روزان: گروهی مدعی اند که نگهداری حیوانات خانگی به بعد از جنگ جهانی دوم بر می گردد اما در مقابل گروهی دیگر این ادعا را اشتباه دانسته و مدعی اند که این رویه در زمان‌های بسیار قبل تر، حتی قبل از میلاد مسیح نیز در سبک زندگی ایرانیان وجود داشته است. طبق آماری که انسان‌ها به آنها علاقه‌مند هستند و به آنها حیوانات اهلی گفته می‌شود از زمانی که انسان‌های اولیه توانستند حیوانات را اهلی کنند ازجمله اولین سگ‌ها که توسط مادها رام شدند و در فلات ایران مورداستفاده قرار گرفتند و از آنها به‌عنوان سگ شکاری استفاده می‌شد و هنوز هم به آن سبک از آنها استفاده می‌کنیم که می‌توان گفت دامداری‌ها و گله‌های دامی‌مان موردحمله حیوانات وحشی قرار می‌گیرند و در زندگی ما کاملاً تاثیرگذار اند.
شاید تا چند سال قبل، سگ و نگهداری از حیواناتی همچون گربه، همستر و… فقط در میان قشر خاصی از جامعه دیده می‌شد، اما حالا دیگر به پدیده‌ای فراگیر تبدیل شده و اقشار مختلفی را درگیر کرده است. سگ‌هایی که تا پیش از این فقط در خودرو‌های لوکس و گران‌قیمت مشاهده می‌شدند، امروز در هر خودرویی و در بسیاری از خانه‌ها و همه جای شهر دیده می‌شوند، با این حال تاکنون بارها مسئولان، افراد که در خرید و فروش حیوانات خانگی هستند و دوستداران نگهداری از حیوانات خانگی را تهدید کرده‌اند که با آنها برخورد خواهند کرد. در آخرین اظهار نظر در این خصوص محمدباقر محمدی لائینی امام جمعه ساری با اشاره به وجود ۱۶۰ فروشگاه حیوانات خانگی (پِت‌شاپ) در استان مازندران آن را زیبنده ندانست و خواستار برخورد با آن شد و در عین حال گفت: « باید بساط پت شاپ‌ها جمع شود.» البته بر کسی پوشید نیست که نگهداری از سگ‌ها یا هر حیوان دیگری نیاز به هزینه‌های زیادی دارد و همیشه باید هزینه‌های مرتبط با اسباب‌بازی‌ها، واکسن‌ها، ویزیت دامپزشکی، خورد و خوراک و… را پرداخت کرد. زمانی که شما یک سگ را به‌عنوان یک حیوان خانگی به سرپرستی می‌گیرید، شما باید حداقل ماهیانه بین ۳- ۴ میلیون تومان برای نگهداری این حیوانات کنار بگذارید!. از آنجایی‌که ورود حیوانات به بسیاری از مراکز و مکان‌ها در ایران ممنوع است، پس به سرپرستی گرفتن آنها می تواند شما را از برخی از کارها و فعالیت‌های اجتماعی منع کند، اما آیا می‌توان با جمع آوری پت شاپ‌ها، بساط سگ و گربه‌ها پرشمار را از منازل مردم جمع کرد؟ همچنین هزاران نفر در سراسر کشور از طریق همین پت شاپ‌ها مشغول گذران زندگی هستند.
قوانین ناقص
درحال حاضر نداشتن قانون در خصوص حیوانات، سبب شده که این امر با فراز و فرودهای زیادی همراه شود. از یک سو نیروی انتظامی و شهرداری حیوانات خانگی را در سطح شهر جمع آوری می‌کنند و از سوی دیگر بسیاری تنها دلخوشی‌شان همین حیوانات خانگی است. سال ۱۳۹۳، ۳۲ نماینده مجلس شورای اسلامی، طرحی را پیشنهاد و خواستار تصویب آن بودند که بر اساس آن همراه داشتن سگ در معابر عمومی مشمول جریمه‌های نقدی سنگین و حتی مجازات حبس شود که آن هم به جایی نرسید و تنها مواد قانونی که برای سگ‌ها و خسارات جانی و مالی احتمالی که این حیوانات برای دیگران ایجاد می‌کنند، همچنان برخی از مواد قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ (با اصلاحات نهایی ۱۳۹۴) باقی ماند. این قانون در حال حاضر، تنها متن حقوقی است که تعیین می‌کند همراه داشتن سگ یا آثار همراه داشتن سگ برای صاحب آن، چه نظم و نسقی دارد.
آبان سال ۱۴۰۰ نیز طرحی با امضای ۷۵ نماینده مجلس، در صحن مجلس اعلام وصول و به کمیسیون اجتماعی ارجاع شد و در مسیر خود قرار گرفت با عنوان «طرح صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک» برای ایجاد محدودیت و قانونی لازم الاجرا در خصوص نگهداری از حیوانات خانگی. این طرح که در قالب «الحاق موادی به قانون مجازات اسلامی (کتاب پنجم تعزیرات)» تدوین شده بود با وضع مجازات‌های قابل توجهی قصد داشت، پدیده نگهداری از حیوانات خانگی را به عنوان موضوعی ضداجتماعی تبدیل به ناهنجاری رسمی کند تا نهادهای انتظامی و قضایی بتوانند با استناد به آن با پدیده نگهداری از حیوانات خانگی مقابله کنند.
در این طرح مجلس واردات، تولید، تکثیر، پرورش، خرید و فروش، حمل و نقل و گردانیدن حیوانات مضر و خطرناک از جمله سگ را ممنوع اعلام کرده و جریمه سنگینی معادل ۱۰ تا ۳۰ برابر حداقل حقوق اعلامی از سوی وزارت کار را برای آن معین کرده بود. از طرفی اتحادیه صنف مشاورین املاک را موظف کرد ممنوعیت نگهداری حیوانات موضوع این قانون را جهت اطلاع و رعایت موجرین و مستاجرین، در قراردادهای اجاره گنجانیده و ذکر نماید.
محدودیت دیگر پیش بینی شده در این طرح ممنوعیت حمل و گردانیدن حیوانات مضر و خطرناک است. این طرح مقرر کرده است: «در صورت حمل و گردانیدن حیوانات موضوع این قانون با وسائل نقلیه، علاوه بر مجازات نقدی مالک یا حامل حیوان، راننده خودرو نیز به جزای نقدی تعیین شده در این قانون محکوم و خودروی مربوطه نیز علاوه بر جریمه توسط پلیس به مدت ۳ ماه توقیف می‌گردد.»
غیرقانونی نیست!
در همین رابطه امان‌الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه با بیان اینکه حقوق شهروندی را باید در قالب حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بررسی کرد، می‌گوید: «هر کسی می‌تواند آزادانه و در چارچوب قوانین و مقررات هر کاری انجام دهد، می‌تواند صاحب یک حیوان یا یک سگ باشد، اما وقتی آن حیوان برای شهروندان مزاحمت ایجاد می‌کند، در نتیجه حق و حقوق آنها را ضایع کرده‌است و باید برای آن فکری کرد.»
این جامعه‌شناس اظهار می‌دارد: «بسیاری از افراد به تقلید از غربی‌ها، سگی را در بغل می‌گیرند و در سطح شهر می‌چرخند. در صورتی که حتی نگهداری از سگ و گرداندن آن در اماکن عمومی، نکات و چارچوب‌هایی دارد، اما متأسفانه ما هنوز در این زمینه پخته نشده‌ایم و آن را بلد نیستیم. بنابراین فرهنگسازی در این خصوص از الزامات حل این معضل است.»
همه جوانب یک صنعت
امیر جوانی فعال حقوق حیوانات در خصوص جنبه های مختلف نگهداری حیوانات خانگی با ذکر اینکه اصولاً فروشگاه های پت شاپ دایره بزرگی از حیوانات را شامل می‌شود که فقط بخش کوچکی از آنها را حیوانات خانگی تشکیل می‌دهند به «روزان» گفت: در این میان بخشی از جامعه فقط با مقوله نگهداری سگ در آن مخالف هستند. در حالی‌که نگهداری طوطی و بلبل و گربه و…. سابقه‌ای بس طولانی در خانواده های ایرانی دارد. بنابراین وقتی نگهداری اکثر حیوانات نه منع قانونی دارد و نه حتی منع شرعی باید دید که بسته شدن مغازه‌ها و فروشگاه‌های پت شاپ چه توجیهی دارد؟.»
این فعال حقوق حیوانات با بیان اینکه ما در حوزه نگهداری حیوانات نیازمند وضع قوانین خاصی هستیم می‌گوید: «در ضمن باید فضاهای خاصی برای گرداندن این حیوانات اختصاص پیدا کند. از سویی الان فروش و واردات و تکثیر سگ آزاد است ولی وقتی پای نگهداری این سگ‌ها به میان می‌آید به یکباره مخالفت ها شروع می‌شود. الان به راحتی سگ‌های خاص دارد وارد کشور می شود حتی الان سگ هایی وارد کشور می شود که که در خارج هم برخی از آنها اجازه نگهداری ندارند. چون اینها سگ های مهاجم یا بزرگ جسته ای هستند که نگهداری آنها شرایط خاصی را می طلبد. اصولاً وقتی صحبت از قانون به میان می آید ممکن است قانونگذار به سمتی برود که بخواهد نگهداری حیوانات را محدود کند ولی به‌هر حال باید قوانینی وضع شود که نگهداری از این سگ ها و حیوانات را قانونمند کند تا هر کسی که می خواهد در آن چارچوب بتواند حیوان خانگی مورد علاقه اش را نگهداری کند، کمااینکه در حال حاضر نیز در تمامی کشورها قوانین سختگیرانه ای در مورد نگهداری حیوانات وجود دارد که مالک باید از آنها تبعیت کند. درواقع باید این حق برای همه قایل شود. بدین ترتیب همه به دیدگاه خودشان می‌رسند. مثلاً وقتی قانون باشد که همه حیوانات خانگی شناسنامه داشته باشند تا مشخص باشد که سرنوشت وی چه خواهدشد. از سویی شهروندان هم بدانند که اگر برای حیوان خانگی شان شناسنامه بگیرند به معنای آن نیست که دولت بخواهد آنها را شناسایی و برخورد کند. بلکه هدف نگهداری قانونمند حیوانات است. بدین ترتیب هم دوستداران نگهداری حیوانات می توانند به علاقه اشان برسند و هم کسی ضرر نمی کند و آسیبی نمی بیند.
وی با ذکر اینکه همان‌طور که می دانید مردم به حیوانات در سراسر جهان علاقه‌مند هستند می گوید: در صنعت پت هرچه حیوان کوچک‌تر باشد لوازم و تجهیزات بیشتری دارد. در نتیجه اولین رسته جانوری که مورد توجه قرار گرفت جوندگان بودند، چون اندازه‌شان کوچک‌تر است و محل نگهداری کوچک‌تری می‌خواهند مانند خرگوش و همستر؛ دومین رسته که از اتفاق همیشه در کشور ما طرفدار داشته، پرندگان هستند که جای کمی می‌گیرند سوم مورد گربه و سگ و سپس اسب هستند البته خزندگان هم به آن اضافه‌شده است که اندازه‌های مختلف دارند.
جوانی همچنین با اعلام اینکه قانون رعایت حقوق حیوانات تعیین کرده است که رفاه حیوان در خانه‌هایِ محل نگهداری شان باید در اولویت باشد می افزاید: کسانی که طرفدار این قانون بودند و دیگرانی که کسب‌وکاری در رابطه با این موضوع داشتند به فکر افتادند تا وارد این عرصه شوند و بسیار هم قوی عمل کردند تا جایی که می‌توان گفت صنعت لوازم حیوانات در آلمان و ایتالیا و تعدادی از کشورهای اروپایی بسیار قوی کار می‌کند و باعث شده این صنعت علاوه بر پول سازی، اشتغال و همچنین ارزش مارکت بالایی برای آنها به ارمغان بیاورد، اما چرا پت شاپ های اینترنتی شکل گرفت؟ پت شاپ در دنیا هم لوازم می‌فروشند هم خود حیوان را درصورتی‌که در ایران اجازه فروش هرگونه حیوان را نداریم اما در شهرهای مختلف چون قانون جامع وجود ندارد هر استان به هر شکل که بخواهد عمل می‌کند مثلاً کلینیک‌های دامپزشکی هم کار درمان انجام می‌دهند هم لوازم پت می‌فروشند و این خودش یک تداخل صنفی است یا پرنده فروش‌ها که هم پرنده می‌فروشند هم لوازم اش را اما اجازه فروش حیوان دیگر را ندارند. یکی از چالش‌های صنعت پت در ایران فقدان انجمن‌هایی نظارتی است البته در صنعت اسب این اتفاق انجام‌شده است در قسمت سگ نیز نمایندگی فدراسیون جهانی را گرفته‌ایم اما متأسفانه به دلیل اینکه گاهی با تغییر دولت ها، مسئولان جدید با سلیقه های متفاوت و گاه شخصی وارد می‌شوند همواره بسیار سخت است که بتوانیم برایشان توضیح دهیم داستان از چه قرار است.
وی در نهایت در مورد مافیای پشت پرده دنیای حیوانات خانگی نیز تصریح می کند: این مافیا، زمانی در کشور ما وجود داشت، اما الان دیگر در ایران حضور ندارد، پدر آن فرد در زمان یکی از دولت‌ها رئیس حوزه مالیاتی یکی از مناطق مهم پایتخت بود و عمده واردات لوازم حیوانات را در اختیار داشت. ولی حالا مافیای پت شاپ ها کمرنگ شده است که دلیل اش تولید غذا و لوازم پت در کشور است، ما به جایگاهی دست پیدا کرده ایم که بسیاری از لوازم وارداتی حیوانات را تولید می‌کنیم گرچه متأسفانه به دلیل اینکه تولید در کشور ما هزینه زیادی دارد و با خارج از ایران کاملاً متفاوت است و از نظر مصرف کنندگان کیفیت خوبی ندارد.
