گروه دیپلماسی: همچنان موضوع برجام و مذاکرات میان ایران با کشورهای غربی در صدر مسائل اصلی سیاست خارجی کشورمان قرار دارد. با وجود انتظارات گاه و بی‌گاه برای اعلام نهایی احیای توافق، همچنان انتظارها و تحلیل‌های پیرامون این موضوع ادامه دارد. در چند وقت اخیر نیز در دو طیف سلبی و ایجابی، اخبار و رخدادهایی اتفاق افتاده که انتظار می‌رود بر فضای مذاکرات تاثیر بگذارد.
در یک سو، رخدادهایی همانند سوءقصد به جان سلمان رشدی و مطرح شدن موضوع ترور مقام‌های دولت دونالد ترامپ موجی از فشار رسانه‌ای را بر روند مثبت احیای برجام به همراه داشت. در سوی دیگر، رسانه‌هایی همانند وال‌استریت ژورنال و پولیتیکو، طی گزارش‌هایی مدعی نرمش‌های اروپا در برابر خواسته‌های ایران شدند تا همچنان امیدها برای احیای توافق حفظ شود.
این وضعیت در شرایطی است که برخی منابع غربی در روزهای گذشته مدعی «ضرب‌الاجل غیررسمی» جهت تصمیم‌گیری درباره متن پیشنهادی اتحادیه اروپا برای توافق احیای برجام، در ۱۵ آگوست (۲۴ مرداد) – دیروز (دوشنبه) شده بودند. با وجود عدم صدور بیانیه رسمی از سوی هیچ یک از طرفین حاضر در مذاکرات وین پیرامون این ضرب‌الاجل، قبل‌تر، پیتر استانو، سخنگوی کمیسیون اروپا، در ارتباط با پیش‌نویس نهایی اروپا تاکید کرده بود، هرچه می‌توانسته مورد مذاکره قرارگیرد، در نسخه نهایی متن گنجانده شده و حالا کشورهای عضو باید تصمیم‌های سیاسی بگیرند. وی با تاکید بر تمام شدن فرصت تدوین پیش‌نویس توافق جدید افزود: «این تصمیم یا آری است یا نه.»
تاکید بر ارائه جمع‌بندی و احتمال تداوم مذاکرات در صورت عدم انعطاف آمریکا
در شرایطی که اروپایی‌ها با صراحت تمام خواهان دریافت دقیق و شفاف از سوی ایران هستند، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران دیروز (دوشنبه) ۲۴ مرداد ماه در مراسمی به مناسبت روز خبرنگار تاکید کرد: «یکی از دلایلی که تا الان مذاکرات طولانی شده به این خاطر است که نمی‌خواهیم از خطوط قرمز عبور کنیم. روی خطوط قرمز ایستادیم و برایمان مهم است روی خطوط قرمزی که درباره آن منطق داریم بایستیم، روی بخش‌هایی از آن هم نتیجه گرفتیم.»
وزیر خارجه گفت: الان در نقطه‌ای هستیم که شاید در شروع پایان توافق هستیم، ولی اینکه شروع پایان توافق چقدر می‌‌تواند زمان ببرد، دقیقا بستگی به طرف آمریکایی دارد. آنچه بین ما و سه کشور اروپایی و چین و روسیه باید انجام می‌شده، انجام شده است. آنچه بین ما و آمریکا باید انجام شود، موضوع اساسی لغو تحریم‌هاست. تمام منافع ما روی این است ولی در مدیریت بحث هسته‌ای باید یک سری چیزها را از دست بدهیم که بتوانیم این طرف چیزهایی را در حوزه تحریم به دست بیاوریم.
وزیر خارجه بیان کرد: الان به صورت مشخص درباره سه موضوع با آمریکا در حال تبادل پیام هستیم و طی روزهای آینده آخرین نظرات خود را اعلام می‌کنیم. کشورهای دیگر که به پایتخت‌ها رفتند نظرات را با هماهنگی بورل و مورا مورد بررسی قرار می‌دهند و به صورت مشخص آمریکایی‌ها. به آمریکا به صراحت گفتیم اگر نظرات ما روی این سه موضوع که نظرات منطقی است تامین شود آمادگی داریم وارد مرحله اعلام توافق بشویم و نشست جمع‌بندی را با حضور وزرای خارجه در وین برگزارکنیم و مراحل بعدی را براساس جدول زمانبندی و توافقی که داریم پیش ببریم.
وی خاطرنشان کرد: به صراحت به آمریکا گفتیم که پیام داده در آستانه انتخابات هستیم و مشکل بنزین داریم و در حوزه انرژی مشکل داریم و کمک کنید، برای اینکه قدم نهایی را برداریم حتما طرف آمریکایی باید انعطاف نشان دهد. ما در همه مراحل مذاکره در موضوعاتی که می‌توانستیم انعطاف نشان دهیم، نشان دادیم. آمریکا به خوبی می‌فهمد چقدر انعطاف نشان دادیم که حسن نیت را در رسیدن به توافق نشان دهیم. الان نوبت انعطاف طرف آمریکایی است.
رعایت خطوط قرمز ایران، شرط احیای برجام
علاوه بر امیر عبداللهیان، ناصرکنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری دیروز خود با خبرنگاران در پاسخ به سوالی در ارتباط با دور اخیر مذاکرات وین و نگاه ایران به طرح ارائه شده از سوی اتحادیه اروپا و جمع‌بندی که انریکه مورا دیپلمات ارشد مذاکره‌کننده اروپایی در این دور از مذاکرات ارائه داد، گفت: «دور اخیر از گفت‌وگوها، گفت‌وگوهای سنگین و حساسی بود، به صورت عام پیشرفت نسبی و قابل توجهی داشتیم؛ حرکت به سمت جلو بود. در برخی از زمینه‌های مورد مطالبه ما پیشرفت‌های نسبی حاصل شد و بخش‌هایی از انتظارات ما تامین شد.»
وی ادامه داد: همانطور که گفتم پیشرفت‌های نسبی حاصل شده اما این پیشرفت‌ها به صورت کامل تامین‌کننده مطالبات قانون ایران نیست. ما انتظارات دیگری از طرف مقابل داریم که معتقدیم باید تامین شود.
این دیپلمات ارشدکشورمان گفت: ما به صورت دقیق می‌توانیم بگوییم که در مرحله پیشرفت قرار داریم اما اینکه بگوییم به توافق نزدیک شدیم و این دور از گفت‌وگوها به توافق منتهی می‌شود معطوف به برآورده شدن انتظارات ایران است، حتما زمینه برای توافق است مشروط به اینکه خطوط قرمز ما رعایت شود. منافع اساسی ایران که بر آن تاکید داریم محقق و تامین شود و در صورت تحقق چنین موضوعی حتما زمینه برای انجام توافق در آینده نزدیک وجود دارد.
تاکید مجلسی‌ها بر رفع تحریم‌ها
در کنار مسئولان وزارت خارجه، اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز به عنوان یکی از نهادهای آگاه از روند مذاکرات پیرامون آخرین وضعیت احیای برجام سخن رانده‌اند. در همین راستا، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی از بررسی دور جدید مذاکرات هسته‌ای در جلسه دیروز این کمیسیون خبر داد وگفت: باید مذاکرات منجر به رفع تحریم‌ها شود؛ به نحوی که انتفاع اقتصادی و فواید تجارت خارجی برای تجار کشور و اهالی اقتصاد فراهم شده و منفعت آن به مردم برسد.
ابوالفضل عمویی در توضیح جلسه دیروز کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گفت: این جلسه با موضوع بررسی دور جدید مذاکرات هسته‌ای تشکیل شد؛ نمایندگان نظرات خود را درباره نحوه ادامه پیگیری موضوع مذاکرات هسته‌ای ارائه کرده و گزارش‌هایی که به کمیسیون رسیده بود مورد بررسی قرارگرفت. وی توضیح داد: مجلس در قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها راهکارها و رویکردهای خود را در موضوع هسته ای ارائه کرده که در مواجهه با مذاکرات هسته ای نقشه راه است. بارزترین نمونه آن ماده ۷ این قانون بوده که بر اساس دولت موظف است گزارش رفع تحریم ها را به مجلس شورای اسلامی ارائه کند و نتیجه آن پس از بررسی در کمیسیون‌های امنیت ملی و انرژی با پیوستی به صحن علنی ارجاع می‌شود. نمایندگان نیز در مورد اجرای این قانون و نحوه ادامه برنامه هسته‌ای کشور تصمیم‌گیری می‌کنند.
استقبال ایران و آمریکا از طولانی شدن مذاکرات
یکی از نکات عجیب در فضای کنونی مذاکرات احیای برجام، شاید خواست ایران و آمریکا برای طولانی‌تر شدن روند مذاکرات باشد. در این زمینه، خبرگزاری رویترز در گزارشی با استناد به نظرات مقامات، دیپلمات‌ها و تحلیل‌گران اروپایی و ایرانی مدعی شد که اگرچه مدت زمان احیای تواق هسته‌ای طولانی شده است، با توجه به تحولات اخیر بین‌المللی، آمریکا و ایران مشکلی با طولانی شدن این بازه ندارند و آن را در راستای منافع‌شان می‌دانند.
به گزارش خبرگزاری رویترز در گزارشی درباره مذاکرات احیای توافق هسته‌ای نوشت: طبق نظر دیپلمات‌ها، تحلیل‌گران و مقامات رسمی، تهران و واشنگتن پیشنهاد «آخر» اتحادیه اروپا را برای احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ چه بپذیرند و چه نپذیرند، هیچ یک از آنها پایان توافق را اعلام نخواهند کرد، چون حفظ آن در راستای منافع دو طرف است.
در ادامه گزارش رویترز آمده است: یک مقام ارشد ایرانی که می‌خواست نامش فاش نشود، در این باره گفت: «ما هیچ عجله‌ای نداریم. نفتمان را می‌فروشیم، تجارت معقولی با بسیاری از کشورها، از جمله کشورهای همسایه داریم، دوستان خودمان را داریم، از جمله روسیه و چین که رقیب واشنگتن هستند… برنامه هسته‌ای‌مان هم در حال پیشرفت است. چرا باید عقب‌نشینی کنیم؟»
در این گزارش همچنین آمده است: مقامات آمریکایی پس از ماه‌ها تاکید بر این که زمان رو به اتمام است، تجدید نظر کرده و حالا می‌گویند، تا زمانی که احیای توافق در راستای منافع ملی آمریکا باشد، به دنبال آن خواهند بود، یعنی قاعده‌ای بدون ضرب‌الاجل. بایدن که یک دموکرات است، اگر توافق را پیش از انتخابات میاندورهای ۸ نوامبر احیا کند که امکان دارد آن موقع، حزب او کنترل هر دو حزب کنگره را از دست بدهد، یقینا از سوی جمهوریخواهان به باد انتقاد گرفته خواهد شد. دنیس راس، دیپلمات پیشین آمریکایی می‌گوید: «اگر ایرانی‌ها همین فردا بیایند بگویند، باشد ما توافق روی میز را می‌پذیریم، ما این کار را علیرغم در پیش بودن انتخابات میاندورهای انجام می‌دهیم. این طور نیست که دولت توافق را به عنوان بهترین توافق کنترل تسلیحاتی جار می‌زند. موضعشان در واقع این است که حداقل، این بهترین گزینه بدی است که برایشان مقدور است.»
