روزان: چند هفته قبل بود که دکتر علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نسبت به افزایش خطر ورود ویروس فلج اطفال از کشورهای همسایه شرقی به ایران اظهار نگرانی کرده و بیان داشت «کشورهای افغانستان و پاکستان هنوز با بحران فلج اطفال دست و پنجه نرم می‌کنند و طی سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴ آمار ابتلا به فلج اطفال در پاکستان ۱۲ برابر و در افغانستان ۴ برابر افزایش داشته است. با توجه به رشد چشمگیر موارد ابتلا در این دو کشور، اجرای فوری عملیات ایمن‌سازی تکمیلی در ایران ضروری است.». این هشدار درحالی مطرح می شودکه سالهاست که وزارت بهداشت اعلام می‌کند که فلج اطفال ریشه کن شده است. اما به نظر می رسد ماجرای احتمال گسترش انفجاری فلج اطفال در ایران جدی باشد چرا که بسیاری از کارشناسان و دیگر مسئولان مربوطه در این وزارتخانه نیز آن را تأیید می‌کنند اما، در عین حال معتقدند که این وضعیت به خاطر اتباعی است که از مرز‌های شرقی وارد کشور می‌شوند.
فلج اطفال نوعی بیماری حاد ویروسی است که دستگاه گوارش و در بعضی مواقع دستگاه عصبی مرکزی را درگیر می‌کند. فلج اطفال در اثر آلوده شدن با پلیو ویروس رخ می‌دهد. این ویروس یا از طریق تماس مستقیم فرد به فرد و یا از طریق تماس با خلط آلوده دهان یا بینی بیمار و یا از طریق تماس با مدفوع آلوده منتقل می‌شود. با این حال ایران از حدود ربع قرن پیش موفق شد تا با واکسیناسیون سراسری اطفال، این بیماری را ریشه کن کند.
از سال ۱۳۷۳ عملیات ایمن‌سازی تکمیلی در ایران اجرا شده که نقش ارزشمندی در حفظ دستاورد عاری بودن کشور از این بیماری از سال ۱۳۷۹ تاکنون داشته است. در سال جاری، این برنامه در دو مرحله و به صورت خانه‌به‌خانه برای تمامی کودکان زیر ۵ سال، اعم از ایرانی و غیرایرانی، در مناطق پرخطر انجام می‌شود. در این عملیات از قطره خوراکی فلج اطفال استفاده می‌شود.
حتی در جنگ غزه نیز بعد از هشدار سازمان بهداشت جهانی، واکسیناسیون فلج اطفال ۶۵ هزار طفل غزه‌ای در دستور کار قرار گرفت و آغاز شد.
هشدار یک مسئول
حالا بعد از ۲۵ سال از جشن ریشه کن شدن فلج اطفال در ایران به نظر می‌رسد دوباره این بیماری سلامت جامعه را تهدید می کند. مصداق آن نیز سخنان علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت است که با بیان نگرانی‌ها از افزایش موارد ابتلای فلج اطفال در برخی کشورهای همسایه، اعلام کرد انجام عملیات سریع ایمن‌سازی در ایران ضروری است.
رئیسی اظهار داشت که ایران به دلیل همجواری با افغانستان و پاکستان دو کشوری که هنوز فلج اطفال به طور کامل ریشه‌کن نشده و به علت تردد‌های مکرر افراد از این دو کشور، با خطر جدی ورود این ویروس مواجه است. وی افزود: تحولات سیاسی اخیر در افغانستان موجب افزایش چشمگیر مهاجرت‌های قانونی و غیرقانونی شده که این موضوع احتمال ورود ویروس را افزایش داده است.
معاون وزیر بهداشت با ذکر اینکه آمار مبتلایان به فلج اطفال در این دو کشور واقعاً نگران‌کننده است ادامه داد: تعداد ابتلا‌های گزارش‌شده در پاکستان طی سال ۲۰۲۴ حدود ۱۲ برابر و در افغانستان ۴ برابر نسبت به سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است. این تحولات نشان می‌دهد خطر ورود ویروس وحشی فلج اطفال به ایران به میزان قابل توجهی بیشتر شده است.
دلایل شیوع دوباره
یک متخصص عفونی و مدیر گروه تحقیقات بالینی و اپیدمیولوژی و آمار زیستی انستیتو پاستور ایران، معتقد است که ورود دوباره این بیماری به کشور دو دلیل عمده دارد. آمریتیس رمضانی در گفت و گو با «روزان» در این زمینه می‌گوید: همانطور که می‌دانید در اواخر قرن گذشته میلادی در مجمع عمومی سازمان جهانی بهداشت برنامه ریشه کنی بیماری فلج اطفال مصوب شدو براساس این مصوبه تمام کشورها متعهد شدند با تقویت پوشش واکسیناسیون جاری کودکان، عملیات واکسیناسیون تکمیلی را تا مرحله ریشه کنی کامل در دنیا دنبال کنند.
وی می‌افزاید: در همین راستا در ایران هم علاوه بر واکسیناسیون روتین، از سال ۱۳۷۴ برنامه ملی واکسیناسیون فلج اطفال نیز، برای همه کودکان زیر ۵ سال هر سال تا چندین سال در دو نوبت انجام شد و البته بعد از مدتی این رویه در مناطق پرخطر شامل مرز‌های شرقی و جنوب شرقی ادامه پیدا کرد. خوشبختانه هم اینک و در حالیکه از اخرین مورد فلج اطفال حدود ۲۵ سال قبل گزارش شده است. این بیماری در کشورمان گردشی ندارد. بعد از پاک شدن کشور از بیماری، هم اکنون به‌دلیل مجاورت با ۲ کشور بومی بیماری، سالیانه عملیات ایمن‌سازی تکمیلی در مناطق پرخطر، در ۲ نوبت به فاصله یک ماه انجام می‌شود.
وی با تایید سخنان معاون وزیر بهداشت که اعلام کرده، مهمترین دلیل شیوع دوباره فلج اطفال در ایران کشورهای همسایه هستند می گوید: واقعیت این است که طی چند ساله اخیرمهاجرت اتباع پاکستانی و افغان به ایران شدت گرفته است. این در حالی است که این کشورها چندان در انجام واکسیناسیون شهروندان خود فعال و موفق نیستند. به همین دلیل آمار این بیماری در این کشورها بالاست. برای همین مسئولان به درستی بیم آن را دارند که نکند برخی بیماری‌ها از جمله همین فلج اطفال توسط این اتباع در کشور ما نیز شیوع پیدا کند.
وی با ذکر اینکه در همین راستا واکسیناسیون اتباع تشدید شده است می گوید: با این وجود احتمال ورود این بیماری کم نیست و اگر هم وارد شود ممکن است به سرعت شیوع پیدا کند.
این متخصص عفونی تبلیغات علیه واکسن گریزی را عامل دیگری در این زمینه می داند و می گوید: همانطور که احتمالا اطلاع داشته باشید طی یکی – دو ساله اخیر تبلیغات گسترده ای علیه واکسیناسیون های مختلف در حال انتشار است که در آنها مدعی شده اند؛ بسیاری از واکسن‌های تولیدی و حتی وارداتی برای بدن مضر هستند و سلامت شهروندان را به خطر می اندازند. بخصوص واکسن‌های کرونایی که تزریق شده است..
رمضانی با تاکید براینکه این ادعا اصلاً درست نیست و برعکس، می‌تواند تبعات جبران ناپذیری را برای سلامت جامعه به دنبال داشته باشد می گوید: دلیل آن هم واضح است. به هر حال کاهش آمار واکسیناسیون باعث شیوع بیماری‌های مختلف خواهد شد در مورد فلج اطفال هم وضعیت به همین منوال است. یعنی اگر افکار عمومی به سمت نزدن واکسن پیش برود، ممکن است در صورت ورود این بیماری، احتمال اینکه این بیماری شیوع پیدا کند و اپیدمی شود زیاد است.
همچنین مدیر گروه تحقیقات بالینی و اپیدمیولوژی و آمار زیستی انستیتو پاستور ایران در عین حال تأکید می‌کند که واکسیناسیون، ۹۵ درصد جمعیت کشور را تحت پوشش قرار داده است. وی در این زمینه می‌گوید: واکسن برای بیماری‌های عفونی یک نوع پیشگیری تلقی می‌شود. چون برخی از این بیماری‌ها واقعاً کشنده هستند. بنابراین تزریق آنها می‌تواند این بیماری‌ها را کاهش دهد. مثل همین فلج اطفال
این متخصص بیماری‌های عفونی همچنین می‌گوید: فلج اطفال از طریق تنفس و موارد دیگری مانند آب آلوده منتقل می‌شود. تا چند سال قبل، این بیماری تقریباً مختص اطفال بود اما، هم اینک این بیماری بزرگسالان را نیز مبتلا می‌کند.
اما رمضانی در نهایت به این نکته تاکید دارد که خوشبختانه تاکنون موردی از ابتلا به این ویروس گزارش نشده است گرچه در این راستا می‌گوید: در عمل همسایگی با دو کشور که آمار فلج اطفال بومی در آنها کم نیست و اتفاقاً با کشور ما نیز مراوده دارند نگرانی‌هایی را برای وزارت بهداشت ایجاد می‌کند. در همین راستا، ما نیز ضمن تشدید نظارت‌های خود در مرز‌های شرقی، امیدواریم که یک عزم جهانی و حمایت واکسیناسیون همگانی از کشور‌هایی که هنوز موارد بیماری را دارند در دنیا وجود داشته باشد تا ریشه کنی این بیماری در دنیا محقق شود.
