باران هم بارید، اما هوا همچنان آلوده است!

روزان: بارندگی به شستشوی آلاینده ها از جمله گرد و غبار، ذرات دود و مواد شیمیایی موجود در هوا کمک می کند. همانطور که قطرات باران در جو می ریزند، این آلاینده ها را جمع آوری کرده و به زمین می آورند و به طور موثر هوا را پاکسازی می کنند و سطح آلودگی را کاهش می دهند. باران همچنین با کاهش موثر غلظت آلاینده‌ها از هوا به حذف آنها کمک می‌کند. هنگامی که باران می بارد، رطوبت موجود در هوا با ذرات معلق و گازها ترکیب می شود و آنها را سنگین تر می کند. این فرآیند منجر به ته نشین شدن آلاینده ها و در نتیجه کاهش حضور آنها در جو می شود. آب باران این قابلیت را دارد که آلاینده های موجود در سطوحی مانند ساختمان ها، جاده ها و گیاهان را رقیق کند. هنگام بارندگی، آب با این آلاینده‌ها مخلوط می‌شود و غلظت آن‌ها را کاهش می‌دهد و مضرات آن‌ها را کاهش می‌دهد.

بارانی که باید هوا را پاک می کرد

همانطور که می دانید، اثر رقیق سازی باران به کاهش تأثیر آلاینده ها بر محیط زیست و سلامت انسان کمک می کند. باران با حذف آلاینده ها از هوا، کیفیت کلی هوا را در شهرهای آلوده بهبود می بخشد. این می تواند اثرات مثبتی بر سلامت تنفسی داشته باشد، خطر ابتلا به بیماری های تنفسی را کاهش دهد و رفاه عمومی ساکنان را افزایش دهد. آب باران به تامین مواد مغذی ضروری گیاهان و پوشش گیاهی کمک می کند و به رشد آنها کمک می کند و توانایی آنها را برای جذب آلاینده ها بهبود می بخشد. پوشش گیاهی سالم به عنوان یک فیلتر طبیعی عمل می کند، ذرات معلق در هوا را به دام می اندازد و هوا را تصفیه می کند. این فرآیند به کاهش سطح آلودگی و بهبود شرایط کلی محیطی در شهرها کمک می کند.

امیرعلی برومند فعال محیط زیست در خصوص آلودگی‌های اخیر هوا و نقش کم رنگ بارش ها در آن می گوید: یکی از اشتباهات معرفت شناختی در این زمینه آن است که مسئولین و رسانه‌ها در برخی از موارد بارش باران و یا وزش باد را، راه حل آلودگی هوا معرفی می‌کنند، اما در حقیقت بارش باران و برف مسئله اصلی آلودگی هوا را رفع نمی‌کند و تنها صورت مسئله و شکل آلودگی را تغییر می‌دهد.

برومند می افزاید: زمانی که ذرات آلاینده و فلزات سنگین را در هوا داشته باشیم تنها اتفاقی که با بارش باران رخ می‌دهد این است که این مواد با باران شسته می‌شوند و از فضای آسمان شهرها به خاک شهرها  منتقل می‌شوند. حال سوال اینجاست که در ادامه چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ زمانی که بارندگی رخ می‌دهد به ظاهر آلودگی از بین رفته است، اما در واقع آلودگی به خاکی منتقل می‌شود که ما محصولات کشاورزی و غذایی‌مان را از آن تامین می‌کنیم؛ در نهایت آلاینده‌ها و فلزات سنگین که سرطان‌زا هستند انواع بیماری را برای مردم جامعه به ارمغان می‌آورند.

تشکیل جزایر گرمایی شهری

یکی از تأثیرات اولیه آلودگی بر بارندگی، تشکیل «جزایر گرمایی شهری» است. مناطق شهری با ساختارهای بتنی وسیع و کمبود فضای سبز، تمایل به جذب و حفظ گرمای بیشتری نسبت به مناظر طبیعی اطراف دارند. این افزایش احتباس گرما باعث افزایش دما در شهرها می شود و یک اثر گرم شدن موضعی ایجاد می کند. در نتیجه، هوای گرم بالا می‌آید و جریان‌های همرفتی را تشکیل می‌دهد و تشکیل و انتشار بارش را برای ابرهای بارانی دشوارتر می‌کند.

این تغییرات می تواند الگوهای گردش طبیعی در جو را که برای انتقال رطوبت و تشکیل ابرهای بارانی ضروری است، مختل کند. آلودگی‌هوا، به‌ویژه ذرات معلق در هوا، می‌تواند شدت و اثربخشی سیستم‌های موسمی را مختل کند. آئروسل‌ها می‌توانند شیب عمودی دما را تحت‌تأثیر قرار دهند و ثبات جو را تغییر دهند، که می‌تواند تشکیل ابرهای موسمی را مختل کند. این می‌تواند منجر به تضعیف بارش باران‌های موسمی شود و مناطقی را که برای فعالیت‌های کشاورزی به‌شدت به موسمی متکی هستند، تحت‌تأثیر قرار دهد. توجه به این نکته ضروری است که تأثیر دقیق آلودگی‌هوا بر بارندگی پیچیده است و بسته به عوامل مختلفی مانند نوع و غلظت آلاینده‌ها، شرایط آب و هوایی محلی و موقعیت جغرافیایی می‌تواند متفاوت باشد.

شهرنشینی می تواند تفاوت هایی در الگوهای دما و رطوبت بین مناطق شهری و روستایی ایجاد کند. این می تواند منجر به تغییر در ریزاقلیم محلی شود، با مناطق شهری که شرایط خشک تر و گرم تری را تجربه می کنند، که منجر به کاهش بارندگی می شود.

به بیانی تغییرات آب و هوا می تواند تأثیرات قابل توجهی بر الگوهای بارش در سراسر جهان داشته باشد. در حالی که تأثیر دقیق تغییرات آب و هوایی بر کلانشهرهای منفرد ممکن است متفاوت باشد، مطالعات نشان می‌دهد که تغییر در الگوهای گردش جو و افزایش دما در ارتباط با تغییرات آب و هوایی می‌تواند منجر به تغییر الگوهای بارندگی شود که به طور بالقوه منجر به دوره‌هایی از کاهش بارندگی در برخی مناطق می‌شود.

چرایی یک پدیده

در همین راستا می توان گفت؛ میزان آلودگی می تواند در شرایط خاص از نزولات جوی جلوگیری کند اما همواره یک علت یعنی بارش از شامل عوامل متعددی است. نقش آلودگی نیز به همان میزان تاثیرگذاری عوامل دیگر است. از این سوی تهران و کلانشهر علاوه بر رفع موانع بارش که منشا انسانی دارند، در صرفه جویی منابع آبی باید همت مضاعفی داشته باشند تا بحران های خشکسالی سلامت عبور کرد.با وجود بارش باران اما، باز هم آلایندگی در تهران و بسیاری از کلانشهرها در حد ناسالم یا خطرناک قرار دارد به گونه ای که اکثرآنها دوباره تعطیل شده اند. اما چرا بارش باران نیز نتوانسته هوای کلانشهرهای کشور را پاک کند؟ و اینکه آیا بین کاهش بارش باران و آلودگی هوا رابطه مستقیمی وجود دارد؟

احد وظیفه، کارشناس هواشناسی در مورد ارتباط آلودگی هوا و کاهش بارش ها به «روزان» می گوید: واقعیت این است که حجم آلاینده ها در شهرهای بزرگ و بخصوص تهران به حدی است که به سادگی و با یک باران مقطعی از بین نمی رود. به ویژه تهران که به علت وجود کوه‌های بلند اطراف شهر تهران، باد نمی تواند در آن چرخش داشته باشد و در نتیجه تهویه هوا در شهر به‌خوبی صورت نمی گیرد.

وی با ذکر اینکه این ادعا که بارش باران حتما باعث کاهش آلودگی هوا می شود، فرضیه نادرستی است می گوید: براساس اصول علمی باد می توان باعث کاهش آلودگی شود اما باران الزاما اینگونه نیست. معمولا وزش باد با سرعت حداقل چهار یا پنج متر بر ثانیه می‌تواند «کیفیت هوا» را افزایش دهد اما بارش باران اگر با تهویه مناسب همراه نشود، نمی‌تواند به بهبود کیفیت هوا کمک کند.

اما چرا بارش ها گاهی حتی باعث افزایش آلایندگی هوا می شوند؟ سوالی که وظیفه در پاسخ به آن می گوید: در برخی مواقع وقتی باران می بارد، می تواند باعث کاهش ارتفاع لایه اختلاط هوا می شود که این مساله موجب افزایش غلظت آلاینده‌ها می‌شود. یعنی ، باعث کوچک‌تر شدن فضای گردش آلاینده‌ها می‌شود و در نتیجه غلظت آن‌ها را افزایش می‌دهد. درنتیجه بارش باران الزاما به معنای کاهش آلایندگی نیست.

وظیفه اما معتقد است برعکس بارش ها، وزش باد می تواند عامل مهمی برای کاهش آلودگی خوا باشد. وی در این خصوص می گوید: زمانی که باد و باران متوقف می‌شود، به‌سرعت آلودگی هوا تشدید می‌شود و شرایط به حالت سابق خود برمی‌گردد. در عین حال، پاک‌ شدن هوا به خاطر وزش باد هم زمانی پیش می آید که این باد شامل گرد و غبار نباشد و با سرعت مناسبی هم بوزد. چرا که در برخی مواقع می بینیم که در روزهای گرم  وزش باد باعث انتقال گرد و غبار و افزایش آلودگی هوا می‌شود.

وی از دیگر تبعات بارش باران در روزهای آلوده به بارش باران های اسیدی اشاره کرده و می گوید: وقتی اکسیدهای نیتروژن و اکسیدهای گوگرد در مجاورت آب قرار می‌گیرد،باعث تولید اسید می شود و باران اسیدی می شود. اصولا باران اسیدی در نواحی صنعتی  که تولید آلاینده آن‌ها بسیار زیاد است  مشاهده می‌شود. در عوض معادن و کارخانه‌ها به‌ویژه واحدهای صنعتی استخراج مس، بیش از دیگر نقاط مستعد مواجهه با باران اسیدی هستند.