روزان: گرچه براساس اظهارات خود مسئولان، هم اینک آمار آنها بین ۱۱ تا ۱۳ میلیون مجرد تخمین زده می شود اما در عین حال گزارشی دیگر حکایت از رشد سه برابری دختران مجرد نسبت به مردان مجرد دارد.
براساس سرشماری سال ۱۳۹۵، تعداد دختران مجرد ۱۵ سال به بالا در کشور پنج میلیون و ۸۰۰ هزار نفر، دختران مجرد بالای ۲۰ سال سه میلیون و ۷۰۰ هزار نفر، دختران مجرد ۴۰ سال به بالا ۴۲۶ هزار نفر و دختران مجرد ۴۵ سال به بالا ۲۴۲ هزار نفر بوده است. امیرحسین بانکی‌پور» گفته، نزدیک به چهار میلیون و ۶۰۰ هزار دختر و پسر مجرد در جامعه داریم که جای نگرانی برای افزوده شدن بر این گروه هدف وجود دارد. در سالیان گذشته مهمترین موضوع‌هایی که در جامعه حتی گریبان جوانان را گرفته مسایل اقتصادی و نداشتن توانایی مالی برای ازدواج، تهیه مسکن و اشتغال بوده است. به گفته برخی جامعه‌شناسان، اگر از میان ۱۲ میلیون مجرد در کشور حتی سه میلیون خانواده تشکیل و یک فرزند هم به دنیا آورده شود ۱.۵ میلیون ولادت در کشور افزوده خواهد شد و همین موضوع از پیری و سالمندی جامعه جلوگیری خواهد کرد.
یک جمعیت‌شناس با اشاره به تجرد قطعی دختران متولد دهه پنجاه نیز گفت: تابه حال آمار تجرد قطعی برای مردان ۲ درصد و برای زنان ۱.۸ درصد بوده، اما در بازه‌های اخیر تجرد قطعی زنان در حال افزایش بوده است. به طوریکه تجرد قطعی مردان دهه پنجاه ۲ درصد و تجرد قطعی زنان نزدیک به ۵ درصد است. در عین حال نیز این درصد تجرد قطعی برای زنان دائمی نیست و این آمار در زنان دهه ۷۰ از بین می‌رود.
شهلا کاظمی‌پور همچنین به وضعیت تجرد قطعی دختران دهه ۶۰ اشاره کرده و گفته است: در عین حال برآورد آمارهای موجود حاکی از آن است که در حال حاضر تعداد مردان مجرد دهه ۶۰ یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر و تعداد زنان مجرد دهه ۶۰ حدود ۵۵۰ هزار نفر است. البته اکثر مردان دهه ۶۰ تا مرز ۵۰ سالگی ازدواج می‌کنند، چراکه آنها الزاماً با خانم‌های دهه شصتی ازدواج نمی‌کنند و ممکن است با دهه‌های ۷۰ و حتی ۸۰ ازدواج کنند اما از آنجایی که معمولاً ازدواج زنان با مردان بزرگتر از خودشان یک هنجار اجتماعی محسوب می‌شود، از همین رو دایره همسرگزینی برای خانم‌های دهه شصتی محدودتر است و آنها باید یا با مردان دهه شصتی یا مردان دهه ۵۰ ازدواج کنند، این درحالیست که اکثریت مردان دهه ۵۰ هم تا پیش از این ازدواج کرده‌اند.
گرچه اینها تنها آماری نیستند که از دختران افزایش دختران مجرد منتشر می شوند. چندی قبل رئیس فراکسیون مدیریت شهری نیز ضمن اذعان به افزایش آمار مجردها گفته بود، خانوار‌های زن سرپرست که در اثر عواملی مثل فوت همسر، طلاق، اعتیاد همسر، ازکارافتادگی همسر و افزایش تجرد قطعی؛ افزایش داشته است. مطابق آمار وزارت تعاون در سال ۹۹ حدود ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که یارانه دریافت می‌کنند، البته آمارواقعی این خانوار‌ها بیشتر از میزان اعلام شده است.
با این حال محسن پیرهادی در عین حال تاکید کرده که خانوار‌های بدسرپرست یا دختران مجرد قطعی که یارانه آنها به حساب پدر یا مرد خانواده واریز می‌شود، در این آمار محاسبه نشده‌اند و معمولاً جز غایبان آمار رسمی هستند، اما در واقعیت سرپرستی خانواده را برعهده دارند.
تجرد در برابر تأهل
اما نسبت زنان مجرد به مردان مجرد چقدر است؟ سئوالی که پیرهادی در پاسخ به آن می گوید: براساس گزارش مرکز آمار ایران در سال ۹۹ حدود یک میلیون زن هرگز ازدواج نکردهِ ۳۰ تا ۳۹ ساله در کشور هستند که بخشی از آنان در زمره وضعیت تجرد قطعی قرار خواهند گرفت. از طرفی حدود ۲۴۲ هزار زن ۴۵ ساله هرگز ازدواج نکرده‌اند که این آمار در مورد مردان ۵۰ ساله و بیشتر، حدود ۸۲ هزار نفر است.
در یکی از این اظهارنظرها از این بابت انسیه خزعلی، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده در خصوص برنامه دولت برای جلوگیری از افزایش تجرد به خصوص در میان دختران و افزایش سن ازدواج گفته است: «حقیقتاً این موضوع یک معضل اساسی است چرا که ما بیش از اینکه بحث کودک همسری را داشته باشیم، بحث بالا رفتن سن ازدواج و تجرد قطعی را داریم که باید برای آن چاره اندیشی کرد. یکی از مسایلی که سبب افزایش سن ازدواج و تجرد قطعی شده است، موضوعات «اقتصادی» است که دولت باید در این زمینه حمایت های لازم را از این افراد داشته باشد که سعی کردیم از دهه شصتی ها این حمایت را داشته باشیم. عامل دیگر افزایش سن ازدواج یا تجرد، «فرهنگی» است که امیدواریم دستگاه های متولی به خوبی در این میدان وارد شوند.»
اوج تجرد
این گفته‌ها در شرایطی مطرح می‌شود که اوج این موضوع در سال ۹۴ خود را نشان داد و آمار مجرد بودن دهه شصتی‌ها در اوج و صدر جدول ثبت احوال قرار گرفت، هر چند که در همان سال ازدواج دهه هفتادی‌ها رکورد شکست. دکتر شهلا کاظمی‌پور جمعیت‌شناس معتقد است: «تعداد متولدشدگان دختر و پسر ما همیشه نسبت مساوی داشته‌اند و این نسبت در دهه‌های مختلف هم حفظ شده است. فقط در یک دهه یعنی دهه ۶۰ ما با رشد چشمگیر زاد و ولد رو به رو بودیم به طوری که پسران دهه ۵۰ تعداد کمتری از دختران دهه۶۰ بودند و تعدادی از پسران دهه ۶۰ هم ترجیح می‌دادنند که با دختران دهه ۷۰ ازدواج کنند. به همین دلیل این موضوع فقط دختران آخر دهه ۵۰ تا آخر‌های دهه ۶۰ را شامل می‌شود.» هر چند این یکی از دلایلی است که باعث شده دهه شصتی‌ها نامشان به تناسب دهه‌های دیگر کمتر در دفتر ازدواج دیده شود، اما موضوع دیگری که وجود دارد، علاقه نداشتن این گروه به ازدواج است. دکتر محسن ایمانی، کار‌شناس تحکیم خانواده نیز در این رابطه می‌گوید: «دهه شصت به خاطر مشکلات داخلی و خارجی که کشور با آن روبرو بود، امکان رفاه نسبی را از بین برده بود. از طرفی خانواده‌ها نیز مشغول جنگ و پیامدهای بعد از آن بودند. بحران‌هایی که جنگ به وجود آورده بود، دلیلی شد بر اینکه دهه شصتی‌ها علاقه‌ای به ازدواج نداشته باشند، چرا که امکانات زندگی مناسب را نداشتند. نبود کار، مشکلات اقتصادی و وضعیت نابسامان جامعه، موانعی برای ازدواج این دهه شده بود. از طرفی این گروه ترغیب شدند به سمت و سوی دانشگاه و داشتن مدرک بروند و این خود به خود سن ازدواج و توقع برای ازدواج را بالا برد.»
اما جدای از تجرد دختران و پسران به نظر می رسد تجرد در بین جوانان به مرز هشدار دهنده ای رسیده باشد. شهلا کاظمی پور جمعیت شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در واکنش به آمار نگران کننده مجردها در کشور به «روزان»می گوید: مهم تر از تعداد ۱۳ میلیون مجرد در کشور، موضوع افزایش سن ازدواج است. در یک دوره متولدان دهه ۶۰ در سن ازدواج قرار داشتند که به همین دلیل ازدواج افزایش داشت. هم اکنون متولدان دهه ۷۰ به سن ازدواج رسیده اند اما به دلیل سیاست های منفی جمعیتی، اکنون تعدادشان کمتر است و با توجه به این که جمعیت در معرض ازدواج کمتر شده، تعداد ازدواج هم به تناسب آن کاهش می‌یابد؛ از سوی دیگر سن ازدواج هم به دلایل مختلف رو به افزایش است و این موضوعی است که باید درباره آن اظهار نگرانی کرد.
وی با ذکر اینکه وقتی آقایان به سن ۵۰ و خانم ها به حدود ۴۰ تا ۴۵ می رسند و در حال و هوای ازدواج نیستند به این حالت تجرد قطعی گفته می شود می گوید: این رقم طبق آمار متداول برای آقایان معمولاً ۲ درصد مجردها و برای خانم ها ۴ تا ۵ درصد مجردها محاسبه می شود ولی اکنون این رقم در کشور ما به حدود ۷ درصد رسیده است ضمن اینکه تعداد خانم های مجرد قطعی حدود ۳۵۰ هزار نفر بوده و آمار تجرد قطعی برای خانم ها رو به افزایش است.
این جمعیت شناس همچنین به آمار دیگری در این زمینه اشاره کرده و می گوید: «بر اساس آمارهای رسمی اگر تمامی مردان ازدواج کنند، فقط یک سوم زنان شانس ازدواج دارند. دو سوم زنان نیز شانس ازدواج را از دست می‌دهند، مگر اینکه با مردان مطلقه یا همسر فوت شده ازدواج کنند. با این تفاسیر باز هم احتمال تجرد دختران وجود دارد.»
به گفته وی در زنان گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ ساله ۷۸ درصد و همچنین در گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ ساله ۴۲ درصد مجرد هستند. در گروه سنی ۲۵ تا ۲۹ ساله نیز میزان مجردها ۳۰ درصد است. در تمامی گروه‌های سنی به دلیل تاخیر در ازدواج سن مجردی افزایش پیدا می‌کند و این تاخیر باعث می‌شود زنان شانس ازدواج‌شان را از دست بدهند.
موضوع بعدی بحث طلاق های کوتاه مدت است. اینکه چرا بسیاری از جوانان بعد از گذشت مدت کوتاهی از ازدواج، رو به طلاق می آورند؟ موضوعی که بخشی از آمار تجردها را به خود اختصاص داده است. سئوالی که کاظم پوردر پاسخ به آن می گوید «نسل‌های قبل با سختی‌های بیشتری مواجه بودند، اما ارزش زندگی را بهتر درک می‌کردند. آنها از صفر شروع کرده بودند، به همین دلیل قدر زندگیشان را خوب می‌دانستند، اما در دنیای حال همه چیز را خانواده‌ها فراهم کرده‌اند. انسان دلش نمی‌خواهد آنچه را که با سختی به دست آورده به راحتی از دست دهد. در گذشته ازدواج، اولین تجربه عشقی افراد بود. به همین دلیل حس بیشتری بین زوجین وجود داشت. ایمان و اعتقادات دینی نیز امنیتی به زندگی خانوادگی بخشیده بود. توقعات زوجین در دنیای قدیم کمتر بود، امکانات در این حد نبود و چشم و هم چشمی اصلا وجود نداشت. اگر هم کسی می‌خواست حسادت کند، چیزی وجود نداشت که حسادت‌برانگیز باشد. در قدیم خانواده‌ها از صفر زندگیشان را آغاز می‌کردند، به همین دلیل وقتی چیزی بدست می‌آوردند برای حفظ آن تلاش می‌کردند. احساس نیاز‌ها، افراد را به تکاپو وا می‌داشت، اما الان آماده بودن خانه‌ها برای زوج‌های جوان، هیجان و انگیزه‌ای را به وجود نمی‌آورد.»
این آمار و ارقام در حالی گزارش می شود که دولت مدعی است تاکنون برنامه های زیادی برای بالا رفتن آمار ازدواج و تشویق جوانان به این امر مقدس داشته است. اما اینکه چرا تاکنون این برنامه ها نتیجه بخش نبوده ، سئوالی است که کارشناسان باید به آن پاسخ دهند.
