«روزان» ابعاد و نتایج تهدید مسکو به استفاده از سلاح اتمی را بررسی کرد
خط و نشان اتمی پوتین؛ سرآغازی برای جنگ جهانی سوم
گروه دیپلماسی: ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، هفته گذشته در اظهاراتی به طور ضمنی از احتمال به کارگیری سلاح اتمی در صورت در تهدید قرار گرفتن تمامیت ارضی این کشور سخن به میان آورد. در چند روز گذشته نیز دیگر مقام‌های روس بر این مساله تاکید گذاشته و در ادامه اظهارات پوتین اصرار دارند که چنین القا کنند آنها در بحث استفاده از تسلیحات اتمی، مسکو «بلوف» نمی‌زند.
اکنون بسیاری از ناظران سیاسی بر این باور هستند که هرگونه اقدام دولت پوتین به استفاده از تسلیحات اتمی در جنگ اوکراین می‌تواند عواقب غیرقابل پیش‌بینی و گسترده‌ای را به همراه داشته باشد. تصور این که کشورهای غربی در صورت استفاده مسکو از سلاح اتمی تنها به صدور بیانیه محکومیت و اعمال تحریم اکتفا کنند، بسیار بعید بوده و به نظر می‌رسد جهان در صورت چنین رخدادی در آستانه جنگ جهانی سوم قرار خواهد گرفت.
تاکید مسکو بر بلوف نبودن احتمال استفاده از سلاح هسته‌ای
«وقتی یکپارچگی قلمروی کشور ما تهدید شود، ما از تمامی این ابزار برای حفاظت از مردم و کشور روسیه استفاده می‌کنیم. من بلوف نمی‌زنم.» این جملات که از سوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در چهارشنبه (۳۰ شهریور) ایراد شده، در چند روز گذشته موضوع احتمال استفاده مسکو از تسلیحات هسته‌ای در جنگ اوکراین را به بحثی جدی در میان رسانه‌ها و ناظران سیاسی تبدیل کرده است.
درتاییداظهارات ولادیمیر پوتین نیز «دیمیتری مدودف» رئیس جمهوری سابق روسیه روز سه‌شنبه گفت کشورش طبق دکترین هسته‌ای خود و در صورت نیاز، حق دارد تا از خود با سلاح‌های هسته‌ای دفاع کند و درصورتی که تحت فشار زیاد باشد، قطعا این گزینه یک بلوف نخواهد بود.
به گزارش تاس، دیمیتری مدودف رئیس جمهوری سابق و رئیس شورای امنیت روسیه هشدار داد مسکو حق دارد بدون مشورت بیشتر و با افزایش تنش‌ها با غرب درباره همه گیری‌های برگزار شده در مناطق وسیعی از اوکراین که تحت تسلط روسیه است، واکنشی درخور داشته باشد.
این مقام سیاسی روسیه با انتقاد از رویکرد دولت‌های غربی به ویژه آمریکا و انگلیس در قبال مسکو گفت: روسیه می‌تواند در پاسخ به حمله به این کشور یا متحدانش با استفاده از سلاح های جنجالی که موجودیت روسیه را تهدید کند، دست به استفاده از سلاح هسته‌ای بزند.
مدودف همچنین گفت اگر روسیه در تلافی هرگونه حملات غیرمتعارف از سوی اوکراین، دست به استفاده از سلاح اتمی بزند، ناتو هیچ گونه دخالتی نخواهد کرد و اوکراین هم باید این را بداند.
وی افزود: باید این تصور را داشت که اگر اقدامات نظامی اوکراین موجودیت دولت روسیه را به خطر بیندازد، روسیه مجبور به استفاده از سلاح اتمی علیه اوکراین خواهد بود.
پیشتر معاون وزیر خارجه روسیه در پاسخ به سوالی درباره احتمال استفاده از سلاح هسته‌ای تاکتیکی در جنگ اوکراین گفت: استفاده از سلاح اتمی نیز بخشی از دکترین نظامی ماست. الکساندر گروشنکو، درباره احتمال استفاده از یک حمله پیشدستانه تاکتیکی علیه اوکراین گفته بود: تصمیم‌گیری درباره احتمال استفاده از سلاح اتمی به روشنی در دکترین نظامی روسیه تبیین شده است. اصول رسمی دفاعی روسیه به نظامیان این کشور اجازه می‌دهد در صورت مورد تهدید قرارگرفتن توسط سلاح‌های کشتار جمعی یا وجود تهدیدی که موجودیت این کشور را تهدید کند از سلاح اتمی استفاده کند.
رفراندوم‌های الحاق چهار منطقه و جدی شدن بحث استفاده از سلاح هسته‌ای
در وضعیت کنونی، نکته مبهم برای ناظران سیاسی این است که پوتین نمی‌گوید که آیا مناطق تحت اشغال نظامیان روس در اوکراین نیز بخشی از تمامیت ارضی محسوب می‌شوند یا خیر؟ یا حتی به روایت دقیق‌تر، منطقه کریمه که در سال ۲۰۱۴ ضمیمه روسیه شده، بخشی از این یکپارچگی سرزمینی روسیه محسوب می‌شود؟ نماد بارز این امر برگزاری همه‌پرسی الحاق این مناطق به روسیه بوده است. در واقع، شهروندان جمهوری‌های خلق دونتسک و لوهانسک و همچنین مناطق آزاد شده خرسون و ژاپوروژیه در منطقه دونباس طی پنج روز، ۲۳ تا ۲۷ سپتامبر (یکم تا پنجم مهرماه) در همه پرسی الحاق به خاک روسیه آرای خود را به صندوق انداختند.
علاوه برکریمه، در چند وقت اخیر روس‌ها در پی برگزاری رفراندوم الحاق به روسیه در چهار منطقه دونتسک و لوهانسک در منطقه دونباس (شرق)، خرسون و زاپوروجیا (جنوب) برآمده‌اند. از هم اکنون می‌توان نتیجه انتخابات در این مناطق را مثبت و مورد تایید مجلس نمایندگان روسیه (دوما) دانست. همین امر موجب شده که اظهارات پوتین و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه مبنی بر استفاده از تسلیحات هسته‌ای “به عنوان یک گزینه در آخرین مرحله” نگرانی‌ها را بیش از هر زمان دیگری افزایش داده است.
در همین زمینه شاهد هستیم دیروز –سه‌شنبه- (۲۷ سپتامبر) آخرین روز رای دادن به همه‌پرسی شهروندان جمهوری‌های دونباس، دونتسک، لوهانسک و همچنین مناطق آزاد شده خرسون و ژاپوروژیه برای الحاق به روسیه بود. این همه‌پرسی از ۴ روز پیش آغاز شده بود. در واقع، مسئله برگزاری همه پرسی از هفته گذشته به شکل فوری از سوی اتاق‌های دونباس، دونتسک و لوهانسک در کنار مناطق آزاد شده خرسون و ژاپوروژیه مطرح شد. سه شنبه گذشته شهروندان خرسون و ژاپوروژیه به این طرح ابتکاری به عنوان سازمان محلی عمومی پیوستند و درخواست‌های مشابهی به مقامات خود درباره همه پرسی ارائه دادند.
دیروز همه پرسی در تمام این ۴ منطقه با شاخص ۵۰ درصدی حضور مردم به پایان رسید. حضور مردم در این همه پرسی به ترتیب در مناطق دونباس ۸۶.۸۹ درصد، لوهانسک ۸۳.۶۱ درصد ، خرسون ۶۳.۵۸ درصد و ژاپوروژیه ۶۶.۴۳ درصد ثبت شده است. همزمان « الکسی کولمزین » شهردار دونتسک اعلام کرد روز دوشنبه نیروهای اوکراینی موجب ایجاد ترس و وحشت مردم این منطقه شدند و ۱۱۵ حمله به این شهر در ۳ روز نخست همه پرسی گزارش شده است.
جدی شدن نگرانی‌ها در شرایطی است که طبق آمار منتشر شده از سوی نشریه «ایندیپندنت» کشور روسیه حدود ۴۴۷۷ کلاهک هسته‌ای در اختیار دارد که از این میان ۱۵۸۸ مورد کلاهک استراتژیک هستند که توانایی سوار شدن بر موشک‌های بالستیک را دارند. پایگاه‌های نظامی و بمب افکن روسیه نیز دارای ۹۷۷ کلاهک هسته‌ای استراتژیک دیگر هستند. از طرفی دیگر نیز روسیه حدود ۱۹۱۲ کلاهک غیراستراتژیک در اختیار دارد که آنها را به عنوان ذخیره انبار کرده است.
غرب، نگران‌تر از همیشه
تهدیدات مستقیم مقام‌های ارشد کرملین، موجب شده برای اولین بار از سال ۱۹۴۵ نگرانی‌ها از بروز یک بحران اتمی به جدی‌ترین وضعیت ممکن برسد. حتی آمریکایی‌ها و کشورهای اروپایی نیز به طور جدی وارد فاز هشدار به مسکو شده‌اند. جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده، در واکنش به تهدیدات پوتین، اعلام کرده که آنها تیمی متشکل از متخصصان نظامی و غیرنظامی را برای ارزیابی خطرات هسته‌ای تشکیل داده‌اند.
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده نیز روزدوشنبه اعلام کرده، ایالات متحده به هرگونه استفاده روسیه از تسلیحات هسته‌ای علیه اوکراین پاسخ خواهد داد و به مسکو “عواقب فاجعه‌باری” که با آن مواجه خواهد شد، توضیح داده است. سالیوان در مصاحبه با برنامه تلویزیونی “رو در رو با رسانه” شبکه ان‌بی‌سی گفت: «اگر روسیه از این خط بگذرد، تبعات فاجعه‌باری برای روسیه در پیش خواهد بود و ایالات متحده قاطعانه پاسخ خواهد داد.»
همچنین، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی عنوان داشت: «وقتی مردم بر این باورند که چنین موضوعی بلوف نیست، پس ما باید آن را جدی بگیریم.»
البته قبل‌تر نیز جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، در واکنش به «تهدید اتمی» ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه اعلام کرده بود که آمریکا تهدید استفاده از تسلیحات هسته‌ای در جنگ اوکراین را جدی می‌گیرد و در صورت چنین اقدامی «عواقب شدید» در انتظار روسیه خواهد بود.
همچنین، «واشنگتن پست» جمعه (۲۳ سپتامبر) نوشت آمریکایی‌ها درباره احتمال استفاده روسیه از سلاح اتمی، هشدارهایی محرمانه به مسکو داده‌اند. روزنامه آمریکایی به نقل از افرادی ناشناس نوشت دولت بایدن تصمیم گرفته درباره عواقب حمله اتمی هشدار دهد و کاخ کرملین اکنون به نحوه پاسخ واشنگتن فکر می‌کند.
زلنسکی در جستجوی جلب توجهات جهانی به تهدید هسته‌ای روسیه
همزمان با مقام‌های ارشد آمریکایی و اروپایی، ولادیمیر زلنسکی و دیگر مقام‌های سیاسی اوکراینی در پی آن هستند که توجهات جهانی را به جدی بودن تهدیدات هسته‌ای روسیه جلب کنند. در همین راستا، ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین یکشنبه به سی‌بی‌اس نیوز گفت باور دارد که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه می‌تواند از تسلیحات هسته‌ای استفاده کند. پوتین پیشتر گفته بود که روسیه از تمام ابزار‌های در دسترس خودش برای دفاع از اراضی روسیه استفاده خواهد کرد.
همچنین، دمیترو کولبا، وزیر امور خارجه اوکراین در توییتر خود نوشت: «بیانیه‌های غیرمسئولانه پوتین و لاوروف درخصوص استفاده احتمالی از تسلیحات هسته‌ای قطعا غیرقابل قبول است. اوکراین تسلیم نخواهد شد. ما از تمامی قدرت‌های هسته‌ای می‌خواهیم تا نسبت به این موضوع اعتراض‌کنند و با صراحت به روسیه بگویند که چنین لفاظی‌هایی جهان را در معرض خطر قرار می‌دهد و جایز نخواهد بود.»
سوتیتر: تصور این که کشورهای غربی در صورت استفاده مسکو از سلاح اتمی تنها به صدور بیانیه محکومیت و اعمال تحریم اکتفا کنند، بسیار بعید بوده و به نظر می‌رسد جهان در صورت چنین رخدادی در آستانه جنگ جهانی سوم قرار خواهد گرفت
