گروه جامعه – «تولد توله یوزهای ایران» در یازدهمین روز اردیبهشت ۱۴۰۱، پس از آنکه یک پلنگ و یک خرس قهوه‌ای در اولین روزهای همین ماه به فاصله یک روز و با سهل‌انگاری تمام تلف شدند، خبری امیدبخش و خوشحال‌کننده برای محیطزیست ایران بود و حالا صحبت‌ها برای حفاظت از این توله‌ها که ابتدا ماده و سپس نر اعلام شدند، در میان طبیعت دوستان گرم است. مرتضی پورمیرزای مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی در این باره گفته است: «تولد توله‌های «ایران» اتفاقی مهم و بزرگ برای محیط زیست کشوراست و باید برنامه‌های حفاظتی برای «ایران» و توله‌هایش ارائه شود.»
به گزارش «روزان»، دی ماه سال ۹۶ وقتی توله یوز ماده هشت ماهه از چنگال قاچاقچیان حیات وحش نجات یافت و «ایران» نام گرفت، کسی فکرش را نمی‌کرد روزی امید را در دل دوستداران طبیعت و حیات وحش زنده کند. فروردین ماه ۹۹ او به محل تکثیر دراسارت یوز استان سمنان، منتقل شد و در حالی که عده‌ای مخالف این انتقال بودند، کارشناسان اعلام کردند برای حفظ این گونه چاره‌ای جز این کار و فراهم کردن شرایط جفت گیری «ایران» و «فیروز» در اسارت نیست.
امیرعبدوس مدیرکل وقت حفاظت محیط زیست استان سمنان اوایل بهمن ماه سال گذشته اعلام کرد: «دوربین‌های تحقیقاتی ۱۷ بار در ساعات مختلف شبانه روز، تلاش دو یوزپلنگ ماده و نر را برای انجام عمل لقاح ثبت کردند. اگر سه شبانه روز تلاش یوزپلنگ نر و ماده برای انجام عمل لقاح موفقیت‌آمیز باشد، در اوایل اردیبهشت‌ماه باید منتظر تولد توله‌هایشان باشیم.»
تشخیص اشتباه؛ توله یوزها نرهستند
۱۱ اردیبهشت امسال بود که خبری خوش منتشر شد و سه توله یوز «ایران» با عمل سزارین متولد شدند. ابتدا جنسیت هر سه توله ماده اعلام شد اما سپس هر سه آنها نر تشخیص داده شدند. سه روز بعد از تولد نیز یکی از توله‌ها به علت ناهنجاری مادرزادی ریه سمت چپ و چسبندگی ریه تلف شد.
تشخیص اشتباه جنسیت توله یوزها واکنش بسیاری از کاربران ایرانی در فضای مجازی را به دنبال داشت. یک کاربر که به نظر می‌رسد از فعالان محیط زیست است، در توئیتر نوشته: «توله یوزپلنگهای متولد شده نرهستند! سازمان حفاظت محیطزیست اعلام کرده که در تشخیص جنسیت توله‌ها اشتباه رخ داده و هر سه نر بوده‌اند! این در اصل موضوع که موفقیت زادآوری در اسارت است تفاوتی ایجاد نمی‌کند، اما اینقدرعجله در اطلاع‌رسانی لازم بود؟»
کاربر دیگری نیز با انتقاد از این موضوع توئیت کرده است: «توله یوزپلنگهای ایران نرهستند، نه ماده! سرپرست محیطزیست سمنان از «نر» بودن دو توله یوزپلنگ ایران خبر داد. این یعنی یوزپلنگ ایرانی نجات نیافت! پزشکان و متخصصان سازمان محیط زیست کشورمحشرند واقعا! یعنی جنسیت سه تا توله یوزپلنگ را نمی‌توانند درست تشخیص بدهند!»
علی سلاجقه رییس سازمان حفاظت محیط زیست نیز دراین باره گفته است: «قصور در تشخیص جنسیت توله‌های «ایران» را نمی‌توان نادیده گرفت.»
شانس ادامه نسل یوزپلنگ ایرانی بیشتر شده
در حالی که برخی کارشناسان معتقدند تولد یوز ماده درمقایسه با یوز نر مزیت بیشتری دارد در مقابل و به اعتقاد عده‌ای دیگر از متخصصان، نر بودن توله یوزها امکان حفظ و بقای این گونه را بهتر فراهم می‌کند. اسماعیل کهرم بوم‌شناس و فعال محیطزیست در این رابطه گفته است: «با نر بودن توله یوزها، شانس ادامه نسل یوزپلنگ ایرانی بیشتر شده است. اینکه توله‌یوزها نر باشند، احتمال جفت گیری بیشتر می‌شود. می‌توان اسپرم را از بیضه‌ها گرفت و در یک شرایط مطلوب برای مدت‌ها نگه داشت و وقتی که جنس ماده پیدا شد عمل لقاح را انجام داد.»
حالا همه چشم‌ها به «ایران» ۵ ساله و دو توله‌اش دوخته شده و امیدهای تازه‌ای برای حفظ این گونه در خطر انقراض زنده شده است. کارشناسان و اهالی طبیعت معتقدند مسئولان باید برای نقش برآب نشدن این امید برنامه‌ریزی کنند. مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی یکی از این افراد است که در گفت وگو با ایسنا با تاکید براینکه سازمان محیط زیست باید برنامه مناسبی برای نگهداری از توله‌ها تدوین کند، می‌گوید: «باید ببینیم که آیا سازمان محیط زیست برای این توله‌ها برنامه‌ای دارد یا نه؟ تا کنون برنامه‌ای اعلام نشده اما مسیری که به‌طورایده‌آل برای آنها متصوریم این است که «ایران» موفق شده تا شکار را آموزش ببیند چرا که از دوران کودکی از طبیعت جدا شده و تا کنون موفق به شکار نشده بود و دراولین گام مسئله آموزش شکار به توله‌ها دارای اهمیت است؛ سپس باید به فنس‌های بزرگ‌تر منتقل شوند.»
توله یوزها هزینه هستند اگر برنامه‌ای نداشته باشیم
پورمیرزای در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار می‌کند: «مسئله زادآوری در اسارت برای اولین بار در ایران اتفاق افتاده است. یوزهای آفریقایی ده‌ها سال است که در باغ وحش‌های دنیا تکثیر می‌شوند ولی این اتفاق به دلایل بسیار زیادی تا به حال در ایران نیفتاده بود. تا اینکه در دوسال اخیر سازمان محیط زیست دوباره تلاش کرد تا با یک برنامه به‌روز، بهره‌گیری از مشاوران و تیم جدید زادآوری «ایران» را پیگیری کند و خوشبختانه در اولین تلاش موفق بود و در نتیجه سه توله یوزپلنگ به دنیا آمدند.»
وی با بیان اینکه تولد این یوزها با اینکه دیراتفاق افتاد ولی بسیار مهم است، تصریح می‌کند: «نکته حائز اهمیت این است که برنامه‌ای برای آینده آنها داشته باشیم، صرفا داشتن آنها بدون برنامه‌ریزی فایده ندارد چرا که توله یوزها در اسارت به دنیا آمده‌اند و بزرگ خواهند شد و اگر برنامه حفاظتی برای آنها نداشته باشیم، صرفا هزینه هستند. در طبیعت توله‌ها حدود ۱۸ ماه با مادرزندگی می‌کنند بنابراین از امروز باید به فکر ۱۸ ماه آینده باشیم که یوزها باید ازهم جدا شوند.»
امکان زادآوری «ایران» تا ۹ سال دیگر
مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی می‌افزاید: «این توله یوزها نمی‌توانند فعلا در طبیعت رها شوند و باید تلاش کنیم که با کمک آنها به یک جمعیت پشتیبان در اسارت برسیم و از نسل‌های بعدی به بازوحشی سازی و رهاسازی آنها در طبیعت فکر کنیم. «ایران» تنها یوزپلنگ ماده‌ای است که تاکنون دراختیار داشته‌ایم که می‌تواند به‌صورت طبیعی جفت‌گیری کند و زایمان داشته باشد. در آفریقا این تجربه وجود داشته که یوزهای ماده تا ۱۴ سالگی هم زادآوری داشته‌اند ولی این مسئله بستگی به نوع نگهداری از آنها دارد.»
باید دید مسئولان و دست اندرکاران محیط زیست کشور که ازسالیان گذشته تا کنون خطاهای زیادی درحفاظت از گونه‌های ارزشمند جانوری داشته‌اند، برای ادامه عمل موفقت آمیز باروری «ایران» و نگهداری از یوزهای تازه متولد شده چه برنامه‌ای دارند. البته نباید فراموش کرد که یوزپلنگ‌ها تنها دارایی ارزشمند محیط زیست ایران نیستند و گونه‌های کمیاب زیادی همچنان با افزایش فعالیت شکارچیان، محدود شدن عرصه زندگی و کمبود آب و غذا در خطر انقراض و نابودی قراردارند.
