روازن- حمیدرضا خالدی: طلاق بی شک مهم‌ترین فاکتوری است که پایه‌های زیربنایی خانواده را متزلزل می کند؛ فاکتوری که تاکنون شاید به تعداد خود آمار طلاق ، در مورد آن نوشته و قلم فرسایی شده است. با این حال به نظر می رسد در کنار شاخصه مشکلات اقتصادی، اعتیاد و مشکلات جنسی، دو محور اصلی از مهم‌ترین شاخصه‌های موثر در طلاق باشند.
انسیه خزعلی معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور چند روز قبل اعلام کرد که برخلاف پیش بینی‌ها و تلاش‌های صورت گرفته، آمار طلاق در سال گذشته نه تنها کاهش پیدا نکرده که ۸ درصد نیز رشد داشته است!
غول اول؛ اعتیاد
سردار اسکندر مؤمنی دبیر کل ستاد مبارزه با موادمخدرهمین چند روز قبل اعلام کرد که بر اساس نتایج یک تحقیق علمی، علت ۵۵ درصد طلاق‌ها در کشور، اعتیاد و جرائم مرتبط با موادمخدر است.
غلامعلی محمدی، رئیس سازمان زندان‌ها نیز در نشست تخصصی مسئولان مبارزه با مواد مخدر کشوربا بیان اینکه ۴۵ درصد از زندانیان مرتبط با زندانیان مواد مخدرهستند گفت: ریشه بسیاری از طلاق‌ها و ازهم پاشیدگی‌های خانوادگی، موادمخدراست.
اینها آخرین اظهارات در مورد نقش موثر اعتیاد در طلاق هستند که نشان می‌دهند بیش از نیمی از طلاق‌ها، ریشه در این عامل خانمان‌سور دارد. با این حال هنوز فاکتور مهم دیگری هم هست که تاکنون رسانه‌ها بسیار کمتر از اعتیاد، از آن به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های موثر در طلاق یاد کرده‌اند؛ فاکتوری به نام مشکلات جنسی.
غول دوم؛ مشکلات جنسی
به اعتقاد پژوهشگران روابط جنسی شکل‌دهنده بخشی از ادراکات زوجین از همدیگر است و ادراکات جنسی در بین زوجین ارتباط مثبت با رفتارهایی دارد که نگهدارنده و تداوم بخش ازدواج است. یک پژوهش انجام شده از صد و بیست زن مراجعه کننده به مرکز مشاوره و دادگاه خانواده نشان داد: تمایل روابط جنسی بین (حدود ۶۸%) زنان وجود نداشته است.
در حدود ۵۹ درصد از مراجعان به دادگاه‌ها اعلام کرده‌اند که بعد از فعالیت جنسی، احساس عصبانیت دارند! درعین حال براساس این پژوهش حدود ۶۳ درصد از زنان از معاشقه لذت نمی‌برند و به طور کلی میانگین رضایت جنسی در زنانی که در شرف طلاق بوده‌اند از زنانی که قصد طلاق نداشتند، به مراتب کمتر بوده است. همچنین زنانی که اختلاف زناشویی ندارند، رضایت زناشویی بیشتری نسبت به زنانی که اختلاف دارند را نشان داده‌اند. تمایلات جنسی شخص آنچنان با کلیت شخصیت فرد درهم آمیخته و بر بینش او از خود، روابطش با دیگران و الگوهای کلی رفتار او تاثیر می گذارند که صحبت از تمایلات جنسی به عنوان یک پدیده مستقل در واقع غیرممکن به نظرمی‌آید.
فهیمه رافعی، روانشناس و زوج درمان در گفت و گو با «روزان» با تایید این مطلب در خصوص نقش مشکلات جنسی در بالا رفتن آمار طلاق گفت: در میان علت‌ها و آسیب‌هایی که باعث طلاق زوجین می‌شود موارد متعددی وجود دارد؛ از مشکلات اجتماعی و اقتصادی موجود درفضای کشور گرفته تا اختلالات شخصیتی، مشکلات خانوادگی و… اما موردی که شاید کمتر به آن پرداخته شده و بیشتر در حد یک موضوع درِگوشی باقی مانده، ناسازگاری‌های جنسی زوجین است؛ بحرانی که یکی از اصلی‌ترین دلایل خیانت، طلاق عاطفی، بروز روابط خارج از ازدواج و هر نوع بن‌بستی در زندگی زوجین محسوب می‌شود.
او افزود: عمده مراجعانی که برای مشاوره طلاق به ما رجوع می‌کنند، عموماً در چند دسته مشخص تقسیم می‌شوند؛ خیانت، نداشتن مهارت‌های زندگی، مشکلات اقتصادی و بیماری‌های شخصیتی. درواقع این عوامل جزو بالاترین آمار در مراجعان است اما نکته مهم این است که مسائل جنسی، لایه زیرین خیلی از این مشکلات محسوب می‌شود؛ یعنی وقتی مشکلات زوجین را در جلسات مشاوره بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که نداشتن رابطه جنسی درست، چقدر بر مشکلات‌شان تاثیر گذاشته است و خودشان نمی‌دانستند.
وی با ذکر اینکه «خیانت» ریشه در نارضایتی جنسی زوجین دارد تصریح کرد: طبق بررسی‌هایی که انجام دادیم، حدود ۸۰ درصد از طلاق‌ها به دلیل خیانت بوده است و درحالی که قبلا خیانت فقط مختص مردان بود، حالا خانم‌هایی هم هستند که به خاطر خیانت خودشان مراجعه می‌کنند و باز هم لازم است تاکید کنم خیانت‌ها، پیشینه نارضایتی جنسی دارند و اگر زوج‌ها آگاه باشند، در خیلی از موارد مشکل‌شان تا این حد جدی نمی‌شود.
این زوج درمان گفت: با وجود اینکه نمی‌توان عدد و رقم و درصدی از طلاق‌هایی که به دلیل نارضایتی جنسی است را مطرح کرد اما می‌توان گفت دلیل عمده طلاق‌ها به همین موضوع برمی‌گردد. اگر قرار باشد صرفاً اختلالات جنسی را به عنوان معیار طلاق‌های فعلی در نظر بگیریم، عدد مشخصی نخواهد بود اما اگر به بررسی پرونده‌های طلاق بپردازیم، به خوبی می‌بینیم که در بین موارد تعارض زن و شوهر، حتماً مشکلات جنسی و نارضایتی جنسی یکی از مهم‌ترین آنها بوده است.
او ادامه داد: مشاوره جایگاه بسیار مهمی دارد اما متاسفانه برخی از زوجین وقتی طرف مقابل به آنها می‌گوید به مشاوره مراجعه کنیم، آن را توهین تلقی می‌کنند و فکر می‌کنند دیوانه هستند که نامزد یا همسر آنها این پیشنهاد را به او داده درصورتی که اصلا اینگونه نیست؛ مشاوره یعنی پیشگیری از مشکلات؛ چرا که وقتی کسی دچار مشکل می‌شود، شاید مشاوره خیلی نتواند به او کمک کند اما برای کسی که هنوز مسیری را شروع نکرده، مشاوره می‌تواند کمک شایانی به او داشته باشد.
اهمیت روابط جنسی در زندگی آن‌قدر بالاست که دکتر کاویان‌فر، روانشناس تخصصی، زوج‌درمانگر و سکس‌تراپ، آن را به بخش اصلی یک‌سوم ابتدایی زندگی زوجین مرتبط دانست: «اگر زندگی را به سه قسمت تقسیم کنیم، یک‌سوم اولیه که دوران جوانی و بزرگسالی اولیه زوج‌هاست، رابطه جنسی، ۷۵ درصد رابطه را شکل می‌دهد؛ یعنی اگر سن یک رابطه ۶۰ سال باشد و زوج هم در ۲۵ سالگی ازدواج کرده باشند، تا ۴۵ سالگی، رابطه جنسی دوسوم از رابطه را تشکیل می‌دهد. همین مساله و این آمار کوچک، وضعیت زوجین و در واقع اهمیت رابطه جنسی را روشن می‌کند.»
کاویان‌فر رابطه جنسی را به دماسنج روابط تشبیه کرد: «درهمین شرایط است که بحران‌هایی همچون روابط خارج از ازدواج، خیانت یا طلاق‌های عاطفی شکل می‌گیرد. مسائل جنسی همچون دماسنج یک رابطه است ولی افراد این مساله را اصلاً جدی نمی‌گیرند. خود من مراجعانی داشتم که ۱۲ سال با یکدیگر زندگی می‌کردند، بدون اینکه رابطه جنسی داشته باشند و در واقع تنها همخانه هم بودند.»
او با اشاره به آمار طلاق‌های ناشی از این مشکل ادامه داد: «بر اساس آمار مراکز مشاوره‌ای که من در آنها کار می‌کنم، عموماً بالای ۵۰ درصد از طلاق‌ها، ریشه در مشکلات عاطفی و جنسی دارد. این رقم تازه مربوط به افرادی است که در این‌باره صحبت می‌کنند. زوج‌هایی هستند که به خاطر آموزه‌های مذهبی حتی از مطرح کردن این مساله در جلسات مشاوره هم نگرانی و شرم دارند.»
آموزش و بازهم آموزش
سید مصطفی حسینی متخصص روانشناسی‌شناختی و مدیر یکی از بزرگ‌ترین مراکز مشاوره طلاق در پایتخت است. او بر اساس پرونده‌هایی که در این سال‌ها داشته، آمار طلاق مرتبط با نارضایتی جنسی را حدود ۴۰ درصد اعلام کرد: «اگر قرار باشد صرفاً اختلالات جنسی را به عنوان معیار طلاق‌های فعلی در نظر بگیریم، عدد مشخصی نخواهد بود. اما اگر به بررسی پرونده‌های طلاق بپردازیم، به خوبی می‌بینیم که در بین موارد تعارض زن و شوهر، حتماً مشکلات جنسی و نارضایتی جنسی یکی از مهم‌ترین آنها بوده و با بررسی دقیق‌تر به عدد ۴۰ درصدی هم می‌رسیم.»
به عقیده این روانشناس، تربیت جنسی از دوران جنینی آغاز می‌شود، اما در خانواده‌های ایرانی به آن توجه نمی‌کنند: «تربیت جنسی تک‌تک ما باید از دوران جنینی آغاز شود. شاید برای شما عجیب باشد، اما یک مادر از زمانی که فرزندش در رحم است باید تربیت جنسی را آغازکند. اما چنین مواردی آگاهی می‌خواهد. سه‌سالگی، پنج‌سالگی، هشت‌سالگی و به تناسب تا دوران بلوغ این آموزه‌ها متفاوت می‌شود؛ مثلاً در پنج‌سالگی صرفاً باید تفاوت‌های زن و مرد به فرزندان آموزش داده شود، اما در دوران بلوغ دختر و پسر باید تمام نکات را یاد بگیرند. پروسه عادت ماهانه، ارتباط جنسی، روند تولید مثل و… را باید برایشان به صورت علمی و درست توضیح داد. البته که همه اینها باید در لوای آموزه‌های روانشناسی و کاملاً استاندارد باشد. اما متاسفانه چنین موضوع مهم و حیاتی‌ای حتی درمدارس و دانشگاه‌ها هم به درستی آموزش داده نمی‌شود. در چنین شرایطی نمی‌توان از جوانان انتظار داشت در زندگی، روابط سالم ودرستی داشته باشند.»
این روانشناس عنوان کرد: وقتی دو جوان باهم آشنا بودند یا ارتباط خانوادگی داشتند از آنجا که در سن ازدواج قرار دارند به شدت تحت تاثیرعواطف و احساسات قرارمی‌گیرند؛ خانواده‌ها هم همینطور هستند و می‌خواهند جوانان‌شان هرچه زودتر سر و سامان بگیرند و ازدواج آنها طولانی نشود به همین دلیل نقش مشاور و یک فرد متخصص بی طرف بسیار احساس می‌شود. در جلسات مشاوره ملاک‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی و شخصیتی بدون هیچگونه عواطف و احساسات حاکم است و از این طریق کمک می‌کنیم افراد یکدیگر را بهتر بشناسند و نیازها و خواسته‌های خود را به یکدیگر بگویند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تمایل به ازدواج به طور کلی در جوانان ایرانی به شدت پایین آمده است. ۱۰ سال پیش، سه میلیون نفر از جوانان در شرایط سنی ازدواج قرار داشتند و ازدواج نکرده بودند و این رقم در ۲ سال گذشته به بیش از ۱۱ میلیون رسیده است.
همچنین رئیس اداره سلامت و جمعیت وزارت بهداشت، صریحاً اعلام کرده که آمار ازدواج از آغاز دهه ۹۰، یعنی طی هشت سال گذشته، کاهش پیدا کرده است. علاوه براین، تعداد قابل توجهی از ازدواج‌ها هم به بن‌بست می‌خورند.
بی‌پولی یا اتاق‌خواب‌های نا‌آرام، کدام مهم‌تراست؟
در میان علل و آسیب‌هایی که موجب طلاق زوجین می‌شود، موارد متعددی وجود دارد؛ از مشکلات اجتماعی و اقتصادی موجود در فضای کشور گرفته تا اختلالات شخصیتی، مشکلات خانوادگی و… اما موردی که شاید در تمام این سال‌ها کمتر به آن پرداخته شده و بیشتر در حد یک موضوع درِگوشی باقی مانده، ناسازگاری‌های جنسی زوجین است؛ بحرانی که به گواه متخصصانش، یکی از اصلی‌ترین دلایل خیانت، طلاق عاطفی، بروز روابط خارج از ازدواج و هر نوع بن‌بستی در زندگی زوجین محسوب می‌شود.
سرنوشت مبهم کلینیک‌های جنسی
معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری در سال ۹۶ تفاهمنامه‌ای با وزارت بهداشت برای راه‌اندازی کلینیک‌های سلامت خانواده امضا کرد؛ کلینیکی که قرار بود خدمات تخصصی مانند مشاوره‌های حقوقی، مشاوره‌های خانوادگی و سلامت جنسی ارائه دهد. اما چالش‌های تخصصی میان وزارت بهداشت و شورای عالی انقلاب فرهنگی، روند پیشرفت این کلینیک‌ها را دچار مشکل کرد. اگرچه دولت دوازدهم قول‌هایی درباره پیگیری این کلینیک‌ها داده بود، اما تا به امروز هیچ خبری نشده و به نظر نمی‌رسد این موضوع جزو اولویت‌های وزارت بهداشت و وزیر آن باشد.
