«روزان» نوع و میزان تاثیرگذاری اعتراضات داخلی بر آینده برجام را بررسی کرد
گام‌های محتاط غرب در گره زدن برجام به ناآرامی‌های داخلی ایران
گروه دیپلماسی: این روزها وقوع اعتراضات در داخل کشور علاوه بر تحت تاثیر قرار دادن مسائل اجتماعی و سیاسی در عرصه داخلی، صحنه سیاست خارجی کشور را نیز متاثر کرده است. در این میان برخی ناظران سیاسی بر این باور هستند که اعتراضات داخلی می‌تواند تهدیدی برای بقای برجام باشد و در نهایت منجر به مرگ همیشگی این توافق شود. در مقابل، برخی دیگر بر این باور هستند که اعتراضات اخیر از این پتانسیل برخوردار نیست که بتواند مناسبات میان ایران و غرب را متاثرکند و منجر به مرگ توافق شود. با این وجود حمایت اخیر بایدن از اعتراضات ایران به عنوان سیگنالی منفی در زمینه تاثیر بر آینده مذاکرات ارزیابی شده است.
حمایت بایدن از ناآرامی‌ها در ایران
رئیس جمهور آمریکا که به سیاست فشار حداکثری علیه ایران ادامه داده با دخالت در امور داخلی کشورمان مدعی شد که درکنار زنان ایران ایستاده است. به گزارش ایسنا جو بایدن رئیس جمهور آمریکا در ادامه مداخلات واشنگتن در امور داخلی ایران بار دیگر به حمایت از ناآرامی‌های اخیر در ایران پرداخت و گفت که از میزان واکنش ایرانی‌ها به فوت مهسا امینی حیرت‌زده شده است.
بایدن که در یک جلسه در دانشگاهی درکالیفرنیا سخنرانی می‌کرد، همچنین مدعی شد که این اتفاق چیزی را در ایران بیدارکرده است که تا مدت‌های بسیار بسیار طولانی خاموش نخواهد شد. وی در ادامه اظهارات مداخله‌جویانه خود تاکید کرد که ایالات متحده درکنار زنان ایران ایستاده است.
بنابر این گزارش، در میان افراد حاضر در این جلسه تعدادی ایرانی نیز حضور داشتند که پلاکاردهایی با شعارهای مرتبط با حوادث اخیر در ایران در دست داشتند. رئیس جمهور آمریکا خطاب به آنها گفت: از شما به دلیل صحبت کردن تشکر می‌کنم. وی به تکرار ادعاهای واشنگتن علیه کشورمان پرداخت و با اعلام حمایت از حقوق زنان، از دولت ایران خواست تا به آنچه سرکوب اعتراضات در ایران عنوان کرد، پایان دهد.
هشدار جدی امیرعبداللهیان به اروپا
هرچند قبل‌تر مقام‌های ایرانی نسبت به حمایت اروپا از اعتراضات در ایران واکنش نشان داده بودند اما اخیرا در جریان گفتگوی میان حسین امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه کشورمان و «جوزف بورل»، نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا به صورت تلفنی شاهد هستیم که تهران هشدار جدی‌ای به اروپاییها داده است.
در این گفتگو، امیرعبداللهیان ضمن قدردانی از تلاش‌های سازنده جوزف بورل برای کمک به بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات خود در توافق، گفت: علیرغم برخی اظهارات متعارض رسانه‌ای طرف آمریکایی، اکنون گام‌های رسیدن به توافق در مسیر درستی قرار دارد و در همین راستا، ما از همکاری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مسیر فنی استقبال کردیم.
امیرعبداللهیان در خصوص تحولات جاری کشور گفت: مرگ مرحوم مهسا امینی مایه تأسف همه ماست! در این خصوص گزارش دقیق و علمی پزشکی قانونی از سوی تعداد قابل توجهی از پزشکان فوق‌تخصص و افراد خبره ارائه شده است! همچنین اقدامات قضایی نیز در جریان است! البته این موضوع برای برخی مقامات غربی فقط یک بهانه است. پرسش این است که غرب در خصوص صدها پرونده قتل عمد زنان و کودکان در کانادا و آمریکا بویژه به دست پلیس چه کرده است؟! نمی‌شود در اروپا خشن‌ترین مقابله با اغتشاش، عملی خوب و پسندیده باشد، اما همان کار در چارچوب قانونی در ایران سرکوب قلمداد شود!
وزیر امور خارجه کشورمان افزود: مطالبات مسالمت‌آمیز موضوعی جدای از آشوب، قتل، آتش‌افروزی و عملیات تروریستی است. وزیر امور خارجه کشورمان یادآور شد: جمهوری اسلامی ایران از پشتوانه قوی مردمی و دموکراسی کارآمد برخوردار است. اینجا سرزمین کودتای مخملی یا رنگین نیست. ایران لنگرگاه ثبات و امنیت پایدار منطقه است!
رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان افزود: البته ما به چارچوب بزرگ‌تری برای همکاری اتحادیه اروپا و جمهوری اسلامی ایران نگاه می‌کنیم. بنا بر این توصیه می‌کنیم اروپاییها با رویکردی واقع‌بینانه به موضوع بنگرند. امیر عبداللهیان در ادامه به نقش جمهوری اسلامی ایران و سردار سلیمانی در مقابله با داعش در عراق و سوریه و در نتیجه انتفاع اروپا از امنیت در قاره خود اشاره کرد. وی در ادامه یادآور شد: ما با روسیه همکاری دفاعی داریم، اما سیاست ما در قبال جنگ اوکراین، عدم ارسال سلاح به طرفین درگیر، توقف جنگ و پایان دادن به آوارگی مردم است.
تاکید اروپا بر عدم انگیزه برای دخالت در امور داخلی ایران
در واکنش به اظهارات امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان، جوزف بورل نیز در این گفت‌وگوی تلفنی ضمن ابراز خرسندی از پیشرفت‌های حاصله در مسیر احیای برجام و اهمیت همکاری میان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران،گفت: توافق ایران و آمریکا در تبادل زندانیان موضوع مهمی است و آن را گامی رو به جلو برای دستیابی به توافق می‌دانیم.
بورل در ادامه به پیشرفت‌های خوب به دست آمده در نیویورک و وین اشاره کرد. نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا افزود: ما قصد دخالت در امور داخلی ایران را نداریم. وی در ادامه ضمن اشاره به برخی مواضع تند در اروپا، بر ضرورت همکاری هرچه بیشتر اتحادیه اروپا و ایران تاکید کرد. بورل در پایان به توضیحات ایران در خصوص تاکید بر عدم ارسال سلاح و پهپاد برای به کارگیری در جنگ اوکراین اشاره کرد و آن را در خور توجه دانست.
امکان‌سنجی اوج‌گیری‌تنش‌ها میان دو کشور در بستر اعتراضات
در ارتباط با امکان افزایش تنش میان ایران و کشورهای غربی در بستر اعتراضات اخیر کشورمان و پایان یافتن پرونده برجام در چند وقت اخیر، فرضیات متعددی مطرح شده است. در این زمینه، عبدالرضا فرجی راد، استاد حوزه ژئوپلیتیک و کارشناس سیاست خارجی در گفت‌وگو با سایت فرارو، تاکید می‌کند: «من تصور نمی‌کنم که ما با شرایطی شبیه به دوره پس از پرونده میکونوس و یا چالش‌هایی که با اروپا بر سر مساله سلمان رشدی پیدا کردیم، رو به رو شویم. در این رابطه دلایل مختلفی را نیز می‌توان ذکر کرد. به طور خاص اکنون اروپا و به طور کلی غرب(چه اروپا و چه آمریکا)، همچنان اولویت نخست خود در مورد ایران را در چارچوب امضای یک توافق اتمی با تهران تعریف کرده اند.»
فرجی راد افزود: «از این رو، آنها به شدت متمرکز بر این مساله هستند که مبادا بحران‌ها و تنش‌های دیگر، موجب شوند که روند رایزنی‌های دیپلماتیک آنها با ایران جهت امضای یک توافق اتمی و احیای برجام، تضعیف شود. اگرچه که آنها به صورت قطعی هم اطمینان ندارند که توافقی با ایران امضا خواهد شد با این حال تلاششان را انجام می‌دهند تا این سناریو محقق شود. در مدت اخیر نیز که شاهد وقوع برخی اعتراضات در کشورمان بوده‌ایم، این فشار افکارعمومی اروپا بوده که دولت‌های اروپایی و نهادهای اتحادیه اروپا نظیر پارلمان اروپایی را تحت فشار قرار داده تا علیه ایران دست به موضع‌گیری و انجام اقداماتی بزنند.»
همچنین، مهدی مطهرنیا، استاد علم سیاست و کارشناس سیاست خارجی در رابطه با احتمال وقوع بحران در روابط ایران و اروپا در پی اعتراضات درکشورمان گفت: «جهت پاسخ به پرسش شما باید این نکته را مد نظر داشته باشیم که چندین سال است که نگرش غرب و به طور خاص کشورهای اروپایی علیه ایران تغییرکرده است. در این زمینه به طور خاص پای پرونده برجام را باید به میان کشید. از سال ۲۰۱۵ که توافق برجام امضا شد، کشورهای غربی به طور خاص به دنبال کشاندن ایران به میز مذاکره و واداشتن این کشور به انجام گفتگو در مورد دیگر مسائل و چالش‌های مطرح در رابطه با آن بودند. در واقع، غرب با این تفکرکه توانسته در مورد مساله اتمی ایران با این کشور به توافق برسد، عملا به دنبال گسترده کردن دامنه مذاکرات خود با ایران و تبدیل ایران به یک کنشگر عادی(از منظر خود) در عرصه معادلات بین‌المللی بود.»
مطهرنیا افزود: «با این همه، در همان دوران خیلی زود این نکته روشن شد که اساسا تحقق یک چنین دستورکاری ممکن نیست و ایران شدیدا در برابر آن مقاومت می‌کند. تهران این تفکر را داشت که با دستیابی به یک توافق در مورد پرونده اتمی ایران، تمامی تحریم‌ها علیه ایران لغو خواهند شد با این حال، این برداشت مورد تایید آمریکا نبود. مساله‌ای که البته مورد تاکید رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بود و به نظر می رسد تا حد زیادی در جریان نامه‌نگاری‌ها با مقام‌های وقت آمریکایی و به طور خاص رئیس جمهور وقت این کشور “باراک اوباما” نیز مورد تاکید قرارگرفته بود. در این فضا، خیلی زود اختلافات میان تهران و واشینگتن خود را آشکار کرد و متعاقبا هرگونه گفتگوی ایران با طرف‌های غربی در مورد دیگر مسائل نیز منتفی شد.»
