سعید وحیدی
دیگ‌های مسی بر رقص شعله های آتش بر پا می شود و هنر و سلیقه زنان این خطه کویری را به نمایش می گذارد و زنان و مردان گرداگرد یکدیگر هر یک به فراخور توان در فرآوری این معجون مقوی تلاش می کنند و محصولی تولید می شود که ریشه در آداب و سنن مردم این خطه دارد و در تمامی فصول سال با این معجون خوش طعم ذائقه هر مسافری را شیرین می کنند.
مردم دَرَق در ۱۲۰ کیلومتری بجنورد با خلاقیت و نوآوری مرکبی از جوانه گندم و آرد را با زحمت و مشقت فراوان تلفیق می کنند که عطر خامی جوانه‌ها طعم خوشی می گیرد و هر رهگذاری در مسیر را به سمت خوش می کشاند.
چند سالی است که تولید سَمَنو در شهر دَرَق از حالت سنتی خارج روندی صنعتی و کارگاهی را به خود گرفته است و مردم این خطه دیگر به سَمَنو بعنوان منبعی درآمدزا در صدد تولید انبوه آن هستند در کنار آن سعی می کنند تا با برگزاری جشنواره و همایش های متفاوت، زمینه فرهنگی آن را نیز در این منطقه ترویج دهند.
تولید سالانه سَمَنوی دَرَق این شهر که در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ثبت شده است به ۴۰۰ تن نیز می رسد و شمار کارگاه های تولیدی سَمَنوی دَرَق نیز در سال گذشته با افزایش ۲۰ کارگاه کوچک و ۱۰ کارگاه بزرگ به ۲۰۳ کارگاه تولید سَمَنو افزایش یافت.
اکنون دیگر بازار سَمَنوی تولیدی دَرَق فقط منحصر به خراسان شمالی نیست بلکه این سمنوی با کیفیت به تمام کشور و حتی به بازارهای کیش نیز راه یافته است.
کارگاه‌های بزرگ سَمَنوی این شهر هم اکنون ماهانه ۲ تن سمنو به کیش می فرستند و بازارهای همه استان‌های کشور نیز مشتری سمنوی دَرَق است.
برگزاری جشنواره سَمَنو در دَرَق بهانه ای شد تا با یکی از دوستانم برای تهیه گزارش تصویری و خبری راهی این شهر کوچک کویری در شهرستان گرمه و نقطه تلاقی سه استان خراسان شمالی، سمنان و گلستان شویم.
بعد از طی مسافتی در حدود ۲ ساعت زودتر از آغاز این جشنواره به محل مسجد جامع این شهر می رسیم که دیگ‌های بزرگ مسی روی آتش قرار دارند و بوی خوش دودی که فضا را پر کرده آدمی را پَرت می کند به رویاها و آنجاست که دوست داری بگویی، خوشبحالت روستایی زیرا که این فضا آرامش خاصی به آدمی در برابر زندگی مدرن و شهری می بخشد.
پیرزن های پشت دیگ، اُبهت خاصی به این جشنواره بخشیده اند و همواره در حال هم زدن سَمَنوی خوشرنگ با چوب دستی بلند هستند.
با هر هم زدن، صدای خِش خِش گوش‌نوازی را از کف دیگ بوجود می‌آورند و با ترکیب صدای گُرگُر آتش، نوایی معنوی در این منطقه طنین انداز می شود.
انگار می خواهند، بگویند که همچنان پای کارند و به این سادگی عنوان پایتختی سَمَنو را از دست نخواهند داد.
در این میان توجه ام به پیرزنی جلب می شود که لباس زیبای محلی بر تن دارد و زیر لب مدام صلوات می فرستد؛ وقتی به او نزدیک می شوم با رویی گشاده مرا به پای دیگ دعوت کرده و مقداری سَمَنو تعارف می‌کند و می‌گوید: سمنو سمبل قدرت و شجاعت است، چون از جوانه گندم درست می‌شود.
وی می افزاید: اگر هر آرزویی پای دیگ سَمَنو داشته باشی، برآورده می شود.
من نیز بدون درنگ از این پیرزن می پرسم، مادر آرزویت چیست؟ او نیز با همان لهجه شیرین محلی آن منطقه می گوید: انشالله شعله زندگی همه تازه عروس ها همچون شعله دیگ سَمَنو روشن و گرم بماند.
فارغ از تمامی حساسیت ها و توانمندی هایی که این منطقه در تولید سَمَنو دارد شاید آرزوهایی از جنس همین آرزوی پیرزن برای گرم ماندن زندگی ها موجب شده تا دیگ های مسی این منطقه همواره برای پخت سَمَنو برقرار باشند و طعم شیرین آن فراتر از کشور در آن سوی مرزها سر درآورد و نظر ذائقه های گوناگون را به خود جلب کند.
عطر خوش سَمَنو در خارج از مرزها
رییس اداره میراث فرهنگی شهرستان گرمه در حاشیه این جشنواره با بیان اینکه برای سَمَنوی دَرَق برندسازی انجام شده است، می گوید: در حال حاضر این محصول نه تنها در کشور بلکه در خارج از کشور نیز به فروش می رسد.
وحید محمودی می افزاید: ترکیه، کشورهای حاشیه خلیج فارس و آلمان از جمله کشورهایی هستند که این محصول به آن ها صادر می شود و مقدار قابل توجهی نیز به جزیره کیش ارسال می شود.
وی تاکید می کند: سَمَنویی که به خارج کشور صادر می شود، با غلظت بالایی در اندازه شکلات طبخ می شود تا در مدت ۲۰ روز فاسد نشود.
محمودی با بیان اینکه شهر دَرَق یکی از مهمترین مناطق ایران در تولید سَمَنو است، می گوید: در همین راستا کارگاه های بزرگ و کارگاه های خانگی در این منطقه ایجاد شده است.
فعالیت ۲۰۳ کارگاه تولیدی سَمَنو
رییس اداره میراث فرهنگی شهرستان گرمه با اشاره به اینکه در این شهر ۲۰۳ کارگاه تولیدی سَمَنو وجود دارد، خاطرنشان می کند: از این تعداد ۲۰۰ کارگاه خانگی و سه کارگاه نیز بزرگ است که هر روز حدود ۶ دیگ بار می گذارند.
وی با بیان اینکه جشنواره سَمَنوپزان شهر دَرَق خراسان شمالی همه ساله در اسفندماه برگزار می شود، بیان می کند: در این جشنواره حداقل ۱۶ دیگ سمنو تهیه می شود.
محمودی می افزاید: هر دیگ سَمَنو گنجایش پخت ۱۵۰ کیلوگرم از این محصول را دارد و علاوه بر آن سه تُن سمنوی دیگر نیز از قبل آماده شده که در این روز به متقاضیان فروخته خواهد شد.
وی تصریح می کند: در کنار برگزاری این جشنواره، مراسم فرهنگی و هنری نیز برگزار خواهد شد که برگزاری نمایشگاه صنایع دستی و جشنواره غذاهای سنتی از جمله این برنامه ها خواهد بود.
وی می گوید: علاوه بر آن طی این روز بازی های بومی و محلی نیز برگزار می شود و رقص آیینی نیز برای پرشور کردن جشنواره اجرایی خواهد شد.
شهر دَرَق به دلیل تولید صدها تُن سَمَنو در سال به عنوان پایتخت سَمَنو ایران شناخته شده‌است.
پخت سَمَنو در شهرهای دَرَق و بجنورد به صورت موروثی، از پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها به فرزندان منتقل شده است و سَمَنوی دَرَق تا ۲ سال بدون نگهداری در یخچال کاملا سالم می ماند.
دَرَق با دارا بودن هفت هزار نفر جمعیت شهری در بخش مرکزی شهرستان گرمه خراسان شمالی ایران است و در جنوب غربی این استان قرار دارد.
