روزان: معاون فرهنگی و امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه از ابتدای سال تاکنون ۲۶۲ هزار و ۷۵۱ تماس با سامانه ۱۲۳ طی ۸ ماه گذشته برقرار شده است، گفت: بیشترین تماس‌ها با این سامانه درخصوص کودک‌آزاری و پس از آن اختلافات خانوادگی حاد بوده است.
آمارها نشان می دهد، با وجود پیش بینی مجازات کودک آزاری در قوانین، همچنان این آسیب اجتماعی در صدر گزارش‌های دریافتی اورژانس اجتماعی قرار دارد.
ماریا مونتسوری پزشک و مربی ایتالیایی کودکان می‌گوید: «هیچ گروهی بیشتر از کودکان در معرض آسیب قرار نمی‌گیرند و هیچ‌کس ناتوان‌تر از آنان در دفاع از خود نیست»؛ وی شخصی بود که به طور جد نحوه رفتار با کودکان را پیگیری کرد و از بنیانگذاران نظریه‌های مربوط به تربیت کودکان بود.
آمار منتشرشده سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۹ میلادی نشان داد که حدود چهل میلیون کودک در سراسر دنیا در معرض انواع کودک‌آزاری قرار گرفته‌اند، گزارشی که پس از آن لزوم توجه به حقوق کودکان، ایجاد نظریه‌های گوناگون مربوط به کودکی و تأسیس انجمن‌ها و مراکز مشاوره کودکان را بیش از پیش نشان داد و سرآغاز توجه به کودکان و حقوق آنان شد.
سازمان بهداشت جهانی کودک آزاری را «هرگونه بدرفتاری فیزیکی، عاطفی، سوءاستفاده جنسی، غفلت و رفتار همراه با بی توجهی یا استثمار تجاری که منجر به آسیب واقعی یا احتمالی به سلامت، بقا، رشد یا کرامت کودک در زمینه روابط یا مسئولیت، اعتماد یا قدرت شود»، تعریف می‌کند.
بر اساس ماده ۲ قانون حقوق حمایت از کودکان و نوجوانان هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه‌جسمانی، یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ممنوع است.
قانون حمایت از کودکان و نوجوانان و حمایت‌های آن
قانون حمایت از کودکان و نوجوانان در آذر سال ۱۳۸۱ به تأیید شورای نگهبان رسید و برای اجرا ابلاغ شد؛ قانونی که در آن قید شده است که حمایت آن شامل حال همه اشخاصی که به سن ۱۸ سال تمام هجری شمسی نرسیده‌اند، می شود.
ماده ۲ این قانون تأکید دارد که هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه‌جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد، ممنوع است.
در ماده ۳ نیز هرگونه خرید، فروش، بهره‌کشی و به کارگیری کودکان به منظور ارتکاب‌اعمال خلاف از قبیل قاچاق ممنوع و مرتکب حسب مورد علاوه بر جبران خسارات وارده‌به ۶ ماه تا یک سال زندان و یا به جزای نقدی از ۱۰ تا ۲۰ میلیون ریال محکوم خواهد شد.
همچنین ماده ۴ این قانون قید کرده است که هرگونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده‌گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع و مرتکب به سه ماه و یک روز تا ۶ ماه حبس و یا تا ۱۰ میلیون ریال جزای‌نقدی محکوم می‌شود.
نکته قابل توجه در این قانون مربوط به ماده پنج آن است که وظایف قانونی دستگاه ها از جمله سازمان بهزیستی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را مشخص کرده است؛ در این ماده آمده است: کودک‌آزاری از جرائم عمومی بوده و احتیاج به شکایت شاکی خصوصی‌ندارد.
با این حال به نظر می رسد این قوانین نیز نتوانسته مانعی باشد برای کودک آزاری کمااینکه چندی قبل کارشناس مسئول اورژانس اجتماعی استان تهران در همین زمینه گفته بود؛ حدود ۶۰ درصد تماس ها با خط تلفن ۱۲۳، مربوط به کودک آزاری است که در بررسی های کارشناسی توسط تیم خدمات سیار این آمار کاهش می یابد زیرا بخشی از گزارش ها صحت ندارد و موضوع کودک آزاری منتفی است.
سهیلا اخگری بیان کرد: سال های قبل همزمان با دوران کرونا، اغلب گزارش های دریافتی با اورژانس اجتماعی مربوط به همسر آزاری بود اما پس از آن مشابه قبل از این دوران، بیشتر تماس‌ها به کودک آزاری مربوط است.
وی اضافه کرد: آمار کودک آزاری با توجه به افزایش مشکلات اجتماعی و اقتصادی و اعتیاد و مسئله آسیب های اجتماعی رو به افزایش است و به تبع آن بحث کودک آزاری نیز رو به افزایش می رود.
کودک آزاری همچنان در صدر تماس‌های اورژانس اجتماعی
کارشناس مسئول اورژانس استان تهران با بیان اینکه هر کودکی که تحت آزار قرار گیرد، ما موظف به رسیدگی به وضعیت وی هستیم، اعلام کرد: مواردی که مبنی بر کودک آزاری گزارش می شود، تیم اورژانس اجتماعی به محل مراجعه می‌کند و در صورت صحت گزارش، تیم تا خروج کودک از وضعیت مخاطره آمیز پیگیری های لازم را دارد.
وی ادامه داد: خروج از وضعیت مخاطره آمیز ممکن است با مداخلات روانی و اجتماعی برای کودک و خانواده اش یا ارجاع به مراجع روانپزشکی باشد یا نیاز باشد که کودک به صورت فوری از آن وضعیت مخاطره آمیز خارج شود که این روند با اخذ دستور قضایی، ارجاع به پزشکی قانونی و پذیرش در مراکز بهزیستی انجام می گیرد.
این کارشناس مسئول اورژانس استان تهران گفت: کودک آزاری جسمی بیشترین آمار را دارد، اما کمترین آمار گزارش های کودک آزاری مربوط به مسامحه و بی توجهی به نیازهای زیستی و روانی کودک است چون شناخت کافی در آحاد جامعه نسبت وجود ندارد، در این زمینه گزارش کمتری داریم.
وی با ذکر اینکه گزارش کودک آزاری جنسی را هم داریم می افزاید: حتی در بُعد کودک آزاری روانی نیز گزارش ها را داریم، خود کودک یا هر فرد مطلعی در این زمینه که می تواند شامل مسئولان مدرسه، اقوام یا یکی از والدین باشد می تواند مسئله را گزارش دهد. برای کاهش پدیده کودک آزاری هم باید والدین نسبت به نیازهای کودک و نوجوان آگاه شوند و هم یک سری عوامل ناشی از آسیب های اجتماعی مانند فقر، اعتیاد و طلاق کاهش یابد بدون شک اگر برای کاهش این آسیب ها کار کنیم مطمئناً آمار کودک آزاری نیز کاهش می یابد.
آخرین آمار
آمار جدیدترین تماس ها با بهزیستی نیز بار دیگر این مسئله را تأیید می کند. معاون فرهنگی و امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه از ابتدای سال تاکنون ۲۶۲ هزار و ۷۵۱ تماس با سامانه ۱۲۳ طی ۸ ماه گذشته برقرار شده است، گفت: بیشترین تماس‌ها با این سامانه درخصوص کودک‌آزاری و پس از آن اختلافات خانوادگی حاد بوده است.
«مهری سادات موسوی» هم در عین حال گفته است: بیشترین تماس‌ها درخصوص کودک‌آزاری بوده است. اختلافات خانوادگی حاد و اقدام به خودکشی از دیگر مواردی بوده که در تماس با سامانه اعلام شده است.
از کودک آزاری روحی تا جسمی
رستم دانشور، روانشناس مدعی است که کودک آزاری یکی از معضلات جامعه امروزی است و مطابق تعریف سازمان بهداشت جهانی کودک آزاری آسیب یا تهدید به سلامت جسمی و روانی یک فرد زیر ۱۸ سال است که به وسیله والدین و مراقیبن او صورت می‌گیرد. وی در گفت و گو با “روزان” می گوید: بررسی‌ها نشان داده است که اکثر این کودک آزاری‌ها به وسیله والدین، خواهر و بردارهای بزرگتر صورت می‌گیرد.
این روانشناس کودک آزاری را به ۴ دسته تقسیم کرده و اظهار کرد: کودک آزاری به چهار نوع جسمی، عاطفی، جنسی و کودک آزاری از نوع غفلت تقسیم می‌شود، حدود ۷۰ درصد از کودک آزاری‌ها مثل کبود کردن بدن بچه، ضربه زدن، گاز گرفتن، شکستن دست و پا، سوزاندن از نوع کودک آزاری‌های فیزیکی و جسمی است.
وی ادامه داد: کودک آزاری عاطفی یک نوع کودک آزاری پنهان است که بعد از کودک آزاری جسمی شیوع دارد اما معمولاً پنهان می‌ماند مثل تهدید کردن، تحقیر کردن، سرزنش کردن، طعنه آمیز صحبت کردن و مسخره کردن که این کودک آزاری‌های عاطفی دراز مدت تأثیرگذار بوده و ماندگاری آن بسیار زیاد است.
دانشور با تأکید به اینکه کودک آزاری جنسی سومین نوع کودک آزاری است و درصد کمی دارد، گفت: اگر خانواده‌ای شرایط را فراهم کند و به طور نا آگاهانه فیلم‌های مستهجن را ببیند این اتفاق کودک آزاری جنسی است.
وی با اشاره به اینکه غفلت و کوتاهی در فراهم کردن شرایط رشدی کودک در همه ابعاد چهارمین نوع کودک آزاری است می افزاید: خانواده‌ای که نسبت به مسایل آموزشی، جسمی و عاطفی و نیازهای فرزند ناآگاه است و کودک را رها می‌کند این اتفاق، کودک آزاری از نوع غفلت است.
تبعات کودک آزاری در بزرگسالی
این کارشناس تصریح می کند: هر کدام از انواع کودک آزاری تبعات خاص خود را دارد؛ پیامدهای کودک آزاری کاهش اعتماد به نفس در دوره نوجوانی و بزرگسالی است و معمولاً شخص ترسو شده و نمی‌تواند ابراز وجود کند و پیامد کودک آزاری جنسی در بزرگسالی افسردگی است.
وی یادآور می شود: بزهکاری، خشونت، بدبینی و سوءظن به دیگران، غمگینی اضطراب وافسردگی از دیگر پیامدهای کودک آزاری است. کودکانی که مورد آزار قرار می‌گیرند نقص کلامی پیدا کرده و در حافظه و پیشرفت تحصیلی نیز نقص دارند.
این روانشناس با بیان اینکه از بدترین پیامدهای کودک آزاری سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانی و بزرگسالی است، اظهار کرد: بیشترین کودک آزاری‌ها در گروه سنی شش تا هشت سال گزارش شده است و کودک آزاری‌هایی که زیر پنج سال صورت می‌گیرد تبعات افسردگی و اضطراب را به دنبال دارد. کودک آزاری‌هایی که بالای پنج سال است با مشکلات رفتاری همراه می‌شود. والدین می‌توانند از افراد متخصص و صاحب نظر برای تأمین سلامت و بهداشت روانی فرزندشان کمک بگیرند.
به گفته وی لجبازی کودک با والدین از اختلالات رفتاری کودکان است و می‌تواند از عوامل کودک آزاری باشد، عوامل تربیتی، خانوادگی و محیطی در بروز لجبازی‌های کودکان بسیار موثر هستند.
وی یادآور شد: کودک آزاری در خانواده‌های کم سواد و بی‌سواد که از نظر سطح فرهنگی پایین هستند، خانواده‌های دارای مشکل روانشناختی، خانواده‌های تک سرپرست و با سبک ارتباطی نادرست بسیار بیشتر است.
وی همچنین با بیان اینکه کودکان هوش پایین، بیش فعال و آنهایی که مشکلات یادگیری و اختلال لجبازی دارند، ممکن است به وسیله والدین مورد کودک آزاری عاطفی و جسمی قرار گیرند می گوید: مدارس و مهدهای کودک بهترین مکان آموزشی برای پیشگیری و درمان کودک‌آزاری‌ها هستند، مرحله بعدی شناسایی خانواده‌های در معرض خطر است و اقدامات درمانی مرحله نهایی است که خانواده را تحت مشاوره و روان درمانی قرار می دهند.
با این حال همچنان کودک آزاری یکی از چالش های اصلی خانواده های ایرانی و بخصوص نسل نوجوان کشور ماست که متولیان نتوانسته اند برای آن چاره اندیشی مؤثری داشته باشند. موضوعی که می تواند در آینده این نوجوانان مورد آزار قرار گرفته، به شدت مؤثر باشد.
