با وجود گذشت حدود دو هفته ازبرگزاری آزمون جنجالی علوم پایه نهم که به خاطر غیرمتعارف بودن آن، با انتقادهای فراوانی از سوی والدین و دانش آموزان و حتی خود معلم های علوم همراه بود؛ به نظر می رسد آموزش و پرورش هیچ برنامه خاصی برای کمک به دانش آموزانی که به خاطر همین یک درس معدل آنها افت محسوسی داشته را ندارد!
طبق برنامه ریزی های صورت گرفته، امسال امتحانات نهایی دانش‌آموزان پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم در شرایطی در حال برگزاری است که برای اولین بار، دانش‌آموزان پایه نهم نیز در دروس علوم، ریاضی و ادبیات در امتحانات هماهنگ کشوری شرکت می‌کنند.
در همین راستا، روز ۶ خرداد، امتحانات هماهنگ کشوری پایه نهم برای درس علوم برگزار شد. اما دشواری سئوالات ارائه شده نه تنها دانش‌آموزان، بلکه معلمان را نیز شوکه کرد.
سطح دشواری سئوالات علوم تا حدی بود که برخی معلمان از شوکه شدن دانش‌آموزان در حین جلسه امتحان سخن می‌گویند.
معلمانی که جزء منتقدان هستند
در مواجهه با این رویکر آموزش و پرورش، برخی از کارشناسان معتقدند، عملکرد ضعیف دانش‌آموزان ایرانی در آزمون‌های بین‌المللی تیمز و پرلز و نمرات پایین دانش‌آموزان در امتحانات نهایی و در بازه زمانی ۵ سال اخیر، مسئولان وزارت آموزش و پرورش را بر آن داشته تا با تغییر رویکرد و طراحی امتحانات هماهنگ در پایان هر دوره تحصیلی، سطح علمی دانش‌آموزان را محک بزنند.
از سوی دیگر، برگزاری امتحانات نهایی در سه پایه دوره متوسطه دوم، دانش‌آموزان پایه نهم را نیز درگیر کرده است و آنها برای آشنایی با سئوالات امتحانات نهایی پایه دهم، سطح دشوارتری از سئوالات را در امتحانات هماهنگ کشوری پایه نهم تجربه می‌کنند.
(داریوش – ک) از آن دست معلمان درس علوم در همین پایه است که منتقد این آزمون می باشد. وی در مورد این آزمون می گوید: امسال برای نخستین بار امتحان درس علوم به صورت کشوری برگزار شد. به نظر می‌رسد برای سنجش سطح علمی دانش‌آموزان و وضعیت آموزش در کشور دروس علوم، ریاضی و ادبیات پایه نهم را به صورت کشوری برگزار کردند.
وی ادامه می دهد: پیش از امسال اغلب معلمان نمونه سئوالات امتحانات نهایی استانی را با دانش‌آموزان تمرین می‌کردند و برای معلمان مشخص بود که سئوالات طراحی شده شامل سطوح دانش، آگاهی و تحلیل است و سطح سئوالات عمدتاً ساده و متوسط و تعداد سئوالات مفهومی محدود بود.
این معلم قدیمی کشور با اشاره به طراحی سئوالات
بسیار دشوار که بر خلاف عرف مرسوم طراحی سئوالات بود، می گوید: وقتی معلم به دانش‌آموزان می‌گوید که سئوالات امتحانات به فلان شکل طراحی می‌شود طبیعتاً آن ها مطالعه خود را بر این اساس قرار می‌دهند اما در امتحانات علوم با تعداد زیادی از سئوالات تحلیلی مواجه شدند در حالیکه آموزش‌های ارایه شده در مدارس هم دانش‌آموزان را برای پاسخگویی به سئوالات تحلیلی آماده نمی‌کند.
به گفته (داریوش – ک) تصحیح برگه های امتحانی نشان می دهد که سطح سئوالات بالاتر از سطح کتاب درسی است و این سبب شده تا دانش‌آموزان نتوانند به سئوالات پاسخ دهند. وی می افزاید: این در حالی است که ارائه سئوالات دشوار و تحلیلی در امتحانات باید درصدبندی باشد و نمی‌توان به هر میزان که طراحان تمایل داشتند سئوالات دشوار در امتحانات ارائه کرد.
والدین سرگردان
در این میان علاوه بر معلم ها، والدین هم از امتحانی که فرزندانشان داده اند هنوز شوک زده هستند. مریم به عنوان یکی از همین والدین می‌گوید: سطح سئوالات به ویژه در دروس عمومی بسیار بالا تر از حد عادی بوده و دلیلش برای این سخن، تناقضی است که در نمرات خود دیده است. برای مثال نمره درس زیست شناسی او ۵/۱۸ اما نمره درس بهداشت و سلامتش ۱۴ شده است.
همچنین منصور، پدر یکی از همین دانش آموزان معتقد است که اینگونه آزمون ها تاثیر بدی روی روحیه دانش آموزان دارد و می تواند باعث شود تا بقیه امتحاناتشان را هم خراب کنند. وی در این زمینه به روزان می گوید: سئوالات من از مسئولان و متولیان این است که چرا نمی توانید یک نفررا پیدا کنید که درست و استاندارد سئوالات طرح کند ؟ همه معلمان علوم هم شاکی بودند .روحیه تضعیف شده دختر من و بسیاری دیگر از دانش آموزان را چه کسی پاسخ می دهد؟ وقتی چهره گریانش را دیدم جا خوردم .همیشه نمراتش عالی و درسش عالی بود تعجب کردم با این حال با شک وتردید به حرفاش گوش میدادم تا اینکه دیدم صدای همه اولیا و معلمان ومسئولین مدرسه و حتی آموزش پرورش در آمده است!
وی اضافه می کند: واقعاً در آموزش پرورش چه خبراست!؟ می خواهند برای کلاس نهم هم یک کنکور جداگانه راه بیندازند !!؟ طراحان سئوالات پیش خودشان فکر کردن اینجور نامفهوم سئوالات دادن نشان دهنده سواد هوش بالای آنها است !!؟ چرا با عاقبت و روحیه بچه ها بازی می شود ! این نمرات در انتخاب رشته آنها تاثیر گذاراست.
یکی دیگر از والدین این دانش آموزان نیز معتقد است: کسی که سئوالات امتحان متمرکز را طرح می کند باید متوجه باشد که تمام مدارس کشور که در یک سطح نیستند. اصلاً شیوه ارائه درس توسط معلم متفاوت است. ان چیزی که در یک مدرسه بالا شهر تهران بوسیله معلم ارائه می شود در خیلی از مدارس دور افتاده شاید بگونه ای دیگر مطرح شود. آنوقت طرف در تهران نشسته و برای همه نسخه می پیچد !!
اصلا سخت نبوده است!
اما شاید جالب ترین بخش این ماجرا پاسخ آموزش و پرورش به انتقادهای مطرح شده باشد. رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش در این زمینه گفته است: بسیاری از معلمان هنوز با این روش آشنا نیستند در حالیکه به معلمان پایه نهم اطلاع رسانی شده بود طراحی سئوالات امتحانات هماهنگ کشوری بدین شیوه است از سوی دیگر دانش‌آموزان پایه نهم با شیوه طراحی سئوالات امتحانات نهایی در پایه دهم آشنا می‌شوند.
محسن زارعی در پاسخ به این پرسش که معلمان علوم پایه نهم می‌گویند، نمونه سئوالات برای آشنایی آن ها با شیوه طراحی سئوالات در اختیارشان قرار نگرفته بود، می گوید: دوره آموزشی آشنایی با آزمون‌های عملکردی برگزار شد همچنین در بخشنامه‌ای برای معلمان تشریح کردیم که آزمون عملکردی چگونه است.
وی ادامه می دهد: معلمان آموزش دیده‌اند تا مبتنی بر شایستگی تدریس کنند و ارزشیابی مستمر هم باید بر همین اساس باشد اما اشکال کار این است که این روش به فراموشی سپرده شده و اکنون تلاش می‌کنیم اهداف برنامه درسی مبنا قرار بگیرد.
همچنین رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به این پرسش که آیا سئوالات تحلیل هم می‌شوند تا اگر سئوالاتی دارای اشکال بود، شناسایی و حذف شود؟ می گوید: سال گذشته در امتحانات نهایی پایه دوازدهم تمام سئوالات را تحلیل کردیم و نتایج تحلیل را امسال در اختیار طراحان سئوالات امتحانات نهایی قرار دادیم همچنین گروه‌های آموزشی، سئوالات طراحی شده را بررسی می‌کنند و اگر تشخیص داده شود سئوالاتی اشکال دارد در راهنمای تصحیح ذکر خواهد شد.
اما شاید جالب ترین بخش سخنان زارعی قسمت پایانی آن باشد که گفته است؛ تشخیص میزان دشواری سئوالات فعلاً امکان پذیر نیست و نمی‌توان براساس نظرات افراد مدعی شد که سئوالات دشوار است، پس از اعلام نتایج امتحانات هماهنگ کشوری پایه نهم می‌توانیم درباره دشواری سئوالات اظهارنظر کنیم.
آزمونی بدون هدف
محمد رضا نیک نژادی، کارشناس آموزشی اما معتقد است که برگزاری چنین آزمون هایی را می توان از دو منظر بررسی کرد. وی در گفت و گو با «روزان» می گوید: استدلال آموزش و پرورش در طراحی سئوالات علوم پایه نهم امسال این است که مدعی اند می خواهند سطح یادگیری واقعی دانش آموزان را بسنجند. این مسئله، نکته مثبت و خوبی است. اما مشکل از جایی آغاز می شود که سیستم آموزشی ما با این شیوه بیگانه است. یعنی هم دانش آموز و هم معلم ما، سالهاست که براساس یک رویه روتین، به استقبال امتحانات می روند. یعنی مثلاً سهم سئوالات مربوط به «آزمایش » ها ۴ نمره است و یا حل مسائل عددی ۶ تا ۸ نمره دارد و ۲ نمره هم به سئوالات تعریفی اختصاص پیدا می کند. یعنی همه چیز در چارچوب مشخصی انجام می شود. معلم ها نیز در همین چارچوب به بچه ها آموزش می دهند و با آنها کار می کنند. برای همین وقتی یکدفعه می آیند و سئوالاتی مفهومی و براساس خلاقیت سنجی را آن هم در آزمون نهایی مطرح می کنند به طور طبیعی دانش آموزان و معلم ها به خاطر آماده نبودن، نمی توانند از پس آن برآیند. برای همین می گویند سئوالات سخت بوده است!
وی با ذکر اینکه اگر آموزش و پرورش واقعاً به دنبال بالا بردن سطح کیفی آموزش های خود است، باید از دوران ابتدایی رویه آموزشی خود را تغییر دهد می گوید: این در حالی است که دانش آموزان ایرانی در دو مقطع چهارم دبستان و دبیرستانی که به ترتیب به سنجش کیفیت درک و فهم دانش آموزان برگزار می شود رتبه ۴۸ یا ۴۹ را در بین ۵۷ کشور جهان کسب کرده اند. یعنی در این دو آزمون تحلیلی و مفهومی که اولی در مورد درک مطلب و املاء دانش آموزان ابتدایی و دومی در مورد ارزیابی دانش آموزان دبیرستانی در درس علوم است، دانش آموزان ایرانی تقریبا کف نمرات را کسب کرده اند! این مسئله مهر تاییدی است بر اینکه دانش آموزان ما براساس روش های مفهومی آموزش نمی بینند. ولی حالا ما می خواهیم با این شیوه، آنها را ارزیابی کنیم!
این کارشناس آموزشی ادامه می دهد: اگر قرار است آزمون ها براساس روش های مفهومی برگزار شود ابتدا باید بستر و زیر ساخت های آن در سیستم آموزشی ما فراهم شود. به نظرم الان بخصوص با وجود فضای مجازی بهترین فرصت است که این زیر ساخت ها ایجاد شود. ولی در حال حاضر به معلم و والدین عملاً گفته شده که سئوالات دانش آموزان در چارچوب همین کتاب های درسی و کمک درسی است و شما باید در همین مسیر حرکت کنید.
نیک نژادی در خصوص ادعای رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش که گفته معلم ها از مدتها قبل و از طریق دوره های توجیهی که برایشان برگزار شده در جریان مفهمومی برگزار شدن این امتحانات بوده اند می گوید: این کلاس های توجیهی از سالها قبل دایر بوده است اما چند سالی است که تعداد آنها بسیار کم شده است. اگر هم برگزار شود از آنجایی که دستاورد و خروجی خاصی برای معلم ها ندارد، اکثر یا در آنها شرکت نمی کنند یا اگر هم شرکت کنند به خاطر آن است که برگه ارزیابی آنها مخدوش نشود و مهر و امضا داشته باشد. برای همین اگر هم چنین ادعایی صحت داشته باشد عملاً نتیجه ای نداشته است.
به گفته وی آنهایی که چنین ادعاهایی را مطرح می کنند یا صادق نیستند و یا به نوعی مرتبط با مافیای آموزش هستند.وی در این زمینه می گوید: در اینکه مافیای کنکور و موسسات غیر انتفاعی با برخی از کادر آموزش و پرورش ارتباط نزدیکی دارند شکی نیست. کما اینکه حتماً دیده اید که حتی قبل از توزیع کتاب های درسی، کتاب های کمک درسی و تست و…، آنهم مطابق مضامین همان کتاب های آن سال توزیع می شوند. بنابراین مسلم است کسانیکه خودشان دستی در آتش پشت و پرده کنکور هستند، تلاش کنند تا با برخی راهکارها دانش آموزان را به سمت این موسسات و کتب کمک درسی سوق دهند!
با تمام این حرف و حدیث ها، به نظر می رسد هیچ یک از انتقادها و شکایت ها در مورد امتحانات علوم پایه نهم کوچکترین نتیجه ای را در بر نداشته است چرا که تاکنون هیچ راهکار یا تصمیم جدیدی در مورد این امتحان یا شیوه تصحیح یا کمک به دانش آموزان مورد مخاطب آن ارائه نشده است. امتحانی که بی تردید می تواند نقشی تعیین کننده در ادامه تحصیل و حتی شاید آینده آنها داشته باشد!.
