رسول سلیمی: ایلان ماسک، میلیاردر جنجالی و یکی از نزدیک‌ترین متحدان دونالد ترامپ در دور دوم ریاست‌جمهوری او، از زمان انتصاب به‌عنوان مشاور ارشد و رئیس موقت «اداره کارایی دولت» (Doge) در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵، به چهره‌ای کلیدی در دولت آمریکا تبدیل شده است. با این حال، حضور او در این نقش، که با هدف کاهش هزینه‌های فدرال و بازسازی بوروکراسی دولتی طراحی شده، با مخالفت‌هایی از درون و بیرون دولت مواجه شده است. گزارش‌هایی که در هفته‌های اخیر منتشر شده‌اند، از جمله در «پولیتیکو» و «گاردین» در اوایل آوریل ۲۰۲۵، حاکی از آن است که ماسک ممکن است به‌زودی از این سمت کنار برود.
این در حالی است که پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات نوامبر ۲۰۲۴، ایلان ماسک، مدیرعامل تسلا و اسپیس‌اکس، نقشی بی‌سابقه در دولت جدید ایفا کرد. او که در جریان کارزار انتخاباتی بیش از ۲۵۰ میلیون دلار به گروه‌های حامی ترامپ کمک مالی کرده بود، به‌عنوان «کارمند ویژه دولتی» (Special Government Employee) منصوب شد تا اداره Doge را رهبری کند. این نهاد، که با همکاری معاون رئیس‌جمهور، جِی‌دی ونس، تأسیس شد، مأموریت یافت تا یک تریلیون دلار از هزینه‌های فدرال را کاهش دهد. بر اساس گزارش «بلومبرگ»، ماسک در این نقش، ده‌ها نفر از کارمندان شرکت‌های خود، از جمله تسلا و اسپیس‌اکس، را به دولت آورده و اصلاحات گسترده‌ای را آغاز کرده است.
با این حال، این انتصاب از همان ابتدا بحث‌برانگیز بود. ماسک به دلیل اظهارات جنجالی، تصمیم‌گیری‌های غیرمتعارف و تأثیرگذاری عمیق بر سیاست‌های دولت، به سرعت به یک چهره دوقطبی تبدیل شد. «نیویورک تایمز» همان زمان گزارش داد که او به «سپر حرارتی» برای ترامپ تبدیل شده و بار انتقادات از سیاست‌های جنجالی دولت را به دوش می‌کشد. اما همین نقش برجسته، او را در معرض مخالفت‌هایی از سوی جریان‌های مختلف قرار داده است.
در همین راستا مخالفان حضور ماسک در دولت را می‌توان به سه گروه اصلی تقسیم کرد: برخی از اعضای حزب جمهوری‌خواه، دموکرات‌ها و بخشی از مشاوران نزدیک خود ترامپ. هر یک از این گروه‌ها دلایل خاص خود را برای فشار به خروج او دارند.
در درون حزب جمهوری‌خواه، برخی از قانون‌گذاران و استراتژیست‌ها ماسک را به‌عنوان یک «ریسک سیاسی» می‌بینند. شکست اخیر حزب در انتخابات دیوان عالی ویسکانسین در ۱ آوریل ۲۰۲۵، که ماسک در آن نقش پررنگی با تزریق میلیون‌ها دلار و حضور در کمپین‌ها داشت، به نگرانی‌هایی دامن زده است. «ان‌بی‌سی نیوز» گزارش داد که جمهوری‌خواهان این شکست را نشانه‌ای از تأثیر منفی ماسک بر رأی‌دهندگان می‌دانند. سام نیوتن، سخنگوی انجمن فرمانداران دموکرات، به این رسانه گفت: «ماسک به نمادی برای دموکرات‌ها تبدیل شده تا او را هدف انتقاد قرار دهند.»
علاوه بر این، اختلاف نظر ماسک با پیتر ناوارو، مشاور ارشد تجاری ترامپ، بر سر تعرفه‌های جهانی، تنش‌هایی را در کابینه ایجاد کرده است. ماسک بعداً در پستی در شبکه X، ناوارو را «احمق» و «کندذهن‌تر از یک کیسه آجر» خواند. این اختلاف، که در «واشنگتن‌پست» نیز بازتاب یافت، نشان‌دهنده شکاف میان حامیان سیاست‌های تجاری تهاجمی و دیدگاه‌های آزاد تجاری ماسک است.
دموکرات‌ها از ابتدا حضور ماسک را به‌عنوان یک تهدید سیاسی و اقتصادی تلقی کرده‌اند. چاک شومر، رهبر اقلیت سنا، در در صحن سنا اظهار داشت: «هرج‌ومرج در دولت ترامپ با درگیری میان ماسک و ناوارو آشکار شد.» دموکرات‌ها او را به دلیل کاهش مشاغل فدرال از طریق Doge و تأثیرات آن بر ایالت‌هایی مانند ویرجینیا، که بیش از ۳۴۰ هزار کارمند فدرال دارد، مورد انتقاد قرار داده‌اند. همان زمان «گاردین» گزارش داد که دموکرات‌ها قصد دارند انتخابات فرمانداری ۲۰۲۵ را به رفراندومی درباره ماسک و سیاست‌های او تبدیل کنند.
این در حالی است که، جرالد کانلی و ماکسول فراست، نمایندگان دموکرات کنگره، در نامه‌ای به ناسا در ۸ آوریل ۲۰۲۵ خواستار بررسی قراردادهای ۳۸ میلیارد دلاری اسپیس‌اکس شدند و آن را به تعارض منافع با نقش ماسک در Doge مرتبط دانستند.
در درون حلقه نزدیک به ترامپ نیز نارضایتی‌هایی از ماسک وجود دارد. «ای‌بی‌سی نیوز» گزارش داد که برخی مشاوران ارشد کاخ سفید از «غیرقابل‌پیش‌بینی بودن» ماسک خسته شده‌اند و معتقدند او بیش از حد بر تصمیم‌گیری‌های رئیس‌جمهور تأثیر می‌گذارد. منابع ناشناس به این رسانه گفتند که این گروه امیدوارند با پایان یافتن دوره ۱۳۰ روزه ماسک به‌عنوان کارمند ویژه دولتی در اواخر مه ۲۰۲۵، او از دولت خارج شود. این نارضایتی به‌ویژه پس از شکست انتخاباتی ویسکانسین و انتقادات عمومی ماسک از تعرفه‌ها شدت گرفته است.
مخالفان حضور ماسک دلایل متعددی برای فشار به خروج او دارند که در سه محور اصلی خلاصه می‌شود:
شکست در ویسکانسین و کاهش محبوبیت ماسک میان مردم، که در نظرسنجی «گاردین» نشان داد اکثریت آمریکایی‌ها دیدگاه منفی به او دارند، او را به یک بدهی سیاسی برای جمهوری‌خواهان تبدیل کرده است. دموکرات‌ها از این موضوع بهره‌برداری کرده و او را به‌عنوان نماد سیاست‌های جنجالی دولت معرفی می‌کنند.
حضور ماسک در دولت با انتقاداتی درباره تعارض منافع مواجه شده است. کاهش ارزش سهام تسلا در سه‌ماهه اول ۲۰۲۵، که «نیویورک تایمز» آن را به کاهش ۱۳ درصدی تحویل خودروها مرتبط دانست، به نقش سیاسی او نسبت داده شده است. همچنین، قراردادهای هنگفت اسپیس‌اکس با ناسا در حالی که ماسک بودجه فدرال را کاهش می‌دهد، به نگرانی‌هایی درباره سوءاستفاده از قدرت دامن زده است.
سبک مدیریت ماسک، که به گفته «بلومبرگ» با تصمیم‌گیری‌های سریع و بدون هماهنگی همراه است، برخی اعضای کابینه و مشاوران را آزرده کرده است. درگیری او با ناوارو و انتقادات علنی‌اش از سیاست تعرفه‌ها، که در «رویترز» در ۸ آوریل گزارش شد، نشان‌دهنده ناسازگاری او با خط‌مشی دولت است.
مخالفان از مسیرهای مختلفی برای فشار به خروج ماسک استفاده می‌کنند که ترکیبی از فشار سیاسی، قانونی و رسانه‌ای است:
جمهوری‌خواهان مخالف ماسک از طریق لابی با ترامپ و جِی‌دی ونس تلاش می‌کنند او را به‌عنوان یک «بازیگر موقت» معرفی کنند. ناظران سیاسی می گویند ترامپ به کابینه خود گفته ماسک به‌زودی کنار خواهد رفت، که نشان‌دهنده تأثیر این فشارها است. دموکرات‌ها نیز با طرح موضوع در کنگره و رسانه‌ها، سعی در تضعیف جایگاه او دارند.
ماسک به‌عنوان کارمند ویژه دولتی تنها می‌تواند ۱۳۰ روز در سال خدمت کند. اگر این دوره از زمان تحلیف Trump در ۲۰ ژانویه محاسبه شود، او تا ۳۰ مه ۲۰۲۵ (۹ خرداد ۱۴۰۴) باید کنار برود. مخالفان از این محدودیت قانونی به‌عنوان اهرمی برای تسریع خروج او استفاده می‌کنند. «پی‌بی‌اس نیوز» گزارش داد که برخی کارکنان Doge به سازمان‌های دیگر منتقل شده‌اند، که نشانه‌ای از پایان نزدیک نقش اوست.
دموکرات‌ها و برخی رسانه‌ها، مانند «گاردین» و «نیوزویک»، با برجسته کردن ضررهای مالی ماسک (از جمله کاهش ۱۱ میلیارد دلاری ثروتش پس از تعرفه‌ها) و شکست‌های سیاسی او، تلاش می‌کنند افکار عمومی را علیه او بسیج کنند. این کمپین با هدف فشار غیرمستقیم به ترامپ برای کنار گذاشتن او طراحی شده است.
خروج ماسک می‌تواند به کاهش تنش‌های داخلی در دولت دشمنترامپ منجر شود، اما از سوی دیگر، جمهوری‌خواهان را از حمایت مالی و نفوذ او محروم خواهد کرد. دموکرات‌ها نیز ممکن است از این فرصت برای تقویت موقعیت خود در انتخابات میان‌دوره‌ای ۲۰۲۶ استفاده کنند.
پایان نقش ماسک در Doge نیز می‌تواند به بهبود تصویر تسلا در بازار کمک کند، اما کاهش بودجه فدرال که او آغاز کرده، همچنان اثرات منفی بر اقتصاد ایالت‌های وابسته به مشاغل دولتی خواهد داشت. این در حالی است که ترامپ در سوم آوریل ۲۰۲۵ در هواپیمای نیروی هوایی یک به خبرنگاران گفت: «ایلان فوق‌العاده است و می‌تواند تا هر وقت بخواهد بماند.» با این حال، جِی‌دی ونس در مصاحبه با «فاکس نیوز» در همان روز اعلام کرد که ماسک پس از خروج از Doge همچنان مشاور خواهد ماند. ماسک نیز گزارش‌ها درباره خروجش را «اخبار جعلی» خواند و بر ادامه کار خود تأکید کرد.
مخالفان ایلان ماسک در دولت ترامپ، از جمهوری‌خواهان محافظه‌کار گرفته تا دموکرات‌ها و مشاوران داخلی، به دلایل سیاسی، اقتصادی و شخصی به دنبال خروج او هستند. آن‌ها از ترکیبی از فشار سیاسی، محدودیت‌های قانونی و کمپین‌های رسانه‌ای برای رسیدن به این هدف استفاده می‌کنند. با این حال، رابطه نزدیک ماسک با ترامپ و حمایت رئیس‌جمهور از او نشان می‌دهد که این تلاش‌ها ممکن است به‌طور کامل موفق نشود. حتی اگر ماسک از Doge کنار برود، نفوذ او به‌عنوان مشاور غیررسمی ادامه خواهد یافت.
اما آیا او قربانی فشارهای سیاسی خواهد شد یا به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در سایه باقی خواهد ماند؟ پاسخ به این پرسش به توانایی مخالفان در متحد کردن نیروها و تصمیم نهایی ترامپ بستگی دارد. اما آنچه مسلم است، این است که ماسک، چه در دولت باشد و چه نباشد، همچنان یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های سیاست و اقتصاد آمریکا در سال ۲۰۲۵ خواهد بود.
