خواب آشفته مردم جهان از تغییرات اقلیمی

روزان: صدای پای تغییرات اقلیمی و دخالت‌های انسان حسابی بلند شده است اما در این میان، طبیعت نیز به دست‌درازی انسان بی‌توجهی نمی‌کند و گاه پاسخ می‌دهد؛ پاسخی که در قالب نتایج تغییرات اقلیمی رخ می نماید.

واژه تغییر اقلیم تا پیش از دهه ۱۹۸۰ تا حدودی توسط دانشمندان به کار برده می شد اما بعد از آن این اصطلاح رایج تر شد و به مرور که تاثیر سوء عملکرد انسان بر طبیعت بیشتر و بیشتر شد، استفاده از واژه تغییر اقلیم هم گسترش یافت؛ به طوری که امروزه تقریبا هر روز این واژه به گوش می رسد. در واقع انسان با زیاده خواهی خود محیط زیست را تخریب کرده و تمام مولفه های زیستی را به حد آستانه ها رسانده است. انتشار بیش از حد گازهای گلخانه ای موجب شده که زمین از حد معمول گرمتر شود و این روند گرمایش، تغییر فصل ها، بروز خشکسالی ها و وقوع سیلاب ها را به همراه داشته است.

آخرین پژوهش

در یک دهه اخیر بارها شاهد بارش برف در نقاطی از کره زمین بودیم که اهالی آن تا پیش از این هیچ وقت برف ندیده بودند، یا در نقاطی سیل جاری می شود که سابقه نداشته است، وقوع باران های سیل آسا و رگباری به طوری که در کوتاه ترین زمان ممکن به سیل تبدیل می شوند و خسارات هنگفت و گاهی جبران ناپذیری را به همراه دارند، به اعتقاد دانشمندان اینها به علت تغییر اقلیم است که می توان آن را نتیجه عملکرد نادرست انسان نسبت به محیط زیست برشمرد.

سازمان ملل متحد نتایج یک نظرسنجی با شرکت ۷۵ هزار نفر از سراسر جهان را منتشر کرد که نشان می‌دهد نگرانی شهروندان نسبت به تغییرات آب‌وهوایی و گرم شدن کره زمین هیچگاه تا به این اندازه شدید نبوده است.

این نظرسنجی که با همکاری مشترک برنامه توسعه سازمان ملل متحد، دانشگاه آکسفورد و مؤسسه GeoPoll انجام شده و برای تهیه آن از طریق تماس‌های تلفنی تصادفی با شهروندان ۷۷ کشور، ۱۵ سئوال مطرح شده است. کشورهای منتخب برای این نظرسنجی، ۸۷ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند.

یافته کلیدی این نظرسنجی این بود که ۸۰ درصد از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند کشورشان باید تلاش‌ برای مبارزه با گرمایش جهانی را شدت ببخشد. ۸۶ درصد نیز معتقد بودند که کشورها و دولت‌ها باید برای تقویت همکاری در زمینه مبارزه با تغییرات اقلیمی، اختلافات را کنار بگذارند.

آخیم اشتاینر، رئیس برنامه توسعه سازمان ملل در نشست مطبوعاتی به هنگام ارائه این گزارش گفت: فکر می‌کنم هیچ‌کس انتظار چنین پیام روشنی را نداشت.

او تأکید کرد امروزه دیگر نمی‌توان در مورد تغییرات آب‌وهوایی به عنوان پدیده‌ای مربوط به آینده صحبت کرد، بلکه مردم یا خودشان هر روز در جایی از جهان با این معضل دست و پنجه نرم می‌کنند یا از طریق اخبار از آن اطلاع می‌یابند.

به گفته این مقام سازمان ملل، به واسطه این گزارش‌ها می‌توان دید که خشکسالی، سیل و تغییرات شدید آب‌وهوایی اکنون زندگی میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده است.

آب در برابر گرما

در این میان به نظر «آب » به عنوان مایع حیات بیش از سایر عوامل تحت تاثیر تغییرات اقلیمی قرار گرفته باشد. دمای آب‌های زیرزمینی یکی از مواردی است که با گرم شدن آب و هوا ی سیاره ما به دلیل افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای در جو تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این گرمایش فراتر از چیزی است که ما در هوا و اقیانوس می‌بینیم و روی سطح زمین، ازجمله خاک و آب های زیرزمینی که گرما را جذب و ذخیره می‌کنند، تأثیر می‌گذارد.

میزان دمای آب‌های زیرزمینی مهم است زیرا بر کیفیت آب و سلامت اکوسیستم‌ها تأثیر می‌گذارد. آب‌های زیرزمینی گرم تر می‌توانند غلظت مواد مضر مانند آرسنیک و منگنز را افزایش دهند و خطراتی برای سلامتی به همراه داشته باشند. علاوه بر این، دمای بالاتر آب زیرزمینی می‌تواند باعث رشد پاتوژن‌ها در شبکه‌های توزیع آب شود.

افزایش دمای آب‌های زیرزمینی می‌تواند منجر به فراتر رفتن از آستانه‌های بحرانی در شبکه‌های توزیع آب شود و به‌طور بالقوه باعث رشد پاتوژن های مضر شود که تهدیدی مستقیم برای سلامت انسان است. گونه‌های ماهی، به‌ویژه ماهی قزل آلا، در صورت گرم شدن بیش از حد مناطق تخم‌ریزی وابسته به آب‌های زیرزمینی، در معرض خطر هستند.

درک و مدیریت دمای آب‌های زیرزمینی برای اطمینان از آب آشامیدنی سالم، حفظ اکوسیستم‌ها و کاهش اثرات تغییرات آب‌وهوایی بسیار مهم است. در حال حاضر حدود ۳۰ میلیون نفر در مناطقی زندگی می‌کنند که آب‌های زیرزمینی ممکن است بدون تصفیه برای نوشیدن خطر داشته باشد. این تعداد تا سال ۲۱۰۰ ممکن است به صدها میلیون نفر افزایش یابند.

صدای ویرانگر تغییرات اقلیمی

عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب و کارشناس حوزه تغییرات اقلیمی اظهار داشت: تغییر اقلیم چندین عارضه برای کشور داشته که یکی از آنها، تغییر مقدار بارش سالانه باران و برف است؛ مثلا مقدار بارش به طور تاریخی در یک نقطه از کشور میزان مشخصی داشت اما در اثر تغییر اقلیم، اکنون این مقدار بارش کم یا اضافه شده است؛ اگر اضافه شود تبدیل به سیلاب و اگر کم شود موجب خشکسالی می‌شود.

وی ادامه داد: از جمله دیگر نتایج تغییر اقلیم، تغییر نوع بارش است مثلا تا پیش از این، رژیم بارشی در یک منطقه‌ برف و باران بوده است اما با تغییر اقلیم به باران تبدیل می‌شود. در این شرایط، یکباره حجم سیلاب افزایش پیدا می‌کند چون تا پیش از این برف به تدریج آب می‌شد ولی اکنون با تغییر رژیم بارش، باران به یکباره وارد رودخانه شده و موجب سیلاب می‌شود.

سخنگوی صنعت آب، یکی دیگر از اثرات تغییر اقلیم را افزایش دما عنوان کرد و افزود:‌ افزایش دما سبب تبخیر و تعرق گیاهان و در نتیجه مصرف آب در آن منطقه می‌شود. به جز تغییر نوع، میزان، تغییر توزیع بارش نیز یکی دیگر از اثرات تغییرات اقلیم است.

بزرگ‌زاده گفت: تغییر نوع بارش یکی دیگر از اتفاقاتی است که در نتیجه تغییر اقلیم ایجاد می‌شود. به عنوان نمونه اگر تا پیش از این بارش معمولاً در فصل زمستان رخ می‌داد اما در صورت تغییرات اقلیمی در بهار یا در انتهای بهار بارش‌ خواهیم داشت و این تغییرات و تقویت سامانه‌های بارشی می تواند موجب سیلاب شود. در این شرایط یک تندآب راه می‌افتد.

بزرگ‌زاده افزود: تغییرات اقلیمی تأثیرات گسترده‌ای بر رژیم بارشی و وقوع سیلاب‌ها در ایران دارند. تغییر در مقدار و نوع بارش همچنین تغییر در توزیع زمانی بارش‌ها می‌تواند منجر به وقوع سیلاب‌های شدید و ناگهانی شود. با این حال، وجود زیرساخت‌های مناسب می‌تواند تا حد زیادی از خسارات ناشی از سیلاب‌ها جلوگیری کند. به منظور کاهش آسیب‌پذیری در برابر تغییرات اقلیمی و سیلاب‌ها، توسعه زیرساخت‌های مناسب و مدیریت صحیح منابع آبی ضروری است.

گازهای گلخانه ای ناشی از تغییرات اقلیمی

عطاالله ابراهیمی رئیس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری نیز با ذکر اینکه در میانه بحران تغییر اقلیم هستیم و دما به شدت در حال افزایش است اظهار داشت: طبق گزارش‌های جهانی، نزدیک ۱۳.۵ درصد گازهای گلخانه‌ای در بخش کشاورزی و ۱۷ درصد به دلیل جنگل‌زدایی و تغییر کاربری اراضی کشاورزی است در عین حال بخش کشاورزی خود بخشی از راه‌حل است به طوری که اگر جنگل‌کاری و مدیریت آب و خاک انجام می‌شود گازهای گلخانه‌ای کاهش می‌یابد.

وی به پرداخت ۱۶ هزار میلیارد تومانی خسارت‌های مستقیم ناشی از پدیده خشکسالی ظرف ۱.۵ سال گذشته توسط وزارت جهاد کشاورزی اشاره کرد و افزود: اکنون لازم است به جای پرداخت خسارت‌های مربوط به خشکسالی و تغییر اقلیم و انجام مدیریت بحران، مدیریت ریسک را جایگزین کنیم.

وی بر توسعه کشاورزی هوشمند به تغییر اقلیم، روش‌های کنترل آتش‌سوزی در جنگل‌ها، مراتع و مزارع، توسعه سیستم‌های هشدار زودهنگام سیل و خشکسالی و توسعه کشاورزی حفاظتی برای مقابله با تغییر اقلیم و کاهش اثرات آن در بخش کشاورزی تاکید کرد و اظهار داشت: آگاهی‌بخشی، ظرفیت‌سازی، شبکه‌سازی، دسترسی به مدل‌های جدید توسعه یافته جهانی و منطقه‌ای، ارزیابی و پایش ترسیب کربن، آموزش بهره‌برداران برای تاب‌آوری در برابر تغییر اقلیم یک ضرورت است.