گروه جامعه: «اهواز، آلوده‌ترین کلانشهر ایران» اگر ساکن استان خوزستان نباشیم شاید ساده از کنار این خبر عبور کنیم اما این روزها برای ساکنان این شهر و بسیاری دیگر از شهرهای خوزستان، این موضوع تکراری اما به معضلی غیرقابل تحمل تبدیل شده است. از روزها پیش اهواز در صدرآلوده‌ترین شهرهای ایران قرار دارد و گرمای شدید و گرد و خاک امان مردم را بریده است.
به گزارش «روزان»، خیزش گرد وغبار مسئله‌ای قدیمی در استان خوزستان است و در شرایط کنونی امید یافتن راه برون رفت از آن وجود ندارد زیرا عزم راسخی درمسئولان برای رفع آن مشاهده نمی‌شود. براساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست در روز دوشنبه ۲۴ مردادماه، شهراهواز آلودگی هوا را با وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس تجربه کرد. آلاینده شاخص هوای این شهر، ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون با میانگین ۱۴۰ بود و اهواز را برای چندین روز متوالی به عنوان آلوده‌ترین کلانشهر کشور معرفی کرد.
مثلث گرما، شرجی و گردوخاک
این در حالی است که این روزها تحمل ترکیب گرمای حدود ۵۰ درجه سانتیگراد، شرجی بالا و خیزش گرد و خاک برای کمتر کسی ساده است. کارشناس اداره‌کل هواشناسی خوزستان نیز روز گذشته از افزایش رطوبت و دما و وقوع گرد و غبار در برخی نقاط این استان خبرداد. حسن نجفی گفت: «بررسی نقشه‌های هواشناسی پیش رو نشان می‌دهد به علت جنوبی بودن جریانات جوی تا آخرهفته به ویژه در مناطق جنوبی، ساحلی و بخش‌هایی از مرکز استان خوزستان به صورت متناوب شرجی صبحگاهی و شامگاهی رخ می‌دهد. در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه نیز انتظار وقوع دمای ۴۹ درجه و بالاتر دراستان وجود دارد.»
روز شنبه ۲۲ مردادماه نیز اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان اعلام کرد شاخص کیفی هوای شوش ۴۹۸ و شوشتر ۴۵۳ میکروگرم بر مترمکعب بوده بنابراین هوای این شهرها در وضعیت خطرناک قرار داشت. بر اساس این گزارش هوای گتوند در وضعیت بسیار ناسالم و هوای شهرهای دزفول، بندرامام(ره)، اهواز، هندیجان، شادگان، اندیمشک، حمیدیه، سوسنگرد و هندیجان در وضعیت ناسالم بود. گزارش‌های هواشناسی از ادامه این روند تا چند روز آینده خبر می‌دهند.
آسمان، سرخ از گرد وغبار
خیزش گرد وغبار بیش از هرچیز زندگی مردم را در استان خوزستان تحت تاثیر قرار می دهد و سلامت آنان را به خطر می‌اندازد. «مینا» شهروند ۳۶ ساله اهوازی است و در این زمینه به «روزان» می‌گوید: «اهواز سال‌هاست آب و هوای درستی ندارد. حدود دوهفته پیش بود که آسمان شهر مثل خیلی وقت‌های دیگر، از گرد و خاک سرخ شده بود و یک وضعیت آخرالزمانی به وجود آمده بود. اینجور مواقع بیمارستان‌ها از بیماران قلبی و تنفسی پرمی‌شود. خیلی‌ها اینجا از تنفس هوای آلوده به بیماری‌های تنفسی و آلرژیکی مبتلا شده‌اند.»
«ترانه» جوان ۲۷ ساله اهل تهران وساکن اهواز است و درباره وضعیت هوای این شهر به «روزان» می‌گوید: «در این سه سالی که در شهر اهواز زندگی می‌کنم با شرایط آب و هوایی مواجه شده‌ام که برای کسی که تجربه‌اش را ندارد قابل تصور نیست. خیلی روزها بیشتر از چند متر جلوتر را نمی‌توان دید و فقط سرفه‌های مداوم می‌تواند کمی راه تنفس را باز کند. نمی‌دانم چرا کسی برای بهبود این اوضاع خطرناک، کاری نمی‌کند.»
چرای بیش از حد دام و خیزش گردوخاک
در حالی که عده‌ای از کارشناسان منشاء عمده این گرد و غبار را خارجی می‌دانند اما برخی کارشناسان نیز تاکید می‌کنند که توجه به منشاء داخلی این پدیده را نیز نباید از نظر دور داشت. یک کارشناس محیط زیست و بوم‌شناس با اشاره به نابودی مراتع در پی ازدیاد سه تا چهار برابری چرای دام درکشور، گفت: «دست‌درازی ما به طبیعت، منشاء داخلی ریزگردها است که به‌طور کلی در بروز پدیده‌های طوفان گردوخاک در کشور سهم مؤثری دارد.»
اسماعیل کهرم در گفت‌وگو با ایمنا، با بیان اینکه چرای بیش از حد دام موجود سبب نابودی پوشش گیاهی درمراتع، رشد بیابان‌زایی و افزایش ریزگردهای داخلی می‌شود، افزود: «پوشش گیاهی موجود در مراتع می‌تواند غذای مناسبی برای دام باشد اما با بایر شدن زمین‌ها و بی‌حاصلی خاک از گیاهان، باد و طوفان، ریزگردها به سمت شهرها سوق داده خواهد شد و سلامتی مردم به دلیل هجوم ریزگردها و آلاینده‌ها در معرض خطر قرارخواهد گرفت.»
سدسازی، بلای جان رودخانه‌ها
وی سدسازی را یکی از دیگر عوامل مهم دخیل در افزایش ایجاد کانون‌های انتشار ریزگرد در داخل کشور دانست و گفت: «سدسازی موجب خشک شدن بسترهای رودخانه در پایین‌دست می‌شود و این نقاط را به منشاء انتشار ریزگرد درهوا تبدیل می‌کند. درست است که باید برای تولید برق، ذخیره‌سازی منابع آبی و دیگر مصارف، سدسازی شود اما نباید این سدسازی به اندازه‌ای باشد که تمام رودخانه‌ها و تالاب‌ها خشک شود؛ در این صورت خاک برهنه به هر سمتی که باد بوزد، حرکت می‌کند.»
از سوی دیگر آنچه برای بسیاری سوال برانگیز شده این است که چرا همسایه‌های ایران که نقش پررنگی در ایجاد گرد و غبار در منطقه دارند برای تعامل چند جانبه و حل این بحران تمایلی نشان نمی‌دهند. درهمین رابطه نماینده مردم آبادان در مجلس روز گذشته با انتقاد از بی‌برنامه بودن وزارت امور خارجه در قبال گرد و غبار ۲۰ استان کشور که منشأ خارجی دارد به «خانه ملت» گفت: «یکی از موضوعاتی که زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده، مسئله ریزگردها و گرد و غبار است و عدم برنامه‌ریزی در حوزه‌های داخلی و خارجی موجب شده گرد و غبار امروزه به تهران هم برسد. سوال از امیرعبدالهیان وزیر امور خارجه در همین رابطه در مسیر صحن مجلس قرار دارد.»
محمد مولوی افزود: «در کشور سوریه ۱۰ کانون گرد و غبار معادل ۱۶ برابر مساحت این کشور ظرفیت ایجاد ریزگرد وجود دارد و در عراق، عربستان و در شرق افغانستان نیز کانون‌های ریزگرد بسیاری هستند که برای جلوگیری از ورود این ریزگردها به کشور تا کنون هیچ برنامه کوتاه‌مدت و میان‌مدتی ارائه نشده است.»
کم‌کاری وزارت امورخارجه
نماینده مردم آبادان در مجلس تصریح کرد: «حداقل کاری که وزارت امور خارجه باید در این زمینه انجام می‌داد استفاده از ظرفیت کنوانسیون‌های بین‌المللی و منطقه‌ای است ولی در این زمینه هم هیچ اقدامی صورت نگرفته است. گرد و غبار و ریزگردها باعث مهاجرت و کاهش ورود سرمایه‌گذار در مناطق آلوده شده است و این مسئله کاهش میزان اشتغال و به تبع آن افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی را به دنبال دارد.»
هرچند که بر اساس نظر کارشناسان، تا کنون اعتبارات تخصیص یافته به این موضوع به صورت درست و کارآمد هزینه نشده است اما دولت در اقدامی عجیب در قوانین بودجه ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ اعتبار مقابله با ریزگردها را حذف کرد. سمیه رفیعی رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس اواخر فروردین ماه امسال با انتقاد از این موضوع، گفته بود: «هر چند مبادی ورودی این مسئله از مرزهای غربی و جنوب و جنوب غربی و بیشتر کانون‌ها خارجی است؛ اما قاعدتا باید جهت برنامه‌های بعدی بودجه لازم تخصیص پیدا می‌کرد که متاسفانه این امر هم مغفول ماند و مرکز ملی مقابله با ریزگردها در سازمان محیط زیست دقیقا معلوم نیست چرا این درخواست را برای تامین اعتبارات لازم در خصوص این معضل در شرایط بحرانی نداشت و پیگیر نبوده است.»
دراولویت قرار نداشتن حل بحران ریزگردها برای کشورهای همسایه و نبود عزم راسخ در مسئولان داخلی برای رفع این معضل، باعث شده خیزش گرد و خاک به قصه تکراری و پرغصه این روزهای کشور تبدیل شود. کارشناسان محیط زیست بر این باورند که کشورهای منطقه قادرنیستند تا بر سر مسئله ریزگردها و مدیریت بحران‌های محیط زیست به نتیجه و راهکار مشخص و قطعی برسند. درعین حال ابعاد این بحران روز به روز در حال گسترده‌تر شدن است و هر روز تعداد بیشتری از مردم را تحت تاثیر پیامدهای ناخوشایند وغیرقابل جبران خود قرارمی‌دهد.
