روزان: از زمان ایجاد روزجهانی بهداشت، آگاهی مردم در سراسر جهان نسبت به مسائل بهداشتی و دسترسی به خدمات بهداشتی بیشتر شده است. در این روز، تمرکز بر افزایش آگاهی از مسائل بهداشتی در بین مردم مناطق فقیر جهان است؛ همچنین، روز جهانی سلامتی به ما یادآوری می‌کند که باید به سلامت خود اهمیت بدهیم و بهتر از خود مراقبت کنیم. البته امروزه ابزارهای مختلفی از جمله ساعت‌های هوشمند برای ارزیابی و سنجش عملکرد ورزشی افراد استفاده می‌شود. با استفاده از ساعت‌های هوشمند میزان فعالیت بدنی روزانه، ضربان قلب و سایر علائم سلامتی به طور دقیق قابل‌بررسی‌اند.
علاوه بر این، در این روز، برنامه‌های جمعی بسیاری برگزار می‌شود؛ به‌عنوان‌مثال، فعالیت‌های خارج از منزل مانند پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، مسابقات و کارهای خیریه از جمله جمع‌آوری کمک‌های مالی برای بهبود بهداشت و سلامت از اقدامات جمعی این روز به شماره می‌رود.
ایران در اجرای برنامه‌های جامع سلامت در دنیا پیشرو است، سیستم بهداشت و درمان کشور در دهه‌های گذشته با درک اهمیت سلامت مادر و نوزاد، تلاش‌های چشمگیری در جهت ارتقای شاخص‌های سلامت در این حوزه انجام داده و همین اقدامات آن را به کشوری مطرح در این زمینه در دنیا معرفی کرده است.
بشر همواره به دنبال این بوده که با روش های مختلف طول عمر خود را افزایش دهد و زندگی سالم‌تری داشته باشد، حتی برخی از پادشاهان به جاودانه شدن فکر می کردند، از افسانه گیلگمش تاکنون انسان همواره به دنبال جاودانگی بوده است، گیلگمش پادشاه سرزمین اوروک (منطقه‌ای نزدیک به بین‌النهرین) بعد از اینکه نزدیک ترین دوستش را بر اثر بیماری از دست داد به جستجوی جاودانگی پرداخت، او سفرهای خطرناکی را آغاز کرد تا با خدایان ملاقات کند و راز زندگی ابدی را بیاموزد اما در نهایت متوجه می شود که جاودانگی برای انسان‌ها ممکن نیست و باید با مرگ کنار بیایند، پس از بازگشت به اوروک، گیلگمش درمی‌یابد که زندگی با معنا و کارهای نیک او را جاودانه می‌کند.
این افسانه نشان می‌دهد که انسان‌ها از دیر باز به دنبال جاودانگی بوده‌اند، دانشمندانی هم که در سال‌های اخیر برای طولانی‌تر کردن عمر انسان تلاش می‌کردند به بررسی بیش‌ترین عوامل مرگ و میر انسان مانند سرطان، مشکلات قلبی، عفونت و سایر مشکلات فیزیولوژیکی، هرمونی و ژنتیکی پرداختند، در این میان دریافتند که رعایت بهداشت و زندگی سالم گام اول در این مسیر است که می تواند طول عمر را افزایش دهد به طوری که این روزها رده های سنی در تقسیم بندی جوانی و پیری تغییر کرده و دیگر یک فرد مثلا ۶۰ یا ۷۰ ساله پیر محسوب نمی شود این نشان می دهد که اقدامات در این زمینه موفق آمیز بوده اما از آنجا که بشر همواره زیاده خواه است از این رو دست از تلاش بر نمی دارد و مسیر افزایش طول عمر و جاودانه شدن را با قوت ادامه می دهد.
بنابراین ارتباط بین طول عمر انسان‌ها و بهداشت موضوعی است که همواره مورد توجه جوامع انسانی بوده است، چون می دانیم که دسترسی به خدمات پزشکی و بهداشتی مؤثر از جمله پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان بیماری‌ها، می‌تواند به بهبود طول عمر کمک کند، همچنین سبک زندگی هم در این مسیر بسیار تاثیرگذار است، در این میان آموزش‌های بهداشتی و آگاهی از روش‌های پیشگیری از بیماری‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر بیانجامد، بر این اساس و با توجه به اهمیت موضوع، سازمان جهانی بهداشت (WHO) روز هفتم آوریل ( ۱۸ فروردین ) را به عنوان روز «جهانی بهداشت» نامگذاری کرده است.
این نامگذاری با هدف افزایش آگاهی عمومی درباره مسائل بهداشتی و فراهم کردن فرصتی برای توجه به مشکلات بهداشتی روزمره انجام شده است. این روز توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) بنیان‌گذاری شده و در سال ۱۹۴۸ به منظور گرامی‌داشت تاسیس این سازمان به طور رسمی معرفی شد، بعد از آن هر سال در این روز به یک موضوع جهانی پرداخته و به تناسب آن شعاری تعیین می شود که شعار امسال ” شروعی سالم” و ” آینده ای امید بخش ” تعیین شده است.
سپس در ماه ژوئن همان سال، مجمع عمومی اولیه سازمان بهداشت جهانی با حضور نمایندگانی از بیش از ۶۱ کشور جهان در شهر ژنو تشکیل گردید. خروجی این مجمع نامگذاری روز ۷آوریل به‌عنوان روز بهداشت بود. روزی که برای اولین بار در سال ۱۹۵۰ گرامی داشته شد. روزی که هدف آن افزایش آگاهی در خصوص مسائل بهداشت جهانی و تشویق مردم به داشتن زندگی سالم‌تر است.
در همین راستا سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده که حداقل ۱۴۰ کشور سلامت را به‌عنوان یک حق بشری در قانون اساسی خود به رسمیت می‌شناسند. بااین‌حال کشورها قوانینی مبنی بر اینکه که جمعیت آن‌ها از حق دسترسی به خدمات بهداشتی برخوردار هستند را تصویب و اجرا نمی‌کنند بطوریکه بر اساس گزارش‌های منتشر شده حداقل ۴. ۵ میلیارد نفر در سال ۲۰۲۱ تحت پوشش خدمات بهداشتی ضروری قرار نگرفته بودند.
در ادامه این مسیر، امسال روز جهانی سلامت ۲۰۲۵ «شروعی سالم، آینده‌ای‌امیدبخش» نامگذاری شده است. موضوعی که بر بهبود سلامت مادران و نوزادان تمرکز دارد. این کمپین یک‌ساله از دولت‌ها و جامعه بهداشت می‌خواهد تلاش‌های خود را برای پایان دادن به مرگ‌های قابل پیشگیری مادران و نوزادان افزایش دهند و به سلامت و رفاه درازمدت زنان اولویت دهند.
این درحالی است که ایران، به اذعان سازمان بهداشت جهانی، یکی از کشور‌های پیشتاز در عرصه اجرای برنامه‌های پزشکی و حوزه سلامت است. بخصوص در حوزه سلامت مادرو نوزاد، سیستم بهداشت و درمان کشور در دهه‌های گذشته با درک اهمیت این موضوع، تلاش‌های چشمگیری در جهت ارتقای شاخص‌های سلامت در این حوزه انجام داده است.
تلاش برای ارتقاء وضعیت زندگی
فرشید رضایی سرپرست آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به مناسبت روز جهانی بهداشت و شعار امسال می‌گوید: در این راستا یکی از مهمترین اقدامات ایران، توسعه گسترده شبکه بهداشتی درمانی در سراسر کشور، به ویژه در مناطق روستایی و محروم بوده است. ایجاد خانه‌های بهداشت، مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی، بیمارستان‌های مجهز، دسترسی عموم مردم به ویژه مادران و نوزادان به خدمات بهداشتی اولیه و تخصصی به طور چشمگیری افزایش یافته است به طوری که این تلاش‌ها که مبتنی بر توسعه شبکه بهداشتی درمانی کشور، آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی متخصص و اجرای برنامه‌های جامع سلامت بوده، دستاورد‌های قابل توجهی را به همراه داشته است.
وی می‌افزاید: حضور بهورزان آموزش‌دیده در دورأفتاده‌ترین نقاط کشور، توانسته نقشی کلیدی را در ارائه خدمات پیشگیرانه و مراقبتی به هموطنان این بخش‌ها و بخصوص مادران باردار و نوزادان ایفا کند.
وی ادامه داد: همچنین برنامه‌های مدونی همچون مراقبت‌های دوران بارداری، شامل معاینات منظم، آموزش‌های بهداشتی، مکمل‌یاری مانند مصرف آهن و اسید فولیک و شناسایی و مدیریت زودهنگام عوارض بارداری، به طور گسترده در سراسر کشور اجرا می‌شود.
رضایی خاطرنشان می‌کند: بازه زمانی ۱۰۰۰ روز طلایی اول زندگی، شامل ۹ ماه دوران بارداری و ۲۴ ماه اول زندگی پس از تولد است. در این مدت، مغز و سایر اعضای بدن کودک با سرعت بی‌نظیری رشد و تکامل می‌یابد. تغذیه مناسب، مراقبت‌های بهداشتی، تحریکات حسی و عاطفی و محیط امن و پرمحبت در این دوران، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری ساختار مغز، تقویت سیستم ایمنی و ایجاد بنیان‌های سلامت جسمی و روانی قوی برای کودک دارند. عدم توجه کافی به نیاز‌های مادر و کودک در این دوران طلایی می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت گفت: موضوع انتخاب شده برای روز جهانی بهداشت مربوط به سلامت مادران و نوزادان است و ایران باید به ارتقای کیفیت زندگی مادران و نوزادان توجه کنند.
مدیردفترآموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت بیان کرد: در ایران موضوع کیفیت زندگی مادر و نوزاد مطرح است، در حال حاضر مادر و نوزاد در حین زایمان نمی‌میرند و آنچه که در دنیا دغدغه است در ایران دغدغه نیست و آمار‌ها و شاخص‌ها در سطح قابل قبولی است و در حال حاضر مسأله این است که مادر و نوزاد کیفیت زندگی خوبی داشته باشد.
از دیروز تا امروز
مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت با بیان اینکه وضعیت سیستم بهداشتی ما در حال حاضر به هیچ عنوان با شرایط قبل ازانقلاب قابل مقایسه نیست گفت: مثلاً درسال‌های ابتدایی انقلاب یعنی سال ۵۶-۵٧، آمار فوتی‌های پزشکی و بخصوص فوت کودکان در زمان بارداری و زایمان در ایران چیزی بین ٢۵٠ تا ٢۶٠ نفر در ١٠٠ هزار نفر بود که باعث شده بود تا ایران از این حیث در قعر لیست کشور‌های جهان باشد ولی در حال حاضربه مدد اقدامات بی‌نظیر صورت گرفته در ۴ دهه انقلاب اسلامی، ما به یکی از کشور‌های پیشرو در مورد کاهش مرگ و میر مادران تبدیل شده‌ایم که آمار فوتی‌های آن به حدود ٢٢ نفر در ١٠٠ هزار فوتی کنونی رسیده است. گرچه این رقم نیز چندان مورد رضایت ما نیست و باید تلاش کنیم تا این آمار باز هم کاهش پیدا کند.
وی در ادامه با بیان اینکه در طول ۴٠ سال گذشته آمار پزشکان و متخصصان زن جامعه پزشکی ٣٠ برابر افزایش داشته است مگفت: یکی از شاخصه‌های پیشرفت کشورها در حوزه سلامت آمار پزشکان و کادر درمانی آن است. در مورد همین بحث زنان و زایمان در حال حاضر آمار متخصصان زنان و زایمان کشور، از حدود ٨٠٠ نفر در پیش از انقلاب به ۶ تا ٧ هزار متخصص رسیده است که این امر با توجه به فرهنگ و عرف ما باعث شده تا بانوان کشورمان با خیال راحت‌تر به این پزشکان مراجعه کنند و در عین حال سلامت آن‌ها نیز تضمین شود.
وی در دسترس بودن خدمات تخصصی را از مهمترین ابزارهای مورد نیاز برای یک رویه درمانی مناسب دانسته وافزود: در واقع ایران تلاش کرده تا با اجرای طرح‌ها و برنامه‌های تدوین شده توسط سازمان بهداشت جهانی، گام‌های مؤثری را برای ارتقاء جایگاه خود در حوزه سلامت به خود اختصاص دهد. به عنوان نمونه، وجود مراکز درمانی مجهز در اقصی نقاط کشور به همراه خوشبختانه در ایران، باعث شده تا دیگر کمتر کسی از نعمت درسترسی به امکانات پزشکی بی‌بهره باشد. به عنوان مثال در همین زمینه زایمان‌ها، در حال حاضر بالای ۹۵ درصد زایمان‌ها توسط کادر تخصصی زنان و زایمان انجام می‌شود و این عوامل باعث شده تا آمار مرگومیر مادران به نحو محسوسی کاهش پیدا کند. » رئیس‌زاده با ذکر اینکه آمار یاد شده در این زمینه اصلاً قابل مقایسه با آمار پیش از انقلاب نیست می‌گوید:
وی با اشاره اینکه بیش از ۴۲ درصد متخصصان ما در پنج کلانشهر ساکن هستند و توزیع ناعادلانه در مناطق مختلف نیازمند توجه و سیاست‌گذاری است، تصریح کرد: ضرورت دارد صندوق امنیت برای متخصصان زنان و زایمان ایجاد شود تا دغدغه‌ای بابت مسائل قانونی، بیمه‌ای و غیره‌ای نداشته باشد و وزارت بهداشت در این زمینه تلاش کند.
وی با ذکر اینکه البته نواقصی نیز در این مسیر وجود دارد می‌گوید: مثلاً هم اینک حدود نیمی از متخصصان ما در پنج کلانشهر کشور ساکن هستند. این یعنی توزیع ناعادلانه در مناطق مختلف کشور.
وی با ذکر اینکه اولویت موضوعات مؤثر در حوزه کیفیت زندگی و سلامت شهروندان بسته به هر منطقه متفاوت است می‌گوید: واقعیت این است که منطقه به منطقه مشکلات و چالش‌های یک فرد متفاوت است و دانشگاه‌های علوم پزشکی هر استان وظیفه دارد که جمعیت تحت پوشش خودش را بشناسد چراکه هموطنان غرب و شرق کشور از منظر بهداشت و سلامت با هم متفاوت هستند و نیاز‌های مختلفی دارند وبه همان نسبت نباید یک نسخه ملی برای همه پیچید.
به هر تقدیر به نظر می رسد تمام این موارد باعث شده تا کشورمان در زمینه بهداشت و درمان طی سال‌های اخیر جهش بلندی را تجربه کند بطوریکه از رتبه ۶۱ جهان در سال ۱۴۰۱ به رتبه ۳۱ جهان برسد که در صورت ادامه رویه کنونی کشورمان می‌تواند به زودی به یکی از قطب‌ها و الگو‌های برتر حوزه بهداشت و درمان در جهان بدل شود.
تلاش دولت برای بهبود وضعیت خدمات بهداشتی
عبدالکریم حسین‌زاده معاون توسعه روستایی و مناطق محروم رئیس جمهور در پیامی به مناسبت «روز جهانی بهداشت» تأکید کرد: ما متعهد به نظارت بر ارتقای سطح بهداشت و سلامت در روستا‌ها هستیم و با اجرای برنامه‌های آموزشی، افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی و بهبود زیرساخت‌ها، در تلاشیم تا کیفیت زندگی مردم را بهبود ببخشیم.
در پیام عبدالکریم حسین‌زاده معاون توسعه روستایی و مناطق محروم رئیس جمهور به مناسبت «روز جهانی بهداشت» آمده است:
سلامت، نه صرفاً یک حق فردی، بلکه پایه و اساس توسعه پایدار و رفاه اجتماعی در دنیای امروز است.
امروز در روز جهانی بهداشت، ما به اهمیت بهداشت و سلامت در تمام نقاط کشور به ویژه روستا‌ها و مناطق محروم، توجه ویژه‌ای داریم.
در سال‌های اخیر با تلاش‌های مستمر و همکاری‌های شبکه‌های داوطلب مردمی، دانشگاه‌ها و نهاد‌های بین‌المللی، توانسته‌ایم بهبود قابل توجهی در نظام بهداشتی مناطق کم برخوردار ایجاد کنیم.
اما هنوز چالش‌های زیادی در مناطق محروم وجود دارد که نیازمند توجه و اقدام فوری است.
بهداشت و درمان در استان‌های کم برخوردار به ویژه مرزنشین در اولویت قرار بگیرد تا همه افراد، بدون توجه به محل زندگی‌شان به خدمات بهداشتی و سلامت محور، دسترسی داشته باشند.
ما متعهد به نظارت بر ارتقای سطح بهداشت و سلامت در روستا‌ها هستیم و با اجرای ب
شعار امسال روز سلامت و بهداشت
در شرایط فعلی در سراسر جهان، حق سلامت میلیون‌ها نفر به‌طورجدی در معرض تهدید قرار دارد. از جمله عوامل تهدیدکننده سلامتی انسان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بیماری‌ها و بلایا به‌عنوان عوامل مرگومیر و ناتوانی نقش مهمی ایفا می‌کنند.
درگیری‌ها و جنگ‌های ویرانگر باعث مرگ، درد، گرسنگی و ناراحتی روانی می‌شوند.
سوزاندن سوخت‌های فسیلی به طور هم‌زمان باعث ایجاد بحران آب‌وهوایی می‌شود و همینطور حق تنفس هوای پاک را از انسان سلب می‌کند. به‌طوری‌که در اثر آلودگی هوای داخل و خارج خانه هر ۵ ثانیه یک نفر جان خود را از دست می‌دهد.
سازمان جهانی بهداشت دریافته است که حداقل ۱۴۰ کشور سلامت را به‌عنوان یک حق بشر در قانون اساسی خود به رسمیت می‌شناسند. بااین‌حال کشورها قوانینی مبنی بر اینکه که جمعیت آن‌ها از حق دسترسی به خدمات بهداشتی برخوردار هستند را تصویب و اجرا نمی‌کنند. این نشان‌دهنده این واقعیت است که حداقل ۴.۵ میلیارد نفر در سال ۲۰۲۱ تحت پوشش خدمات بهداشتی ضروری قرار نگرفتند.
برای پرداختن به این نوع چالش‌ها، موضوع روز جهانی سلامت ۲۰۲۵ «شروعی سالم، آینده‌ای امیدبخش» است. موضوع امسال که بر بهبود سلامت مادران و نوزادان تمرکز دارد. این کمپین یک‌ساله از دولت‌ها و جامعه بهداشت می‌خواهد تلاش‌های خود را برای پایان دادن به مرگ‌های قابل پیشگیری مادران و نوزادان افزایش دهند و به سلامت و رفاه درازمدت زنان اولویت دهند.
