روزان: با وجودی که به نظر می رسد شوتی ها، رانندگانی هستند که بین جاده ها مشغول جابجایی بارهای قاچاق هستند، در تهران نیز زنگ خطر شوتی ها به صدا درآمده و پلیس از برخورد با آنها خبر داده است.
مسعود حدوداً ۲۰ ساله بود که به عنوان کارگر، همکاری‌اش را با راننده‌های شوتی آغاز کرد و حالا که ۱۴ سال از آن زمان می‌گذرد، خودش اسکورت و مدیر راننده‌های شوتی است. حدود ۲۰ راننده زیر دستش کار می‌کنند.
می‌گوید: «۱۹ -۱۸ سال داشتم و باید از همان موقع کار می‌کردم. بعضی‌ها ماشین داشتند و بعضی‌ها نداشتند. آن‌هایی که ماشین داشتند می‌رفتند عسلویه یا بار برنج می‌زدند و یا بار لوازم خانگی. آن‌هایی هم که ماشین نداشتند مثل من، می‌رفتیم سروقت رانندگان شوتی و پیشنهاد می‌دادیم که به عنوان کارگر آنها را همراهی کنیم برای بار زدن و خالی کردن بار. هزینه کارگری آن موقع دو هزار تومان بود که برای بار زدن هزینه را راننده شوتی پرداخت می‌کرد و هزینه خالی کردن بار با صاحب بار بود.
وی ادامه می دهد:ما اگر خیلی زرنگ بودیم، زمان بار زدن یا خالی کردن آن، هر چقدر که زورمان می‌رسید می‌رفتیم سروقت دیگر رانندگان و از آنها می‌خواستیم که بارشان را با دستمزد ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان در ماشین صف دهیم یا در انبار خالی کنیم. یادم است کیسه‌های برنج را تنهایی روی کول می‌گذاشتم و در اوج گرما در حالی که قطرات عرق تمام بدنم را خیس کرده بود، بارها را خالی می‌کردم تا شاید چند تومان به حقوقم اضافه شود.
حالا اما پس از ۱۴ سال تجربه، خودش اسکورت و مدیر گروه است و حدود ۲۰ راننده دارد.
مدیر گروه همه‌کاره گروه است. کسی که بارها را تحویل می‌گیرد، رانندگان شوتی را جذب و اسکورت‌ها را تعیین می‌کند. رانندگان به جز کار انتقال و جابجایی بار، کار بار زدن و خالی کردن آن را هم بر عهده دارند مگر این که خودشان کارگر یا شاگردی برای خودشان استخدام کنند. صاحبان بار یا لنج‌داران تنها اسکورت‌ها را می‌شناسند و رانندگان هم نه صاحبان بار را می‌بینند و نه می‌شناسند و فقط برای من کار می‌کنند و حقوقشان را نیز از من می‌خواهند. یعنی مدیر یا اسکورت گروه رابط بین رانندگان و صاحبان بار هستند.
شوتی ها در واتساپ
«دوستان ساعت ۱۰:۲۰ جاده … پلمپ. یک سمند در حال گشت‌زنی است.» «ساعت ۹ جاده لار به سمت گراش پلمپ شدید.» «گشت جاده نی‌ریز جمع شد، حرکت کنید.» «ساعت ۲، پاسگاه سیف‌آباد امن.»
اینها نمونه هایی ازهشدارها و آمارهایی است که در گروه واتساپی شوتی‌ها رد و بدل می‌شود. مسعود در این زمینه می‌گوید: «ما چند گروه واتساپی داریم که اسکورت‌ها و رانندگان شوتی در آن عضو هستند. هدف این گروه هم دادنِ آمار است، این که کدام محورها ایست بازرسی فعال و پلمپ است، یا گشت نیروی انتظامی یا نیروهای مخبر کجا کمین زده‌اند.
جالب است گاهی افرادِ شخصی صرفاً برای گرفتن پول از ما، در مسیر کمین می‌کنند و تهدید می‌کنند اگر پول ندهیم گزارش می‌دهند. ما در گروه سعی می‌کنیم این افراد را هم شناسایی کنیم.
به گفته وی هر کدام از این گروه‌های واتساپیِ آمار، مربوط به مسیرهایی خاص است: من خودم در شش گروه عضو هستم. مثلاً بیشترین آمارهایی که در حوزه استان فارس برای من می‌آید مربوط به مسیر لامرد تا گراش، خط شیراز و جاده عسلویه است. از طریق این گروه‌ها می‌فهمیم که کدام مسیر امن‌تر است.
شوتی های همه کاره و هیچ کاره
گروه واتساپ شوتی‌ها کارکرد دیگری هم دارد، آن هم در ارتباط بودن رانندگان با هم در مسیر است. ابراهیم می‌گوید: «تلفن شوتی‌ها دائما مشغول است و مدام باید یا با تماس تلفنی و یا روی خط کنفرانس و یا از طریق واتساپ با هم در ارتباط باشند. مثلاً پیام می‌آید که ما خالی کردیم داریم برمی‌گردیم. اما یک سمند گشت در خیابان دارد کشیک می‌دهد. یا مثلاً اسکورت به رانندگان پیام می‌دهد که گردنه فداغ به ارد پلمپ است. بارها را جاساز کنید.
مسعود تاکید می کند: ساعت کاری برای ما وجود ندارد. همین‌طور که هیچ امنیت جانی و مالی در کارمان نیست. نه بیمه‌ای، نه آینده‌ای، نه درآمد خوبی و نه تضمینی برای این که بعد از تحمل این همه سختی و مشقت، حداقل با گرفتن بارمان از طریق نیروی انتظامی ضرر نکنیم. بارها اتفاق افتاده ما از صبح زود به جاده زده‌ایم و به خاطر بسته بودن راه و ماندن در جاساز، تا صبح روز بعد در جاده بوده‌ایم. مجبور شدیم فقط یک وعده غذایی بخوریم و با نوشیدن قهوه و کشیدن سیگار، فشار خواب و خستگی را تحمل کنیم.»
بار تضمینی و غیر تضمینی
در این میان شاید جالب باشد که بدانید گاهی در صورتی که راننده شوتی به قفلی بخورد و بارش به دست نیروی انتظامی بیفتد، کسی که ضرر می‌کنند، راننده است. ابراهیم می‌گوید: «ما دو نوع بار داریم: بار تضمینی و بار غیر تضمینی. یک جورهایی شبیه بیمه کردن است. بار تضمینی به این شکل است که من به صاحب بار قول می‌دهم که بارش را سالم تحویل دهم و در صورت بروز اتفاق یا از دست دادن بار، جبران خسارت با راننده است. بار غیر تضمینی هم این طور که است که در صورت مصادره شدن بار، راننده مسئولیتی در قبال جبران خسارت ندارد. در بار تضمینی راننده‌ای که دستمزدش مثلاً دو میلیون و نیم است، ممکن است در صورت گرفتن بار، ضرر ۱۰۰ میلیونی کند، چون بار تضمینی گرفته و باید جوابگو باشد.
«فرق کرایه بار تضمینی و غیر تضمینی چیزی حدود ۵۰۰ هزار تومان است. یعنی کرایه بار غیر تضمینی ارزان‌تر است. البته بار اگر تضمینی هم نباشد، ما موظف به پاسخگویی به صاحب بار هستیم.
کرایه شوتی‌ها تغییر نکرده است
«با وجود تورم و افزایش قیمت‌ها، کرایه شوتی‌ها تغییر نکرده است.» اینها را منصور می‌گوید و اضافه می کند: «پانزده سال قبل، کرایه‌ی حمل بار از گراش تا شیراز یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بود و حالا شده دو میلیون و نیم!آن هم در شرایطی که چون کار نیست، هر جوان بیکاری می‌آید در این رشته فعالیت می‌کند. حتی مغازه‌داران و یا کارمندانی را می‌شناسم که می‌گویند اگر شب باری داشتی خبر بده، جابجا می‌کنیم. بعضی رانندگان که بیکار هستند و درآمدی ندارند و فشار اقتصادی زیادی را تحمل می‌کنند، حتی قبول می‌کنند بار را با کرایه یک میلیون هم تا شیراز برسانند. یعنی نرخ را می‌شکنند. و بازار شوتی‌ها حتی خراب‌تر از قبل هم شده است.
درآمد تقریباً ۱۰ میلیونی
مسعود با وجود همه ۱۴ سال سابقه کاری خود مدعی است که درآمدش به ۱۰ میلیون هم نمی رسد. وی در این خصوص می گوید: «این طور بگویم که درآمد حساب بانکی ما به ۱۰ میلیون هم نمی‌رسد. پول می‌آید، ۲۰ میلیون و ۵۰ میلیون هم می‌آید، ولی چیز زیادی دست خودمان را نمی‌گیرد. نهایتاً بعد از چند سرویس بار بردن، ۱۰ میلیون به ما برسد. پنج میلیون می‌رود برای قسط، یک میلیون می‌رود برای اجاره خانه و پول آب و برق و… بقیه هم می‌رود برای پرداخت بدهی و قرض‌وقوله‌ها از سوپری و دیگر مغازه‌ها. حتی گاهی پیش می‌آید راننده‌ام لنگ یک میلیون پول است. من به عنوان مدیر گروه باید از آنها حمایت کنم. حتی اگر خودم نداشته باشم، مجبورم از جایی قرض کنم و یک میلیون به راننده‌ام قرض بدهم.
۵ هزار شوتی در جنوب
مسعود با حساب سرانگشتی می‌گوید: «حدود پنج هزار نفر در جنوب شوتی‌گری می‌کنند.» او که وانت‌بار دارد معمولاً با سرعت بالای ۱۴۰ می‌راند. بیشتر یخچال و لوازم خانگی را بار می‌زند. ایستادن برای شوتی‌ها خطرناک‌تر از سرعت است، چرا که ممکن است گیر ماموران بیفتند و همه زندگی‌شان به باد برود. آنها حتماً باید از مسیر اتوبان بروند چون اگر به روستا و مسیرهای سنگلاخ بروند استهلاک ماشین‌شان بالا می‌رود و خیلی برایشان نمی‌صرفد.
ضرورت رفع معضل خودروهای شوتی
گرچه اینها گوشه ای از مشکلات شهروندانی است که نانشان را از بین جانشان درمی آورند اما روی دیگر این سکه قانون است و مصالح جامعه که مسلماً مخالف با شوتی و شوتی بازی است.رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا در پاسخ به سئوالی درباره راهکارهای پلیس برای کاهش مخاطرات خودروهای شوتی در مناطق مستعد قاچاق تأکید می‌کند: در این باره ابتدا باید به علل و عوامل شکل‌گیری معضل خودروهای شوتی اشاره کنم. خودروهای شوتی معلول ورود بی‌رویه کالاهای قاچاق هم از مبادی رسمی و هم از مبادی غیررسمی است که از کشورهای همسایه و بعضاً از چین به سواحل و بنادر و در بعضی از موارد به بعضی از شهرهای غربی کشورمان وارد می‌شوند.
وی با بیان این که عامل شکل‌گیری خودروهای شوتی وفور کالاهای قاچاق در این نقاط است که در شهرهای مرزی و بنادر دپو می‌شود و طبیعتاً باید به عمق کشور انتقال یابد، تأکید می‌کند: چون این کالاها به‌طور غیرقانونی وارد کشور و شهرهای مرزی شده‌اند، پس به‌طور غیرقانونی هم باید به عمق کشور و شهرهایی مانند تهران و سایر کلانشهرها که خاستگاه این کالاها هستند، برسد.
رئیس پلیس امنیت اقتصادی کشور ادامه می‌دهد: ما برخورد همه‌جانبه‌ای را طی سال‌های گذشته و به‌ویژه در سال ۱۴۰۲ داشتیم، اما متأسفانه تعداد این خودروها سالانه رو به افزایش است.
رحیمی تأکید می‌کند: بخش دیگر، آسیب رسیدن به اقتصاد کشور است که حجم قابل توجهی از کالاهای قاچاق به‌وسیله این خودروها به عمق کشور منتقل می‌شود که مغایر قانون است.
وی از برخورد بسیار ضعیف قانونی با این قبیل مجرمان و متخلفان به عنوان نکته دیگر یاد می‌کند و می‌افزاید: در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ بر اثر رفتارهای خارج از عرف و غیرقانونی رانندگان خودروهای شوتی، ۱۲۲۴ هموطن جان خود را از دست دادند و بالغ بر ۱۶۰۰ نفر هم مجروح و مصدوم شدند که بسیاری از این ها ممکن است برای همیشه زمینگیر شوند و این اعداد بسیار قابل توجه و تأمل است، و از اینرو این دوستان باید رفتارهای غلط خود را کنار بگذارند.
سردار رحیمی از متوقف کردن ۲۴ هزار خودروی شوتی در سال گذشته خبر می‌دهد و این که افزایش ۵۰ درصدی نسبت به سال پیش از آن داشته و نگران‌کننده است.
اما به نظر می رسد پای شوتی ها به پایتخت هم باز شده باشد چرا که چند روز قبل رئیس پلیس راه پایتخت از اجرای طرح برخورد و توقیف خودروهای شوتی در محورهای آزادراهی و بزرگراهی پایتخت خبر داده بود.
سرهنگ ابراهیم ارزانی رئیس پلیس راه پایتخت به اجرای طرح برخورد با خودروهای شوتی در محورهای مواصلاتی منتهی به پایتخت اشاره و اظهار داشت: طرح برخورد و توقیف خودروهای شوتی در محورهای آزادراهی و بزرگراهی پایتخت به صورت گسترده در دستور کار قرار دارد.
رئیس پلیس راه پایتخت تصریح کرد: با تلاش مأموران پلیس راه پایتخت تاکنون بالغ بر ۵۰ دستگاه خودروی شوتی، توقیف و به مرجع قضایی معرفی شدند.
وی خاطرنشان کرد: رانندگان باید از تغییر در قدرت موتور، ارتفاع خودرو و تغییر کمک فنر و …خودداری کرده و خودرو را از حالت استاندارد و ایمن خود خارج نکنند چرا که می تواند برای راننده و سایر کاربران ترافیک حادثه ایجاد کند.
