روزان: پژوهش های انجام شده در مورد تحلیل آمار داوطلبان در رشته های کنکوری حکایت ازکاهش تمایل به ادامه تحصیل در تخصص‌های پزشکی دارد. چالشی که ریشه در مشکلات عدیده‌ای دارد که در نهایت به ضرر نظام سلامت و بیماران منجر می‌شود.
در همین زمینه چند روز قبل وزیر بهداشت ضمن تایید این موضوع نسبت به ادامه این رویه هشدار داده و تاکید کرده بود که باید سریعاً برای حل آن فکری شود.
محمدرضا ظفرقندی وزیر بهداشت با بیان اینکه به جز تعرفه خدمات، راهکارهای مختلفی برای افزایش استقبال به رشته های مختلف تخصصی و فوق تخصصی وجود دارد، گفت: مدل های مختلفی از جمله بورسیه و استریت برای رشته های تخصصی و فوق تخصصی وجود دارد که می تواند در جلسات شورای آموزش پزشکی و تخصصی طرح و تصویب شود.
به گفته وی در آزمون فوق تخصصی امسال، در رشته های داخلی به جز دو رشته و در رشته های جراحی، به جز یک رشته، استقبال مناسب نبود و به ظرفیت در نظر گرفته شده نرسید. مکانیسم هایی باید برای افزایش استقبال نسبت به رشته های مختلف بررسی شود گرچه برخی عوامل بیرونی، در اختیار وزارت بهداشت نیست.
در همین زمینه وزارت بهداشت سعی کرد در شورای آموزش پزشکی و تخصصی به عنوان اصلی‌ترین محمل قانونی تصمیم‌گیری درباره آموزش دستیاری، مصوباتی را تصویب کند که بر اساس آن ظرفیت چندین رشته افزایش یابد، برای چند رشته پذیرش مستقیم ایجاد شود و در نهایت تکمیل ظرفیت برای آزمون دستیاری اجرا شود.
اما با وجود این تمهیدات همچنان کاهش کیفیت آموزش دانشجویان و دستیاران، انتقاد از شرایط نامناسب تحصیلی، پایین بودن میزان کمک هزینه تحصیلی پرداختی به دستیاران از دیگر عوامل دخیل در این عدم تمایل به دوره‌های تخصصی پزشکی است.
عدم تمایل به رشته‌های تخصصی در سه رشته به مرز هشدار رسیده است. سه رشته تخصصی کودکان، طب اورژانس و بیهوشی رشته‌هایی هستند که کمترین تمایل در آنها وجود دارد. در مرحله تکمیل ظرفیت آزمون دستیاری دوره پنجاه و یکم، رشته تخصصی کودکان با ۴۷۰ ظرفیت تنها ۱۷ نفر، رشته تخصصی طب اورژانس با ۴۱۶ نفر ظرفیت تنها ۶ نفر و رشته تخصصی بیهوشی با ظرفیت ۳۵۲ نفر تنها ۱۷ نفر پذیرفته شده داشته‌اند.
اما وزیر، تنها مسئولی نیست که نسبت به این مساله هشدار داده است بلکه تاکنون کارشناسان و مدیران بسیاری در این مورد نقدهایی جدی را مطرح کرده اند. دکتر سیدجلیل حسینی معاون آموزشی وزیر بهداشت یکی از آنهاست که چندی پیش با اشاره به افزایش ظرفیت پزشکی در رشته‌های تخصصی گفت: در دوره‌های تخصصی افزایش ۱۲ درصدی داریم ولی در برخی رشته‌ها مانند بیهوشی، طب اورژانس، سالمندی و … پزشکان مراجعه نمی‌کنند و ظرفیت تخصصی ما نیز تا حدی خالی است.
حسینی تاکید کرد: ضرورتی برای افزایش برخی رشته‌های تخصصی که لوکس هستند، وجود ندارد. افزایش ظرفیت باید بر اساس نیاز کشور باشد. نیاز است که افزایش ظرفیت ۱۲ درصدی در رشته‌های مورد نیاز به ویژه ۶ رشته ضروری بیهوشی، کودکان، طب اورژانس، داخلی، عفونی و پزشکی خانواده باشد.
دکتر محمد هادی شکیبی، متخصص و جراح اورولوژی در خصوص دلایل عدم استقبال داوطلبان از رشته های تخصصی در پزشکی می گوید: طبیعتاً بخشی از این مساله به چالش های اقتصادی بر می گردد. مثلاً بعضی رشته ها از آنجایی که ویزیت وخدمات آنها با تعرفه های پایینی انجام می شود، پزشکان آنها وضعیت مناسب مالی ندارند. از سویی در برخی از رشته ها تعهد های سنگینی گرفته می شود و زمان تحصیل هم دوبرابر است و ۴ تا ۸ سال باید در مناطق محروم با امکانات پایین فعالیت کنند که همین امر چالش های زیادی را برای خانواده های آنها و خودشان به وجود می آورد.
وی افزود: شاید کمتر کسی باور کند ولی، بعضی از پزشکیان عمومی حقوق اشان بین ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان حقوق می گیرند که بخش عمده اش صرف مسیر رفت و برگشت او و غذا و مسکن و اجاره اش می شود. به زبان ساده این درآمد ها متناسب با مخارج فرد نیست. موضوع بعدی سختی کارپزشکی در برخی از رشته ها است. برخی رشته ها آنقدر سخت است که متاسفانه شاهد بالا رفتن آمار خودکشی در میان پزشکیان هستیم چون داوطلبان با هزار امید و آرزو در رقابتی نفس گیر شرکت می کردند تا در یک رشته با پرستیژ و با آتیه تحصیل کنند اما، وقتی با چنین رویه ای مواجه می شوند، نا امید و سرخورده می شوند. یعنی حتی اگر در اسنپ کار کنند درآمدشان بیشتر از حقوق حق العمل پزشکی اشان خواهد بود.
شکیبی با بیان اینکه عامه مردم فقط تعداد محدودی پزشک مشهوری را می بینند که در شهر های بزرگی مثل تهران عمل های زیبایی انجام می دهند و درآمدهای نجومی دارند می گوید: این در حالی است که اکثریت پزشکان در شرایط سختی با درآمد های پایین زندگی می کنند.
وی همچنین با ذکراینکه برخی رشته ها مثل طب اورژانس، تخصص اطفال و رشته های داخلی و جراحی ها بسیاردشوار و سنگین است ولی در مقابل اصلا درآمدزا نیست می گوید: این موضوع را در کنار زحمات، استرس، درد و رنج و همچنین ساعات کاری طولانی و کشیک های این شغل قرار دهید تا متوجه ماجرا بشوید!. وی همچنین به تبعات ادامه چنین رویه ای نیز اشاره کرده و می گوید: مسلم است که در صورت ادامه این خط مشی، اصلا آینده روشنی برای رشته های پزشکی متصور نیست. آنهم برای پزشکی که با سلامت شهروندان در ارتباط است.برای همین وی باید از لحاظ روانی در آرامش باشد. به هر تقدیراگر نتوانیم به روز عمل کنیم، در آینده با چالش روبرو خواهیم شد.
این متخصص ارولوژی در پاسخ به اینکه آیا کمبود متخصص کودک و نوزاد یا جراحان قلب یکی از تبعات عدم به روزرسانی نیروی انسانی پزشکی است؟ نیز می گوید: با توجه به تغییر شیوه زندگی روز به روز آماربیماری های قلبی و عروقی و سرطان ها نیز بیشتر می شود. برای همین، همانطور که باید روی ترویج طب پیشگیری کار کنیم باید روی ابزار های جدید و تربیت نیروهای متخصص کار کنیم. این در حالیکه ایران از نظر پزشکی یکی از بی نظیر ترین نقاط در دنیا است. در چنین شرایطی باید آموزش ها براساس هوش افراد تقسیم بندی شود کسانی که وارد برخی رشته ها می شوند باید از حداقل دانش و لیاقت برخوردار باشند باید همه این ها را لحاظ کرد تا هویت خوبی را که در جهان داریم حفظ کنیم.
وی با رد این ادعا که گفته می شود این مساله یک چالش جهانی است می گوید: اصلاً موافق این موضوع نیستم ممکن است در کشور هایی مثل کشور های افریقایی که در کلیت وضعیت خوبی ندارند این مشکل وجود داشته باشد ولی در ایران و کشور های هم سطح ما نباید در هیچ شاخه علم پزشکی کمبود متخصص وجود داشته باشد. ممکن است در یکی دو رشته هزینه بر مثل پیوند کبد و جراحی پیشرفته قلب با چنین مشکلاتی روبرو باشیم ولی باید این مهارت ها به افراد جدید منتقل شود وبتوانیم افرادی شبیه به خودمان را پرورش بدهیم و این مسیر را حفظ کنیم.
با تمام این تفاصیل به نظر می‌رسد تمهیدات قانونی در کنار افزایش ۳۰ درصدی کمک هزینه تحصیلی برای دستیاران پزشکی همچنان راهگشا نیست و عدم تمایل به تحصیل در رشته‌های تخصصی ادامه دارد. در این میان پزشکان عمومی داوطلب آزمون دستیاری و دست‌اندرکاران حوزه سلامت که در این حوزه فعال هستند پیشنهادهایی را ارائه کرده‌اند که مهمترین آن در نظر گرفتن دوره دستیاری به عنوان شغل است که با توجه به فراز و نشیب‌های این موضوع در لایحه بودجه ۱۴۰۴ امید آن است که این مساله به نتیجه برسد.
همچنین بازنگری آیین نامه‌ها و مقررات در حوزه تعهدات و وظایف قانونی طرح برای دستیاران پزشکی، بهبود شرایط معیشتی دستیاران، بهبود شرایط آموزشی و کاهش ناهنجاری‌های محیط و شرایط آموزشی که به مواردی از جمله انصراف یا خودکشی افراد منجر شده و در نهایت تفکیک رشته‌های تخصصی برحسب کم تقاضا یا پرمتقاضی از سوی وزارت بهداشت و بازتوزیع منابع جهت توسعه متوازن رشته‌ها می‌تواند به بهبود این وضعیت منجر شود.
