روزان: بعد از اینکه چند ماه قبل اعلام شد که ایران درحیطه مصرف لوازم آرایشی رتبه هفتم در جهان و رتبه دوم خاورمیانه بعد از عربستان دارد حالا در خبری تازه گفته شده که ۱۴ میلیون زن ایرانی در برابر ۱۴۰ میلیون نفر زن در خاورمیانه به میزان ۱/۲ میلیارد دلار از بازار ۲/۷ میلیارد دلاری بازار فروش لوازم آرایشی در خاورمیانه را از آن خود کرده اند. به عبارتی خریدار یک سوم لوازم آرایشی در بازار خاورمیانه محسوب می‌شوند.
بازار لوازم آرایشی و بهداشتی در سال‌های اخیر تغییرات بسیاری را تجربه کرده. از مصرف این اقلام توسط آقایان و شکل‌گیری بازاری برای آنها تا افزایش مصرف به دلیل افزایش فعالیت‌های اجتماعی زنان در جامعه در کنار شکل‌گیری تولیدات زیرزمینی و توزیع محصولات وارداتی قاچاق به بازار.
براساس پژوهش های انجام شده، هر چه جامعه نسبت به مصرف لوازم آرایشی به روز میشود. در بریتانیا طبق گفته‌ها ۴۰ درصد از زنانی که آرایش می‌کنند آن هم از نوع غلیظ علاقه نیاز به جلب توجه جنس مخالف دارند این ارقام در کشورهای مختلف متفاوت است. در بعد از نظر سنجی از ۱۰۰۰ زن و ۵۵۰ مرد این نتیجه به دست آمده است که از هر ۱۰ زن یکی برای جلب توجه مرد آرایش می‌کند البته این ارقام مربوط به یک کشور اروپایی است و در مورد کشور خودمان ما به راحتی می‌توانیم که تشخیص دهیم که چقدر ارقام متفاوت است. جالب است بدانید که ۲۸ درصد از زنان هم برای داشتن احساس خوب نسبت به خودشان به سراغ آرایش می روند. ۱۷ درصد از زنان در این نظر سنجی گفته‌اند که اگر آرایش نداشته باشند قرار‌های مهم خود را کنسل می‌کنند. ۱۴ درصد از زنان حتی جرات بیرون آمدن از خانه بدون داشتن لوازم آرایش داخل کیف‌شان را ندارند. مردان زنانی که آرایش کمتری دارند را بیشتر می پسندند و شمار مردانی که زنان را با چهره طبیعی‌شان می پسندند ۳۳ درصد بیشتر است.
پرمصرف ترین مصرف کنندگان لوازم آرایشی در جهان
مصرف لوازم آرایش از فاکتورهایی است که به عوامل زیادی بستگی دارد. از جمله این عوامل می توان به شرایط فرهنگی و جغرافیایی و جمعیت هر کشور اشاره کرد. در برخی کشورها مدهای زیبایی آرایش های غلیظی را ایجاب می کند و در برخی کشورها سبک آرایشی محو و مد نبودن آرایش غلیظ، کم بودن میزان مصرف لوازم آرایش را در پی خواهد داشت. شاید برای شما هم این سوال مطرح شده باشد که کشورهایی که بیشترین مصرف لوازم آرایشی را دارند کدامند؟
طبق آخرین آماری که در سال ۲۰۲۲ توسط مجله statista ارائه شده است، نتایجی متفاوت از آماری را نشان می دهد که توسط شرکت تحقیقات بازار در سال ۲۰۱۰ منتشر شد. طبق آن آمار، ایران رتبه هفتم را در میان کشورهایی که بیشترین مصرف لوازم آرایشی را دارند به خود اختصاص داده بود.
بر طبق این آمارها ایران تنها پیشرفت اندکی در زمینه مصرف محصولات مراقبت شخصی داشته و مصرف لوازم آرایشی در ایران در میان سال های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ تقریبأ ثابت مانده است.
اما در جهان و براساس لیستی که توسط سایت statista ارائه شده است در صدر ۱۰ مورد اول کشورهایی که بیشترین مصرف لوازم آرایشی را دارند لیست ایالت متحده امریکا قرار دارد.
در برخی از کشورهای مصرف کننده لوازم آرایشی جهان ، نظیر چین، ژاپن و هند بالا بودن مصرف لوازم آرایش ریشه در سنت ها و مناسک فرهنگی خاص دارد، چراکه جشن های مرتبط با فرهنگ این کشورها گریم ها و آرایش های سنگینی را ایجاب می کند. نکته جالب توجه اینجاست که ایران در این لیست رتبه ۱۵ را به خود اختصاص داده است.
کاهش سن مصرف دختران
ایران دومین مصرف‌کننده لوازم آرایشی در خاورمیانه است و متاسفانه سن مصرف لوازم آرایشی به ۱۴ سال رسیده است! جامعه شناسان معتقدند گاه آرایش بیش از حد و غیرمتعارف در دختران و پسران تبدیل به ابزاری برای کسب قدرت اجتماعی و لجبازی میشود، آنها کج دهنی خود به برخوردهای نسنجیده خانواده و اجتماع را با رنگهای تند صورت هایشان یا هر نوع هنجارشکنی ممکن نشان می‌دهند.
در این میان اما آماری که رئیس انجمن تولیدکنندگان لوازم آرایشی و بهداشتی اعلام کرده بسیار متفاوت تر است. موسی احمدزارده در این خصوص می‌گوید: «متاسفانه لوازم قاچاق و تقلبی در ایران، اقتصاد پنهانی را به وجود آورده؛ در این بازار بیشترین کالا‌های مصرفی رژ لب، مژه مصنوعی، رژ گونه، لاک و ریمیل است. رقم ورود لوازم آرایشی قاچاق به کشور به ۲ میلیارد و ۱۰۰میلیون دلار رسیده و نتیجه آن بیکاری ۸۰۰۰ نفر در این صنعت است»
تقلب در صدر
بر اساس اعلام ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارزکشور، در ۹ ماهه ابتدایی امسال، کشفیات لوازم آرایشی قاچاق ۱۸ درصد افزایش داشته و رقم کشفیات به ۴۲۶۹ میلیارد ریال رسیده است. همچنین، اخیرا، معاون صنایع عمومی وزارت صمت، محمدمهدی برادران گفته است در یک سال گذشته فقط از یک برند خارجی معروف که در ایران تولید میشود، ۳۰ گروه تولیدکننده مشابه تقلبی شناسایی شده است. قاچاق کالا‌های بهداشتی و ارایشی در کشور محدود به یک استان خاص نیست.
اما چرا مصرف لوازم آرایش در ایران تا این حد بالا است و به عنوان یک پدیده اجتماعی چگونه قابل تحلیل و بررسی است؟ سید جواد میری، جامعه شناس و استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این زمینه می گوید: «جامعه ایرانی در دوره‌ای مشخص (از اواخر دهه ۱۳۵۰ شمسی تا اواخر دهه ۱۳۶۰)، تبدیل به جامعه‌ای آرمانی شده بود. این جامعه تلاش می‌کرد با روش‌های گوناگون از یک جامعه مصرفی (که به عنوان امپریالیسم، کاپیتالیسم و نظام سرمایه داری و استکباری تعریف می‌شد)، فاصله بگیرد. جالب این که تمام تلاش طبقه حاکمیت نیز بر این بود که نمودها، نشانه‌ها و سمبل‌های جامعه مصرفی را به حداقل برساند. فضای عمومی ما حتی از روی نشانگان پوششی قابل تشخیص بود و زنان و مردان پوشش مشخص و خاصی داشتند. برای مثال؛ مردان یک پیراهن و شلوار ساده می‌پوشیدند و ریش، تسبیح یا انگشتری هم داشتند. همه این سمبل‌ها نشان می‌داد این جامعه، یک جامعه ضدمصرفی است و با مصرف هیچ ارتباطی ندارد. اما به مرور و با ورود به دهه هفتاد، هم طبقه حاکمیت و هم افراد جامعه (به تبعیت از طبقه حاکم)، به تدریج به سمت مصرف گرایی (Consumer Society) رفتند و اتفاقا کالا‌ها یا نحوه مصرف، تبدیل به معیاری شد برای تعیین تمایز در اختلاف بین طبقات جامعه. برای مثال در حوزه خانه و مسکن، افرادی که در تهران زندگی می‌کردند، نسبت به روستاییان و شهری‌ها تمایزی را حس کردند و در خود شهر تهران نیز افرادی که در مناطق بهتری از شهر زندگی می‌کنند، با افرادی که در مناطق سطح پایین تری بودند احساس تمایز کردند.»
وی با ذکر مثالی دیگر در این زمینه می گوید: «حتی اگر برخی از افراد جامعه، امکان تهیه مسکن در نقاط خاصی از شهر را نداشته باشند با خرید خودرو‌های مدل بالا یا پوشش و لهجه متمایز، به دیگر افراد جامعه نشان می‌دهند که با آنها متفاوتند. هر اندازه که به اواخر قرن حاضر می‌رسیم، می‌بینیم که مصرف گرایی و کالایی شدن جامعه، تقریبا به یک نقطه اوج می‌رسد. یکی از مولفه‌ها یا نشانه‌های تمایز، که خود، نمادی از مصرف گرا شدن جامعه است، چهره و صورت افراد و آرایش کردن است. لوازم آرایش از یک سو و عمل‌های زیبایی از سویی دیگر، به نوعی، بدن را یک «صحنه» یا «میدان» تعریف می‌کند که فرد می‌تواند از طریق آن، تمایز خود با دیگری را نشان دهد.»
زیبایی و آراستن را سرلوحه زندگی کن
ناصر قاسم زاده، روانشناس در گفت‌وگو با «روزان»، در مورد دلایل تمایل بیش از حد بانوان ایرانی برای آرایش می گوید: واقعیت این است که در جامعه کنونی ما آرایش کردن جزء جدایی‌ناپذیر خانمهای ایرانی شده یعنی کمتر خانمی پیش می‌آید که از خانه بیرون بیاید و آرایشی نداشته باشد و یا لوازم آرایش در کیف و جیبش نباشد انگار به یک نحوی وابستگی روانی به خصوصی ایجاد شده است از این جهت روانی می‌گوییم که ممکن است خانمی نیاز نباشد که در طول روز از این مواد آرایشی استفاده کند در آن مدت زمانی که بیرون از خانه است و از لوازم آرایش استفاده نکند ولی وجود این لوازم آرایش در کیف خانم‌ها انگار به صورتی احساس امنیت به آنها دست می‌دهد و در دسترس بودن لوازم آرایش برایشان آسان است. این در حالی است که در کشورهای جهان اول لوازم آرایش را بیشتر هنرپیشه‌ها و یا مدل‌های آن کشور استفاده می‌کند و یا خانمهای مسن و خانم‌هایی که رو به پیری می‌روند.
قاسم زاده با اشاره به ارتباط افزایش سن با تمایل به آرایش می گوید: با افزایش عمر خانمهای مسن آنها معتقدند که زیبایی‌شان را با افزایش سن از دست می‌دهند و از لوازم آرایش برای این منظور استفاده می‌کنند برای برگرداندن زیبایی چهره خود تا حدی و با آرایش نمود‌های پیری در صورت را می‌پوشانند و آنها معتقدند که جوانی یعنی زیبایی و نیازی به دست‌کاری چهره نیست ولی متأسفانه در کشور ما می‌بینیم که یک دختر جوان ۲۰ ساله با چهره‌ای معصوم آن زیبایی جوانی را پشت یک آرایش خیلی غلیظ پنهان می‌کند به طوری که بعضی اوقات سن‌شان را حتی بیشتر نشان می‌دهد و چهره تغییر می‌کند.
وی تصریح می کند: دلایل این امر نیز واضخ است اولین دلیل این است که افرادی که آرایش‌های غلیظ می‌کنند به توجه نیاز دارند و دوست دارند در مرکز توجه دیگران قرار بگیرند و از آرایش به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به هدفشان استفاده می کنند، دومین دلیل می‌تواند خلاء عاطفی و احساسی باشد که ممکن است زنان و دختران جامعه ما بیشتر به آن مبتلا باشند و کسی که مورد توجه قرار نگیرد یعنی از نظر عاطفی تأمین نمی‌شوند و با آرایش کردن این خلاء عاطفی را پر می‌کند و به طوری که این خلاء درمان میشود.
این روانشناس در خصوص دیگر دلایل بروز و افزایش این پدیده می گوید: یکی دیگر از دلایل این است که فرد قصد زیبا شدن دارند یعنی شاید فکر می‌کنند که صورتشان ایرادی دارد و بسیار تفاوت با دیگر افراد را دارد که برای پوشاندن عیوب خود و به قصد زیباتر شدن امکان دارد از لوازم آرایش استفاده کنند که در این مسئله یک طیفی به نظر می‌رسد که قطعاً هر کسی می‌تواند از لوازم آرایش استفاده کند و منعی برای افراد وجود ندارد و تا حدی این مسئله قابل پذیرش است که این مدنظرشان باشد آرایش غلیظ به هیچ عنوان پسندیده نیست حتی اگر صورت عیب و ایراد هم داشته باشد با آرایش غلیظ نمی‌توان آن را خیلی پوشاند.
