گروه سیاسی: عصر چهارشنبه و در حالی که فضای خبری کشور وارد سکوت آخر هفته‌ها می‌شد، انتشار یک خبر توجه رسانه‌ها و برخی فعالان علاقمند به مسائل گردش ارتباطات در ایران را به خود جلب کرد. این خبر تصویب بندهایی از طرح جنجالی مجلس شورای اسلامی موسوم به طرح صیانت در شورای عالی فضای مجازی کشور بود.
محمد کشوری، کارشناس فناوری اطلاعات در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «در بخشی از طرح موسوم به طرح صیانت (بر اساس نسخه ۹ بهمن به نام نظام تنظیمگری) که شامل اعضا و اختیارات کمیسیون عالی تنظیم مقررات بوده و برای تصویب به شورای عالی فضای مجازی ارجاع شده بود، توسط این شورا به تصویب رسید و برای اجرا ابلاغ شد.»
به نظر می‌رسد که مصوبات روز چهارشنبه شورای عالی فضای مجازی کشور در مورد انتقال حکمرانی و تنظیمگری در فضای مجازی به نهادهایی در خارج از دولت بوده است. بنا بر اعلام فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی از این پس کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی هماهنگ کننده اصلی تنظیم‌کنندگان مقررات فضای مجازی خواهد بود. این کمیسیون از این پس تنها مقررات هماهنگ با نظرات شورای عالی فضای مجازی را ابلاغ خواهد کرد. ابوالحسن فیروزآبادی همچنین تاکید کرده است که این مصوبه ارتباطی با طرح صیانت در مجلس شورای اسلامی ندارد.
خبر تصویب بندهایی از طرح صیانت در نهادی خارج از مجلس شورای اسلامی به سرعت با واکنش مواجه شد. لطف الله سیاهکلی نماینده مردم قزوین در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین، از این خبر اظهار بی‌اطلاعی کرد و گفت که طرح صیانت تصویب نشده است.
وی در ادامه درباره مصوبه شورای عالی فضای مجازی تصریح کرد: شورای عالی فضای مجازی راجع به مقررات سیاستگذاری می‌کند و اقدامات شورای عالی فضای مجازی ربطی به طرح صیانت ندارد. آنها مقررات خودشان است که می‌گذراند. این نماینده تاکید کرد که طرح صیانت قانون است و مصوبه شورا ارتباطی به این طرح ندارد. البته سیاهکلی تصریح کرد که در تهران حضور ندارد و در جریان جزئیات این اخبار جدید نیست.
همچنین مهرداد ویس کرمی عضو کمیسیون مشترک بررسی طرح حمایت از حقوق کاربران فضای مجازی هم در این باره به همشهری آنلاین گفت: اقدام خاصی برای طرح صیانت از فضای مجازی در مجلس انجام نشده است. بعد از آنکه یک رای استمزاجی گرفته شده، این طرح در دست هیات رئیسه مجلس قرار گرفت.
اقدام اخیر که اخبار آن منتشر شده است، مصوبات شورای عالی فضای مجازی است که ما از جزئیات آن خبر نداریم. اما طرح صیانت فضای مجازی، هنوز در دست هیات رئیسه قرار دارد و ما از تصمیم آنها اطلاعی نداریم و نمی‌دانیم دقیقا می‌خواهند چه کاری انجام دهند.
این نماینده ادامه داد: طبق آنچه ما می‌دانیم، طرح را قاعدتا باید هیات رئیسه تعیین تکلیف می‌کرد. یعنی باید وارد صحن علنی می‌شد که آیا به کمیسیون مشترک برگردد و یا در صحن بررسی شود یا خیر، که این اقدام نیز انجام نشد و ما همچنان منتظریم که آیا هیات رئیسه اقدامی در این باره صورت می دهد یا نه.
ماجرای «صیانت» داستان دنباله‌دار
طرح صیانت را می‌توان یکی از مهم‌ترین عرصه‌های رویارویی میان اصولگرایان جناح‌های مختلف و گروه‌های مختلف جامعه مدنی در ایران دانست. اصولگرایان تندرو در ایران اساسا با ماهیت شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر اینترنت میانه خوبی ندارند. سال‌هاست که فیلترینگ این شبکه‌های اجتماعی اصلی‌ترین دغدغه آنها در مورد اینترنت بوده است. دغدغه‌ای که در مورد فیس بوک و توئیتر خیلی زود و در همان سال‌های پایانی دهه هشتاد به ثمر نشست و این دو شبکه اجتماعی به محاق فیلترینگ رفتند. کار برای تلگرام که بعدها به عرصه فضای مجازی آمده بود چند سالی طول کشید تا سرانجام آنها در سال ۹۷ موفق شدند این محبوب‌ترین پیام رسان میان ایرانی‌ها را به توقیف برسانند؛ این کار علی رغم مخالفت دولت حسن روحانی انجام گرفت. دولتی که در توسعه زیرساخت‌های اینترنت در ایران بسیار کوشا بود و اساسا اینترنت روی تلفن همراه در دوره این دولت بود که معنای واقعی یافت و موجی بسیار بزرگ از استفاده کاربران جدید از اینترنت را به همراه آورد. اصولگرایان معتقد بودند که این فضا عرصه اصلی غلبه اصلاح‌طلبان و میانه‌روها در انتخابات مختلف بوده است. از آن مهم‌تر این فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از نظر آنها فضایی برای نفوذ غرب، تشکیک در مورد عملکرد نظام و حتی فعالیت ضدامنیتی بود و به همین دلیل به شدت در پی محدود کردن آن بودند. وقتی هم که سد مقاومت دولت روحانی در مورد تلگرام شکست بخش مهمی از حمایت سیاسی کاربران مدافع میانه‌روها و اصلاح‌طلبان از دولت روحانی ناگهان از میان رفت و اصولگرایان با فیلترینگ تلگرام اگرچه نتوانستند از محبوبیت این شبکه در نزد کاربران کم‌کنند اما ضربه سنگین حیثیتی و سیاسی‌ای به دولت حسن روحانی و حامیان او زدند؛ ضربه‌ای کاری که هیچگاه جبران نشد.
اینستاگرام اما به عنوان محبوب‌ترین شبکه اجتماعی در ایران تا پایان دولت روحانی و تا همین امروز هم فیلتر نشده است. در مجلس اصولگرای یازدهم و در دولت ابراهیم رئیسی با طرح صیانت ماجرای اینترنت گره‌ای تازه خورد. اصولگرایان تندرو که از حساسیت شدید افکار عمومی در مورد این طرح آگاه بودند نخست موفق شدند با یک مصوبه ناپلئونی طرح صیانت را ذیل اصل ۸۵ قانون اساسی ببرند و آن را به کمیسیون فرهنگی ارجاع دهند. جایی که انتظار داشتند در فضایی به دور از اعمال فشار افکار عمومی بتوانند مفاد این طرح را اجرا کنند. مقاومت اما از ناحیه برخی اصولگرایان مخالف این طرح موانع بسیار جدی در مقابل آنها ایجاد کرد تا مجلس در یک رای دیگر این طرح را بار دیگر به صحن برگرداند. طرح صیانت اما هرگز به صحن برنگشت و آنچنان که یک نماینده مجلس در ابتدای همین گزارش گفته است در موقعیتی معلق و نامعلوم قرارگرفت تا درکنار برجام یکی دیگر از پرونده‌های باز برای اصولگرایان و جامعه ایران باشد که این روزها ساکت و خاموش به حاکمیت یکدست و یکپارچه اصولگرایانی می‌نگرد که در آن مدام دست تندروها بالاتر می‌رود و قوی‌ترمی‌شود.
«صیانت» به هر حال اجرا می‌شود
کیفیت اینترنت در ایران همواره موضوعی مورد بحث بوده است. از زمان به قدرت رسیدن ابراهیم رئیسی در یک سال گذشته کیفیت دسترسی کاربران به اینترنت مدام با چالش مواجه بوده است. بسیاری از کاربران از کندی دسترسی به این شبکه شکایت داشته‌اند و افت مداوم سرعت به دردسری برای زندگی روزمره بسیاری از کاربران بدل شده است. زندگی روزمره‌ای که در یک دهه اخیر مدام بیشتر با فضای مجازی گره خورده است.
کاربران فضای مجازی بر خلاف معمول دیروز واکنش چندانی به مصوبه جدید شورای عالی فضای مجازی نشان ندادند. بخشی از این عدم واکنش به احتمال زیاد به این نکته برمی‌گردد که کاربران دریافته‌اند که طرح صیانت چه در مجلس تصویب شود و چه تصویب نشود به هر حال به نحوی اجرا خواهد شد. شاید اصولگرایان تندرو تصمیم گرفته‌اند که این طرح را بدون دردسرهای سیاسی تصویب، در مجلس به پیش ببرند و کاربران را به دورانی جدید در فضای مجازی عادت دهند؛ دورانی که نه تنها فیلترنیگ بیشتر خواهد شد که اساسا دسترسی به اینترنت بین‌المللی بسیار سخت‌تر و گران‌تر خواهد بود. از فعال شدن قفل کودک! برای تمام کاربران ایرانی گوگل گرفته تا افت استفاده از اینستاگرامی که نه تنها تفریح و تفنن ملت که بخش بزرگی از کسب و کارهای کوچک در آن تنفس می‌کردند و هنوز به آهستگی می‌کنند.
اصولگرایان نشان داده‌اند که آنچه بخواهند را به هر نحو اجرا خواهند کرد و کسی و چیزی جلودار آنها نخواهد بود. هر چند یک چیز معمولا در محاسبات آنها غلط از آب در می‌آید و آن، توان غلبه بر پیشرفت‌های تکنولوژیک و میل جامعه ایران به بهره‌گیری از امکان‌های ارتباطی است. کش و قوس این جامعه با حاکمیت یکدست اصولگرایان ادامه خواهد داشت و این ماجرایی نیست که به سادگی تمام شود. «صیانت» اما احتمالا به هر ترتیب اجرا خواهد شد.
