حمید رضا خالدی
مهمان ناخوانده این روزها در پایتخت که درست همزمان با افت جزئی دما بوده است ، مانند سالهای گذشته به افزایش شاخص کیفیت هوا و عبور از مرز «سالم» منجر شده است. تهرانی‌‌‌ها در حالی اولین روز هااز ماه میانی پاییز را پشت سر می‌‌‌گذارند که نه تنها شاخص کیفیت هوا در چند روز گذشته موید بازگشت آلودگی به آسمان شهر است، بلکه شاخص لحظه‌‌‌ای کیفیت هوا نیز از ۱۰۰ واحد فراتر رفته و هوا برای گروه‌‌‌های حساس، «ناسالم» تشخیص داده شده است.
در حقیقت مهر امسال با وجود افزایش نسبی بار ترافیک و انتظار بازگشت زودهنگام آلودگی هوا به آسمان تهران به محض ورود به نیمه دوم سال، به دلیل دمای نسبتا بالای هوا عملا زمینه حبس آلایندهها در لایه‌‌‌های پایینی جو وجود نداشت و راه برای خروج آلایندهها از آسمان تهران باز بود. همین موضوع سبب شد تهران با وجود ترافیک بیشتر نسبت به مهر پارسال که مدارس و دانشگاه‌‌‌ها تعطیل بود، روزهای آلوده کمتری را پشت سر بگذارد.
بی نظارتی بر قانون هوای پاک
امسال نیز همزمان با افزایش شاخص های آلودگی هوا، مصادف بود با موجی از اظهار نظرهای مسولان در مورد این پدیده قدیمی و دامنگیر.
رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس در همین زمینه گفت: اگر بخواهیم مسئله آلودگی هوا حل شود، باید به مسئله فرابخشی نگاه کنیم زیرا تمام دستگاه‌ها باید باهم و به کمک هم آمده تا این مورد رو به جلو حرکت کرده و حل شود.
سمیه رفیعی در خصوص اینکه به فصل زمستان نزدیک می‌شویم و وارونگی هوا، افزایش آلاینده ها و همچنین عدم تعطیلی معادن و کارخانه ها در استان تهران و دیگر کلانشهرها را شاهد هستیم، ابراز کرد: اقدامات مجلس در حوزه آلودگی هوا فوق العاده و منحصر به فرد بوده و این را به عنوان مسئول این حوزه نمی گویم، بلکه به عنوان کارشناس اعلام می کنم.
وی بیان کرد: نظارت بر قانون هوای پاک در این مجلس به صورت کامل انجام و نقاط ضعف و قوت آن احصا شده است و بر نحوه اجرای قانون و اقدامات مجری که احتمالا از اجرای کار سر باز می زند رسیدگی و تمام گلوگاه های این قانون شناسایی، اعلام و راهکارهای مورد نیاز شناسایی شده‌اند.
رفیعی ادامه داد: برای اولین بار پس از پنج سال از عمر قانون هوای پاک، مجلس در بودجه ۱۴۰۱ ردیف مستقلی را برای قانون هوای پاک در نظر گرفته و تمام این موارد با پیگیری های مجلس صورت گرفته است.
رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس اضافه کرد: امروز نیز پیگیر این مسائل هستیم و شخصاً مسئله را به صورت تخصصی پیگیری می کنم زیرا تحولی را در حوزه آلودگی هوا در راس برنامه ریزی دستگاههای اجرایی مشاهده کرده‌‌ام و طی صحبت‌هایی که با وزرای نیرو و نفت داشتم این مسائل مشهود بود.
وی تصریح کرد: حجم بسیار زیادی از آلودگی هوا از منابع ثابت به وجود می‌آید و نیروگاه‌ها در تهران از سوخت سنگین استفاده نمی کنند اما سوخت سنگین در نیروگاه های پیرامون تهران مورد استفاده قرار می گیرد.
رفیعی افزود: استفاده از سوخت سنگین در نیروگاه‌های حاشیه تهران می‌تواند بر آلودگی این کلانشهر اثرگذاری داشته باشد اما بر این موضوع تاکید داریم که این مسئله در دیگر کلانشهرها نیز رعایت شود و نیروگاه‌ها در داخل شهرها از سوخت سنگین استفاده نکنند.
نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس یادآور شد: خبر خوبی که وزیر نفت اعلام کرد این بود که پالایشگاه اصفهان ارتقاء پیدا کرده و به فناوری استفاده از گوگرد استاندارد دست پیدا کرده است و منتظریم افتتاحیه رسمی انجام و این گوگرد به خط تولید و توزیع برسد تا تمام نیروگاه ها از آن بهره مند شوند.
وی عنوان کرد: بحث بعدی ما منابع متحرک است که به معادن شن و ماسه تهران مربوط و به حوزه وزارت صمت مرتبط است که صحبت هایی در این خصوص انجام شده اما حقیقتاً عملکردی را مشاهده نمی‌کنیم که در این حوزه قدم فعالی برداشته شود.
رفیعی تصریح کرد: اگر بخواهیم حقیقتاً مسئله آلودگی هوا حل شود، باید به مسئله فرابخشی نگاه کنیم زیرا تمام دستگاه‌ها باید باهم و به کمک هم آمده تا این مورد رو به جلو حرکت کرده و حل شود.
رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس افزود: در قانون هوای پاک ۲۸ دستگاه مسئولیت دارند و اگر یک بخشی کنار برود اثرات فعالیتهای مثبت بخش های دیگر نیز اثربخش نخواهد بود و لازم است وزارت صمت ورودی قوی در این حوزه داشته باشد.
همه موتور سیکلت های تهران
استاندار تهران نیز به عنوان یکی دیگر از مسولان دست اندرکار آلودگی هوا موتورسیکلت‌ها را یکی از مهمترین منابع آلاینده هوا دانسته و گفت: با توجه به اینکه حدود ۴ میلیون موتورسیکلت داریم لذا لازم است طرح جایگزینی موتورسیکلت‌های برقی با کاربراتوری اجرایی شود.
محسن منصوری استاندار تهران در جلسه کارگروه کاهش آلودگی هوا با اشاره به اینکه از اواسط پاییز تا اواخر زمستان با تشدید پدیده آلودگی هوا و افزایش آلایندگی مواجه هستیم اظهار کرد: اخیرا موضوع آلودگی هوا در تهران بیشتر ناشی از ورود ریزگردها از غرب کشور است؛ اما به طور کلی مسئله آلودگی هوا در تهران ناشی از دو موضوع منابع آلاینده در زمستان همچون خودروها و موضوع پدیده‌های طبیعی همچون گرد و غبار است که در دیگر فصول سال نیز رخ می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه در جلسه کارگروه کاهش آلودگی هوا در مورد تشدید آلودگی هوا در شش ماهه دوم سال بحث و گفت‌وگو شد، افزود: تکالیف دستگاههای مختلف در قانون به روشنی مشخص شده و برخی دستگاه‌ها نیز موضوع را به صورت جدی پیگیری کرده‌اند، اما به طور مشخص در این جلسه تاکید شد که مجموعه شرکت پخش فرآورده‌های نفتی طرح کهاب یعنی کنترل و هدایت بخارات و خروجی‌های بنزین که موجب ایجاد بخشی از آلودگی هستند را در برنامه مشخص ارائه کند، البته این کار آغاز شده اما سرعت آن باید افزایش پیدا کند.
مازوت سوزی به عنوان یکی دیگر از منابع آلاینده که در سالهای گذشته جنجال فراوانی را به پا کرده بود محور بعدی سخنان استاندار تهران بود. وی در این زمینه عنوان کرد: باید توزیع گاز در صنایع به گونه‌ای باشد که صنایع به مازوت سوزی روی نیاورند، لذا در این حوزه باید تدبیری انجام شود تا موضوع کنترل شود و اگر به هر دلیلی با اخذ مجوز مقرر شد صنایعی از این فرآیند استفاده کند، باید تدبیر شود که بیشترین فاصله را با تهران داشته باشد.
منصوری ادامه داد: در مورد معاینه فنی خودروها مقرر شد، نظارت و کنترل دقیق‌تری صورت گیرد، چرا که بعضا برخی خودروها برای اخذ گواهی معاینه فنی به شهرستان‌های اطراف مراجعه می‌کنند و این در شرایطی است که در این شهرستان‌ها حساسیت‌ها نسبت به این موضوع کمتر است، لذا باید هر شهری با توجه به شرایط خود شاخص‌های کنترلی را تعیین کند.
وی تاکید کرد: سومین پاییز خشک را پیش رو داریم که بارندگی کمتر، موجب تشدید آلایندگی‌ها می‌شود و دستگاه‌ها تکلیف سنگین‌تری بر عهده دارند.
استاندار تهران خاطرنشان کرد: ۳۰ تا ۳۲ درصد آلایندگی مربوط به منابع ثابت همچون کارخانه‌ها و ۶۸ تا ۷۰درصد آلودگی تهران سهم منابع متحرک همچون اتوبوس، تاکسی و موتورسیکلت است که در این میان موتورسیکلت‌ها سهم زیادی را به خود اختصاص می‌دهند، چرا که اگر موتورسیکلتی استاندارد لازم را نداشته باشد، چهار تا پنج برابر یک خودرو آلایندگی ایجاد می‌کند.
منصوری گفت: حدود ۴ میلیون موتور سیکلت و ۴ تا ۴ و نیم میلیون خودرو داریم؛ به عبارت دیگر در تهران به ازای هر نفر تقریبا یک خودرو داریم. لذا باید در این حوزه برنامه‌ریزی دقیقی انجام دهیم. در برنامه‌ها تاکید شده که موتورسیکلت‌های برقی با کاربراتوری جایگزین شوند و امیدواریم در برنامه‌ای دو تا سه ساله این مشکل را حل کنیم.
چرایی اجرا نشدن یک قانون
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست با اشاره به کیفیت پایین هوای این روزهای تهران، اظهار کرد: این آلودگی کنونی به دلیل گرد و غبار ناشی از ناپایداری هوا است.
«داریوش گل علیزاده» افزود: با این حال آلودگی نیمه دوم سال ناشی از اثر سکون و وارونگی هوا است که موجب انباشت آلاینده‌های خودرویی و صنعتی شده و در نتیجه شاهد شرایط اضطرار آلودگی هوا می‌شویم.
گل‌علیزاده در رابطه با اقدامات سازمان محیط زیست برای کاهش شرایط اضطرار اظهار کرد: همه دستگاههای مسئول برای اجرای قانون هوای پاک مکلف شده‌اند. خوشبختانه هماهنگی‌های خوبی بین نهادهای مختلف انجام شده است و همه آنها بارنامه‌های خود را داده‌اند که تا پایان دولت هم سازمان بازرسی کل کشور و هم سازمان محیط زیست بر آن نظارت خواهد کرد.
وی بیان کرد: کیفی سازی سوخت پالایشگاه‌های کشور را با وزارت نفت و مدیران ۱۰ پالایشگاه کشور جمع‌بندی و نهایی کردیم و تا حداکثر طی سه سال آینده کل سوخت تولید و توزیعی کشور مبتنی بر استاندارد یورو باشد. در حال حاضر در کل کشور توزیع سراسری سوخت استاندارد مبتنی بر یورو نداریم.
این مقام سازمان محیط زیست در رابطه با چرایی اجرا نشدن قانون هوای پاک اظهار کرد: این قانون که در سال ۱۳۹۶ تصویب و آیین‌نامه اجرایی آن در سال ۱۳۹۷ تدوین شد، تکالیفی را بر عهده برخی از سازمان‌های اجرایی گذاشته است. اجرای این تکالیف نیازمند منابع مالی است که بخشی از آنها تأمین نشد و مثلا برای توسعه حمل و نقل عمومی، کیفی سازی سوخت و توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر می‌توانستیم با منابع مالی موجود آنها را در اولویت خود قرار دهیم که متأسفانه انجام نشد. از سوی دیگر برخی از پروژه‌های دیگر نیز نیاز به تأمین اعتبار از سوی سازمان برنامه و بودجه داشته است که آنهم اجرا نشد این‌ها موجب این شد تا بسیاری از تکالیف اصلی و اثربخش در قانون هوای پاک که منجر به بهبود کیفیت هوا و کاهش آلودگی می‌شد، بر زمین بماند.
وی در ادامه با بیان اینکه در دولت جدید دستگاههای دولتی برنامه‌های خود را برای اجرای قانون هوای پاک اعلام کرده‌اند، گفت: در لایجه بودجه امسال هم ردپایی برای اجرای قانون هوای پاک گذاشتیم تا با ریل‌گذاری دولت به سمت اجرای قانون هوای پاک برویم.
او یادآور شد: اجرای قانون هوای پاک یک پروسه مستمر بوده و در کنار این تکالیف، برخی از اقدامات را که مغایر با سیاست‌های قانون هوای پاک بوده و موجب افزایش مصرف انرژی و بارگذاری آلودگی‌ها می‌شود باید پایان داد.
این مقام سازمان محیط زیست در ادامه با بیان اینکه بارگذاری فعالیت‌ها در حوزه آلودگی هوا باید بر اساس ظرفیت تهویه باشد، گفت: هوا باید ظرفیت پالایش و تهویه این آلودگی‌های منتشره را داشته باشد. اگر خودروهای ما استانداردها نباشند با توجه به اینکه عمده سوخت مصرفی آنها و همچنین سوخت‌های کارخانه‌جات و منازل مسکونی فسیلی است، اثرات تجمعی آنها در زمان آلودگی هوا و وقتی که باد مؤثری ندارد منجر به تشدید آلودگی هوا می‌شود. در تابستان هم این آلایندهها وجود دارد با این حال انباشت آلودگی نداریم و باد موثر وجود داشت. لذا اگر امسال باد موثر وجود نداشته باشد و این آلودگی را پخش نکند، امسال در تمام روزها هوای آلوده را خواهیم داشت.
گل‌علیزاده تأکید کرد: باید یکسری اقدامات مانند بهبود کیفیت سوخت، نظارت بر معاینه فنی خودروها و نظارت بر موتورخانه منازل مسکونی و حرکت به سوی کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی که عامل اصلی آلودگی در بسیاری از کشورهای دنیا است را انجام دهیم.
وی در ادامه با اشاره به آلودگی هوای ناشی از ریزگردها و گرد و خاک اظهار کرد: در موضوع گرد و غبار یک منشأ داخلی داریم که حدود ۷ میلیون هکتار منشأ داخلی تولید گرد و غبار داریم که اگر در آن نواحی باد افقی و عمودی را داشته باشیم، خیزش گرد و غبار رخ داده و آن را به سایر نقاط منتقل می‌کند، همچنان که در تابستان امسال هم این مسأله در بسیاری از شهرهای کشور رخ داد. منشأهای داخلی نیاز به مدیریت منابع آب، آبخیز داری و جلوگیری از تخریب سرزمین و بیابان‌زایی دارد.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغیر اقلیم سازمان محیط زیست در رابطه با منشأ خارجی گرد و غبار و سفرهای رئیس سازمان محیط زیست در این رابطه اظهار کرد: این موضوع نیازمند تقویت دیپلماسی بین کشورهای متأثر از این گرد و غبارها بوده که در این راستا ذیل یک سند همکاری منطقه‌ای با مشارکت و همکاری نهادهای بین‌المللی این کانون‌های گرد و غبار از بین بروند. بر این اساس باید یک صندوق بین‌المللی شکل بگیرد.
وی همچنین با اشاره به برگزاری جلسه‌ای مشترک با شهرداری‌های مناطق ۲۲ گانه تهران، اظهار کرد: در اطراف تهران زباله سوزی وجود دارد که یکی از منشأهای آلودگی هوا بوده و این وضعیت باید پایش شده و باید از این کار جلوگیری شود از سوی دیگر باید برنامه‌های مشترکی برای روزهای اضطرار برگزار کنیم.
با این حال به نظر می رسد امسال هم آلودگی هوا ، یقیه پایتخت نشین ها را باز هم بگیرد. پایتخت نشینانی که دیگر هم به آلودگی سالانه هوا عادت کرده اند و هم به وعده ها و شعارهای مسولان!
