روزان: سالانه ۶۰میلیون آنتی‌بیوتیک در ایران مصرف می‌شود و آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت WHO هم نشان می‌دهد که ایران رتبه دوم جهان را در مصرف آنتی‌بیوتیک دارد و این یعنی چیزی حدود ۱۶برابر استاندارد جهانی. شاید بارها این جمله را شنیده باشید که مصرف خودسرانه و بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها عامل مقاومت میکروبی و از بین رفتن باکتری‌های مفید بدن است، اما نکته جدید و عجیب اینکه این رویه می‌تواند شما را به آلرژی‌های خطرناک یا حساسیت‌های دارویی هم مبتلا کند؛ مشابه سندروم DRESS که همین چند ماه پیش با ابتلای یکی از بازیگران سینما به واژه‌ای نام‌آشنا بدل شد.
کدام آنتی‌بیوتیک ها ؟
در همین راستا، آزیتا نبی‌زاده سرپرست وقت گروه ارزیابی فناوری سلامت و مطالعات مدیریتی و اقتصادی سازمان غذا و دارو، چند ماه پیش گفته بود: با توجه به اینکه کشف آنتی‌بیوتیک‌های جدید نیاز به زمان و هزینه زیادی دارد، به همین دلیل تعداد کمی آنتی‌بیوتیک جدید وارد بازار دارویی می‌شوند بااین‌حال گزارش‌هایی مبنی بر اینکه مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها وجود دارد شنیده می‌شود، این روند خطرناکی بوده و با ادامه آن ممکن است در برابر همه میکروب‌ها خلع‌سلاح‌شده و دوباره به عصری بازگردیم که جراحت‌های کوچک مرگ انسان‌ها را در پی داشته باشد.
سرپرست گروه ارزیابی فناوری سلامت و مطالعات مدیریتی و اقتصادی سازمان غذا و دارو با تأکید بر اینکه آنتی‌بیوتیک‌ها داروهای بسیار مهمی بوده و باید نسبت به تجویز و مصرف آنها حساس بود، گفت: آنتی بوتیک‌ها داروهای بسیار مهمی هستند علیه طیفی از میکروب‌ها مؤثر بوده و جان بسیاری از انسان‌ها را نجات می‌دهند بااین‌حال مصرف غیرمنطقی و خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها موجب عوارض و حساسیت‌های ناخواسته‌ای می‌شود.
وی ادامه داد: ازجمله مهم‌ترین عوارض جانبی مصرف خودسرانه و غیرمنطقی آنتی‌بیوتیک‌ها از بین رفتن فلور طبیعی بدن (میکروب‌های مفید و نرمال) می‌شود، از بین رفتن این میکروب‌های مفید موجب این می‌شوند که بدن نتواند برخی از ویتامین‌ها را جذب کرده و کمبود آنها ایجاد شود. از سوی دیگر بدن را هم مستعد عفونت‌های قارچی می‌کند..
براساس آمار رسمی، ایران در آسیا پس از چین دومین کشوری است که بیشترین مصرف دارو را به خود اختصاص داده است و در بین کشورهای جهان در ردیف بیستم مصرف دارو قرار دارد.
میانگین مصرف داروهای تزریقی در ایران حدود ۴۶ درصد است در حالی که این میزان مصرف در سطح جهانی ۱۱ درصد است.
هرچند برخی آنتی بیوتیک ها علیه انواع گسترده ای از عفونت ها مؤثر هستند ولی مهم است که بدانیم هر آنتی بیوتیکی مختص درمان بیماری خاص است و آنها فقط علیه عفونت هایی به کار می روند که توسط باکتری ها٬ قارچ ها و انگل های بیماری زا بوجود آمده باشند وعلیه بیماری های ویروسی تاثیری ندارند.
اما کدام آنتی بیوتیک ها در ایران بیشترین مصرف را دارند؟ سوالی که محمدحسین متولی رئیس وقت اداره پایش زنجیره مصرف داروی سازمان غذا و دارو در پاسخ به آن گفته است: بیشترین آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی در ۶ ماهه دوم سال ۱۴۰۲ آزیترومایسین، سفکسیم، مترونیدازول، آموکسی سیلین، کوآموکسی کلاو، سیپروفلوکساسین، سفازولین، لووفلوکساسین بوده‌اند.
وی ادامه داد: بر خلاف تصور عموم، آنتی بیوتیک‌ها بر عفونت‌های ویروسی بی‌تاثیر هستند و منجر به بهبود نمی‌شوند؛ به همین دلیل در این عفونت‌ها مصرف آنتی بیوتیک بی اثر و استفاده از انواع دیگر آن برای اثربخشی پرضررتر است.
رئیس اداره پایش زنجیره مصرف داروی سازمان غذا و دارو گفت: مصرف بیش از حد و غیراصولی آنتی بیوتیک‌ها به باکتری‌ها فرصت می‌دهد مکانیسم‌های دفاعی را برای مقاومت در برابر داروها فعال‌تر کنند. هر زمانی که هر فردی در جامعه یک آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کند، باکتری‌های حساس و مفید بدن از بین می‌روند اما باکتری‌های مقاوم شروع به رشد و تکثیر می‌کنند.
عواقب مصرف بی رویه آنتی بیوتیک
یک پزشک داروساز که دانش آموخته ی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه است در خصوص مصرف بی رویه آنتی بیوتیک به خبرنگار ایرنا گفت: آنتی بیوتیک ها به علت نوع تاثیر جزو بدترین داروهایی هستند که خودسرانه مصرف می شوند و در صورت عدم نیاز بیمار به استفاده از این داروها، مقاومت میکروبی در فرد و در نتیجه در سطح جامعه ایجاد می شود.
دکتر مهدی گرمسیری افزود: بسیاری از بیماران برای درمان نیاز به آنتی بیوتیک ندارند و مصرف بی رویه و نادرست آنتی بیوتیک ها می تواند منجر به افزایش مقاومت میکروبی شود.
وی اظهار کرد: متاسفانه با توجه به هشدارها و اتخاذ تدابیر مختلف بخش قابل توجهی از مردم به مصرف آنتی بیوتیک ها مبادرت کرده و خودسرانه و بدون تجویز پزشک اقدام به مصرف آن می کنند.
این پزشک داروساز تصریح کرد: بسیاری از افراد با خوردن آنتی بیوتیک به محض قطع شدن علائم تصور می کنند که بهبود یافته و از ادامه مصرف آن خودداری می کنند که این موضوع نیز سبب مقاومت میکروبی می شود.
وی ادامه داد: امروزه مقاومت میکروبی در جهان به دلایل عدم مصرف صحیح آنتی بیوتیک ها و تجویز نادرست آن اتفاق افتاده است.
گرمسیری بیان داشت: در این حالت است که با وجود تجویز آنتی بیوتیک، نتیجه ای حاصل نمی شود و عفونت پایدار می ماند و در اصل میکروب یاد می گیرد که چگونه خود را در برابر آنتی بیوتیک ها محافظت کند و چطور آن را خنثی و بی اثر کند.
به گفته وی مقاومت میکروبی در بیمارستان ها عامل پیشرفت عفونت در بیمارستان و عدم کنترل آنها می باشد.
از بین رفتن باکتری های مفید بدن
دکتر گرمسیری با بیان اینکه امروزه مصرف بی رویه و بدون نسخه از آنتی بیوتیک هایی مانند آموکسی سیلین ها، تتراسایکلین و سفالکسین ها در میان مردم افزایش یافته است افزود: استفاده بیش از حد از این داروها علاوه بر ایجاد مقاومت های دارویی در بدن و کاهش اثرگذاری بر دیواره سلول های میکروبی موجب از بین رفتن باکتری های مفید بدن نیز می شود.
وی تاکید کرد: با توجه به سیر صعودی مصرف بی رویه آنتی بیوتیک در کشور و به صدا در آمدن زنگ خطر ولی متاسفانه همچنان می توان بی اعتنایی ها به این مهم را که به عنوان یک فاجعه بزرگ در سطح جهانی مطرح است مشاهده کرد.
گرمسیری در ادامه گفت: برای مقابله با این معضل باید مصرف آنتی بیوتیک را کاهش داد، بهداشت و پاکیزگی در بیمارستان ها را بهتر کرد و برای کارخانه های داروسازی مشوق هایی گذاشت تا به تولید آنتی بوتیک های جدید روی آورند.
وی همچنین در پایان تاکید کرد: مردم هم باید احساس مسوولیت کنند، انتظارات بیماران باید تغییر کند که در این راستا مردم باید آموزش ببینند ‘که هر بیماری نیاز به دارو ندارد.
