گروه سیاسی- یکی از مباحثی که هفته گذشته در رسانه‌ها بازخورد بسیار زیادی پیدا کرد بیانیه پایانی نشست وزرای خارجه مجمع همکاری کشورهای عربی و روسیه، با حضور «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه بود که در مراکش برگزار شد و کشورهای عربی در آن به سردمداری امارات برای چندمین بار، ادعای واهی در مورد جزایر سه گانه ایرانی را مطرح کردند و روسیه برای دومین بار پای این بیانیه را امضا کرد.
بیانیه‌ای که این بار روزنامه کیهان به قلم حسین شریعتمداری هم از آن به عنوان خیانت یاد کرد و محمدباقر قالیباف هم در توئیترش، با احتیاط نوشت که مسکو باید مراقب سوءاستفاده غرب از اشتباهاتش باشد. «علی‌اکبر ولایتی» مشاور آیت‌الله خامنه‌ای در امور بین‌الملل هم اتخاذ بعضی از موضع گیری های وزارت خارجه روسیه را مایه تأسف خواند اما آن را نشانه برخی فشارهای سیاسی بر روسیه دانست.
اما در این بین خبرگزاریهای دولتی در ابتدا از تماس تلفنی امیرعبداللهیان با همتای روس خود در واکنش به بخشی از بیانیه مراکش خبر دادند که گفته شد امیرعبداللهیان در این تماس جزایر سه‌گانه ایرانی را جزو لاینفک تمامیت ارضی ایران دانسته و گفته: «جمهوری اسلامی ایران هر ادعایی از سوی هر طرفی در این خصوص را کاملاً مردود می‌داند.»
این رسانه‌ها نوشتند که در آن سوی ماجرا هم سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز روابط مسکو و تهران را راهبردی دانسته و تأکید کرده که: «حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران همواره مورد احترام روسیه بوده است و این سیاست رسمی مسکو هیچگاه نباید مورد تردید قرار گیرد. »
اما نکته اساسی ماجرا اینجاست که در سایت وزارت خارجه روسیه که به زبان روسی و انگلیسی در دسترس است، در آنچه که به عنوان محتوای گفت‌وگوی دو وزیر خارجه ایران و روسیه منتشر کرده، هیچ اشاره‌ای به جمله یادشده (یعنی اینکه لاوروف گفته باشد ما به تمامیت ارضی ایران احترام می‌گذاریم) چه به صورت مستقیم و چه به صورت تلویحی منتشر نشده و حتی یک کلمه هم تحت عنوان تمامیت ارضی ایران، متنی وجود ندارد و این جمله صرفاً در وبگاه وزارت خارجه ایران آمده است.
متأسفانه در دولت ابراهیم رئیسی که اکثریت آن توسط اعضای جبهه پایداری اداره می‌شود، همواره طی دو سال و نیم گذشته نگاه به شرق، یعنی تکیه بر روسیه و چین یکی از اصلی‌ترین راهبرد جمهوری اسلامی معرفی شده و بر اساس آن سیاست‌های کشور در دو سند ۲۰ و ۲۵ ساله هم تدوین شده که مخالفان جدی بسیاری هم دارد. این افراد در پاسخ به این انتقاد کارشناسان که شعار اصلی وزارت خارجه باید نه شرقی، نه غربی باشد نه اینکه تکیه مطلق بر شرق، مدعی می‌شوند که این روسیه شوروی سابق نیست و روابطش با جمهوری اسلامی برپایه احترام متقابل شکل گرفته.
ادعایی که همین هفته گذشته توسط محمدجواد ظریف برای چندمین بار طی یک دهه اخیر مطرح شد. وزیر سابق خارجه در خصوص بیانیه مراکش و همدلی مسکو با کشورهای عربی منطقه علیه تمامیت ارضی ایران گفت: «روسیه به خاطر ما خودش و منافعش را به خطر نخواهد انداخت، دنیای امروز دنیای مردی و جوانمردی نیست، اگر ما با دیدگاه غلط امتیازات و فداکاری‌های بیش از حدی را تقدیم روسیه کردیم نباید توقع رفتار مشابه مسکو را داشته باشیم.»
روسوفیل‌ها در ایران، مشخصاً پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی و رویکرد او به غرب برای ایجاد یک موازنه با شرق، به شدت فعال شده و به هر بهانه‌ای از ارتباط با دول شرقی در جهت ایستادگی با غرب نوشتند و تحلیل کردند. این افراط گرایی در میل به روسیه تا جایی پیش رفت که خبرگزاری تسنیم، ۶ ماه پس از تشکیل دولت سیزدهم در انتقاد به مصاحبه حسین امیرعبداللهیان در گفت وگو با خبرگزاری الجزیره در یادداشتی او را به «عدم درک مناسب از نگاه به شرق» متهم کرد و خطاب به وزیر خارجه نوشت: «سخنان شما غیر از محتوای نادقیق، ناخواسته می‌تواند کارکرد نامناسبی هم داشته باشد. روس‌ها و چینی‌ها بعد از سال‌ها از طرح این بحث و پیگیری آن در عالی‌ترین سطوح جمهوری اسلامی می‌دانند که سیاست نگاه به شرق یک موضع راهبردی جدی برای جمهوری اسلامی است و ایران برای عملیاتی کردن آن مصمم است. »
در ادامه یادداشت خبرگزاری نزدیک به سپاه آمده بود: « چنین جملاتی می‌تواند برای برخی این شبهه را تولید کند و یا چنین دستمایه‌ای را برای تبلیغ بسازد که ادبیات تولیدشده در ایران مبنی بر نگاه به شرق، یک ایده و سیاست تاکتیکی و صرفاً برای امتیازگیری از غرب است، چنین برداشت‌های اشتباهی می‌تواند مانع پیگیری جامع‌تر و با اعتماد متقابل کامل‌تر درباره نگاه به شرق باشد.»
انتشار این مطالب حکایت از ناپختگی و عدم درک سیاست خارجی در بین رسانه‌های نزدیک به هسته سخت قدرت را در همان ابتدای تشکیل یک حاکمیت یکدست در کشور را نشان می‌دهد که بعدتر همگان دیدیم که روسیه چگونه در مذاکرات هسته‌ای در دولت سیزدهم، در نقطه‌ای که فقط یک امضا تا حل این مناقشه مانده بود زیر میز بازی زد و پس از آن با آغاز جنگ اوکراین به واسطه خبری کردن استفاده پهپادهای ایران در جنگ علیه کی‌یف، کشورهای غربی را علیه ایران بسیج کرد.
اما شوربختانه این رسانه‌های همدل با سیاست کاخ کرملین حتی با وجود دو بار تعرض روسیه به منافع کشورمان طی یکسال گذشته در رسانه‌های خودشان نوشتند: «روسیه هیچگاه حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه را نقض نکرد؛ آن‌ها در هر دو بیانیه نقش بازیگر سوم و میانجی را در منازعه ایران و امارات اتخاذ و به حل‌وفصل اختلاف از راه مذاکره یا رجوع به نهادهای بین‌المللی دعوت کردند. این دقیقاً متفاوت با اقدامی است که ایالات متحده آمریکا در منازعه مذکور انجام داد.» (رجانیوز)
سایت رجانیوز، نزدیک به جبهه پایداری طی چند ماه گذشته همه تلاش خودش را به کار گرفت تا این مطلب را جا بیاندازد که روسیه در دو بیانیه مذکور هیچ تخطی در برابر ایران انجام نداده است. به عنوان مثال این سایت اواخر هفته گذشته در گفت وگو با یک کارشناس شبکه افق از قول او نوشت: «عده‌ای می‌گویند روسیه به تمامیت ارضی ایران حمله کرده، درحالیکه واقعاً این ادبیات وجود ندارد. ما نباید قبح بعضی از کلمات را بشکنیم. من واقعاً دارم دلسوزانه این را مطرح می‌کنم. دلم می‌سوزد.»
این کارشناس که از او به عنوان تحلیلگر روابط بین‌الملل هم یاد شده در ادامه به وزارتخارجه دولت هم انتقاد می‌کند و می‌گوید: «نهاد دیپلماتیک یک نهاد تخصصی است، نهاد ژورنالیستی که نیست. ما نباید بگذاریم قبح بعضی از کلمات بشکند. در حال حاضر برخی تیتر می‌زنند: حمله روسیه به تمامیت ارضی ایران. شما خودت داری قبح کلمات را می‌شکنی. وقتی وزارت امور خارجه روسیه بیانیه می‌دهد که من به تمامیت ارضی ایران احترام می‌گذارم و اساساً مسئله، مسئله دیگری است. ما چرا این ادبیات را در دهان دیگران می‌گذاریم؟ بعضی وقت‌ها از این نوع رفتار تعجب می‌کنم، اما قاعدتاً باید به این نکته هم توجه کنیم که چرا روس‌ها در ایران هر کار خدماتی‌ای که انجام می‌دهند، به‌صورت گسترده منتشر نمی‌شود؟ شاید چند رسانه هماهنگ واقع‌گرا و رویکرد عقلانی به موضوعات دارند، به این موضوع می‌پردازند، اما اگر کوچک‌ترین اتفاقی بیفتد، به‌شدت منتشر می‌شود.»
این ادعا درحالی مطرح و منتشر می‌شود که همانطوریکه در بالا به آن اشاره کردیم آقای لاوروف به هیچ وجه در تماس تلفنی خود با حسین امیرعبداللهیان نه تنها در خصوص بیانیه مراکش ابراز تأسف نکرده بلکه به هیچ وجه از عبارتِ ما به تمامیت ارضی ایران احترام می‌گذاریم استفاده نکرده است. نکته دوم اینکه کارشناس سایت جبهه پایداری از خدمات روسیه به کشورمان گفته که مشخص نیست از کدام خدمات سخن می‌گوید.
اما نکته اساسی در این بین اینجاست که این کارشناس سیاست خارجی مهم‌ترین مبحث در سیاست خارجی را از خاطر برده یا عامدانه آنرا نادیده گرفته که اصل در سیاست خارجی احترام متقابل بین دو کشورِ در حال تعامل است. وقتی کشوری به هر شکلی، به کشور طرف مقابل احترام نمی‌گذارد، دولت باید در ادامه همکاری خود با آن کشور تجدیدنظر کند. مخصوصاً اینکه کشور خطاکار سابقه طولانی در دست درازی به خاک کشور مقابلش را داشته باشد و علیه تمامیت ارضی‌اش، دست در دست کشوری بگذارد که کمتر از ۷۰ سال از تشکیل آن گذش
