهی وزارت آموزش و پرورش به مدارس دولتی انتقاد کرده و گفته است: «بیش از ۷۰ درصد رتبه‌های برتر کنکور امسال از مدارس غیردولتی پذیرفته شده‌اند؛ از این موضوع می‌توان نتیجه گرفت که در طول چندسال گذشته نسبت به مدارس دولتی بی‌توجهی کرده‌ایم و متاسفانه تا اندازه زیادی این مدارس رها شده‌اند؛ درواقع امکانات لازم آموزشی در سطح مدارس غیرانتفاعی و خصوصی را برای مدارس دولتی افزایش نداده‌ایم که همین مسئله باعث آسیب جدی به مدارس دولتی به ویژه در مناطق محروم شده است.»
احمدحسین فلاحی در گفتگو با خبرگزاری دانشجو تصریح کرده است: «اصلی‌ترین ریشه این مسائل به سیاست‌های اعمال شده در اوایل دهه هفتاد و سال‌های بعد از دفاع مقدس بازمی‌گردد که با راه‌اندازی مدارس غیرانتفاعی، جامعه را طبقه بندی کردیم. جداسازی دانش‌آموزان با استعداد از سایر دانش‌آموزان نیز از دیگرعوامل این آفت محسوب می‌شود.»
به نظر می‌رسد تا انجام اقدام کارشناسی شده و ریشه‌ای برای از بین بردن مشکلات ساختاری در آموزش و پرورش، راه درازی باقی مانده است. بهره نبردن از کارشناسان زبده و کاربلد در بدنه وزارتخانه آموزش و پرورش و در اولویت قرارنداشتن این حوزه درعمل برای سران حکومت نشان می‌دهد نمی‌توان به بالندگی و موفقیت معلمان و دانش‌آموزان درآینده کشورامید چندانی داشت.
