اشاره
دکتر بهرام نیک بخش عضو هیات علمی و استادیار رسمی گروه جامعه شناسی دانشگاه پیام نور استان خوزستان می باشد. وی مدتی رییس دانشگاه پیام نور واحد مسجد سلیمان بود و توانست در توسعه این دانشگاه از لحاظ کمی و کیفی و اخذ رشته کارشناسی ارشد زمین شناسی و ساخت و ساز ساختمان دانشگاه نقش پررنگی داشته باشد. از دیگر سوابق اجرایی وی می توان به مدیریت املاک و مستغلات دانشگاه پیام نور استان خوزستان ، مدیریت گروه حقوق و علوم اجتماعی منطقه ۱۰ دانشگاه پیام نور کشور در حال حاضر، دبیر ستاد بزرگداشت هفته پژوهش دانشگاه پیام نور استان خوزستان در سال ۱۴۰۲ اشاره نمود.
ایشان از لحاظ پژوهشی ، به عنوان پژوهشگر برتر کشوری در حوزه علوم انسانی در سال ۱۴۰۱ دانشگاه پیام نور کشور، پژوهشگر برتر استانی در دانشگاه پیام نور خوزستان در سال ۱۳۸۹انتخاب شدند. افزون بر این ، چاپ مقالات علمی متعدد در مجلات علمی پژوهشی داخلی و خارجی ، طرح های پژوهشی ، همچنین چاپ سه کتاب بنام های : درآمدی بر مبانی جامعه شناسی، سرمایه اجتماعی و جامعه شناسی کاربردی ایل بختیاری از کارنامه علمی ایشان محسوب می شود. مصاحبه ذیل حول محور مشکلات اقتصادی ، اجتماعی ، اشتغال و کارآفرینی در خوزستان تنظیم شده است. امید است مقبول افتد.
وضعیت فقر و بیکاری در در خوزستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ چه عواملی در ایجاد این وضعیت تأثیرگذار بوده‌اند؟
وضعیت نابسامان اقتصادی و معیشتی در خوزستان ، با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بالای اقتصادی این منطقه، قابل تأمل است. بی‌تردید، عدم ثبات سیاست‌گذاری‌های اقتصادیِ کلان در سطح ملی، بروز تحریم‌های بین‌المللی، و ناکارآمدی برنامه‌ریزی‌های منطقه‌ای، از جمله دلایل افزایش فقر و بیکاری در این استان به‌شمار می‌روند.
در این میان نقش مدیریت در استان در بروز وضعیت نابسامان اقتصادی و گسترش فقر بسیار پررنگ و تعیین‌کننده بوده است.
از جمله مهمترین عوامل مرتبط با مدیریت شهری و استانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عدم شناسایی و اولویت‌بندی صحیح نیازهای عمرانی و زیرساختی
ضعف برنامه‌ریزی راهبردی بلندمدت در جهت توسعه پایدار
کم‌توجهی به ظرفیت‌ها و مزیت‌های نسبی اقتصادی
عدم نظارت کافی بر اجرای طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای
فساد اداری و مالی در برخی دستگاه‌های اجرایی
ضعف در مدیریت بهینه منابع و درآمدهای استانی و شهرستانها
نباید ازیاد برد که نقش مدیریت شهری و استانی در بروز و گسترش فقر و بیکاری در خوزستان بسیار پررنگ و تعیین‌کننده بوده است
اولاً، عدم شفافیت و پاسخگویی برخی نهادهای مدیریتی، منجر به هدررفت منابع و امکانات شده است
ثانیاً، برخی کجروی های مالی در ساختارهای اداری، موجب تضعیف اقتصاد شهری و کاهش فرصت‌های شغلی گردیده است
ثالثاً، عدم توانمندسازی بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران، اشتغالزایی پایدار را با چالش مواجه کرده‌است.
در مجموع، بی‌تدبیری و ضعف مدیریت برخی مدیران شهری، همراه با مشکلات کلان اقتصادی کشور، زمینه‌ساز گسترش فقر و بیکاری در این استان شده است..
راهکارهای شما برای مقابله با فقر و افزایش اشتغال در منطقه چیست؟ نقش دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی در این زمینه چگونه باید باشد؟
اهم راهکارهای اساسی برای مهار فقر و افزایش اشتغالپذیری در منطقه مذکور عبارتند از:
الف) تدوین و اجرای طرح جامع اشتغالزایی متناسب با ظرفیت‌های منطقه
ب) حمایت همه‌جانبه از بخش خصوصی و تسهیل فضای کسب‌وکار
ج) تقویت مشارکت جامعه مدنی وسازمانهای مردم‌نهاد در پروژه‌های عمرانی و اقتصادی
با هم افزایی سه‌جانبه دولت، بخش خصوصی و جامعه محلی می‌توان گام‌های مؤثری در جهت رفع معضلات یادشده برداشت.
چالش‌ها و موانع پیش روی اشتغالزایی در خوزستان چیست و چطور می‌توان با آنها مقابله کرد؟
برای مقابله با چالش‌ها و موانع پیشِ روی اشتغالزایی پایدار در استان ، پیشنهاد می‌شود:
الف) کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی از طریق تنوع‌بخشی به اقتصاد و تقویت بخش‌های غیرنفتی همچون کشاورزی، صنعت و خدمات.
ب) افزایش سرمایه‌گذاری دولتی در توسعه زیرساخت‌های فیزیکی شهرستانها از قبیل راه‌ها، بنگاه های تولیدی،ایجاد کارخانه ها و شهرک های صنعتی
ج) ایجاد مشوّق‌ها و تسهیل‌گری‌های لازم برای جلب و حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در پروژه‌های کوچک و متوسط.
د) حمایت هدفمند از بنگاه‌های اقتصادی.
هـ) برگزاری دوره‌های آموزشی و توانمندسازی نیروی کار بومی با هدف ارتقای مهارت و بهبود بهره‌وری
با اقدامات فوق می‌توان گام‌های مؤثری در مسیر اشتغالزایی و کاهش بیکاری برداشت
پیش‌بینی شما از وضعیت آینده منطقه در زمینه اشتغال و فقر چیست؟
با توجه به ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بالای اقتصادی استان ، پیش‌بینی می‌شود در صورت اتخاذ سیاست‌های درست و بهبود فضای کسب‌وکار، شاهد روند نزولی میزان بیکاری و فقر در این منطقه باشیم.
البته پیشرفت‌های احتمالی در عرصه‌های ذیل می‌تواند به فرآیند یادشده کمک شایانی نماید
الف) جذب سرمایه‌گذاری ها در طرح‌های عمرانی و تولیدی
ب) افزایش صادرات محصولات کشاورزی و صنعتی منطقه
ج) توسعه گردشگری داخلی و خارجی با تکیه بر ظرفیت‌های طبیعی و تاریخی منطقه
د) توانمندسازی نهادهای محلی و جوامع مدنی فعال
علاوه بر موارد ذکرشده، برنامه‌ریزی راهبردی و آینده‌نگر برای توسعه پایدارمنطقه نیز بسیار حائز اهمیت است
در این راستا پیشنهاد می‌شود محورهای زیر مدنظر قرار گیرد
الف) تهیه نقشه راه توسعه اشتغال بر مبنای ظرفیت‌سنجی دقیق
ب) طراحی الگوی پایدار تأمین مالی با مشارکت بخش خصوصی
ج) اولویت‌بندی پروژه‌های عمرانی بر اساس میزان اشتغالزایی
د) تدوین برنامه بلندمدت ارتقای مهارت‌های نیروی کار منطقه
ذ) هدف‌گذاری برای کاهش نرخ بیکاری و خروج از فقر
با لحاظ این ملاحظات، آینده اقتصادی و اجتماعی منطقه روشن‌تر خواهد بود
چگونه می‌توان فرهنگ کارآفرینی را در میان جوانان منطقه ترویج کرد؟
به منظور ترویج و نهادینه‌سازی فرهنگ کارآفرینی در میان جوانان منطقه، پیشنهاد می‌شود
الف) برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی کارآفرینی و مهارت‌افزایی حرفه‌ای با مشارکت دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و فنی حرفه ای
ب) راه‌اندازی مراکز رشد و شتاب‌دهنده‌های استارتاپی به منظور حمایت از ایده‌های نوآورانه جوانان
ج) ایجاد صندوق‌های حمایت از طرح‌های کارآفرینانه جوانان و دانش‌آموختگان دانشگاهی
د) برجسته‌سازی الگوهای موفق کارآفرینی جوان در رسانه‌های بومی
ذ) برگزاری جشنواره‌ها و رقابت‌های کارآفرینیِ نوجوانان و جوانان منطقه
با اقدامات فرهنگی و آموزشی، زمینه ارتقای کارآفرینی فراهم می‌شود.
پیشنهادهای شما برای مقابله با بیکاری جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی چیست؟
برای مقابله با بیکاری جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی منطقه، پیشنهادات زیر ارائه می‌شود:
الف) بازنگری و اصلاح رشته‌های دانشگاهی متناسب با نیاز بازار کار
ب) گسترش کارآموزی دانشجویان در دوران تحصیل در بنگاه‌های اقتصادی
ج) راه‌اندازی مراکز مشاوره شغلی و کاریابی در دانشگاه‌ها
د) تسهیل فرایند ثبت شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های جوانان
ذ) پرداخت تسهیلات با اقساط طولانی مدت و سود کم و دوره تنفس به جوانان و فارغ‌التحصیلان جویای کار
همچنین با ایجاد و توسعه شهرک‌ها و نواحی صنعتی نیز می‌تواند در کاهش نرخ بیکاری جوانان و فارغ‌التحصیلان مؤثر باشد. در این راستا پیشنهاد می‌شود :
الف) تخصیص تسهیلات بانکی بلندمدت و کم‌بهره به بنگاه‌های تولیدی و شرکت‌های نوپای جوانان
ب) اعطای زمین ارزان‌قیمت به سرمایه‌گذاران علاقمند به راه‌اندازی واحدهای تولیدی و صنعتی در نواحی صنعتی
ج) معافیت مالیاتی موقت برای کارخانجات جدیدالاحداث توسط جوانان
د) فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای تأسیس مراکز نوآوری و کارآفرینی دانشجویان در نواحی صنعتی
ضمناً برگزاری جشنواره و نمایشگاه دستاوردهای صنعتی جوانان نیز می‌تواند مفید باشد. با اجرای سیاست‌های فوق، امید است شاهد کاهش نرخ بیکاری جوانان باشیم.
اقشاری مانند کارگران و کارمندان ، فرهنگیان ، بازنشستگان کشوری و لشکری، کادر درمان ، کشاورزان، دامداران ، عشایر و دیگر اقشار کم درآمد… هم توانایی تأمین نیازهای معیشتی خود را ندارند. چه تدبیری می توان برای بهبود وضع معیشتی این اقشار در نظر گرفت
بدون شک بهبود وضعیت معیشتی اقشار آسیب‌پذیر فوق الذکر از اولویت‌های اساسی کشور است. در این راستا پیشنهاد می‌شود:
الف) افزایش حقوق و مزایای این اقشار متناسب با نرخ تورم
ب) پرداخت به موقع مطالبات و حقوق‌های قانونی آنان
ج) تسهیل شرایط دریافت تسهیلات ارزان‌قیمت بانکی
د) حمایت از طرح‌های خوداشتغالی و تعاونی‌ها
ذ) بیمه همگانی سلامت و تأمین اجتماعی
ضمناً کنترل تورم و رشد اقتصادی پایدار بستر لازم را فراهم می‌کند.
همچنین در راستای بهبود وضعیت معیشتی اقشار آسیب‌پذیر، پیشنهادات دیگری نیز وجود دارد:
– اعطای کارت خرید حمایتی با سررسید ماهانه برای خرید کالاهای اساسی
– پرداخت وام کم‌بهره بلندمدت خوداشتغالی تا سقف مشخص
– تخفیفات ویژه در هزینه‌های آب، برق، گاز و حمل‌ونقل عمومی
– بیمه تکمیلی درمانی برای پوشش هزینه‌های بیمارستانی و دارویی
– معافیت مالیاتی مشاغل خانگی و کسب‌وکارهای کوچک این اقشار
– اولویت‌بندی این اقشار در طرح‌های مسکن اجتماعی
امید است با اجرای این سیاست‌ها، شرایط معیشتی اقشار آسیب‌پذیر بهبود یابد.
درخاتمه اگر سخنی دارید بفرمایید
در پایان بار دیگر تأکید می‌نمایم که ایجاد رونق اقتصادی و افزایش سطح رفاه عمومی در منطقه بدون تردید مستلزم یک برنامه جامع و هماهنگ با مشارکت همه بخش‌هاست. امیدوارم با فراهم شدن زمینه گفتگوی سازنده میان دستگاه‌های اجرایی، نخبگان اقتصادی و نمایندگان مردم و با بهره‌مندی از ظرفیت‌های علمی دانشگاه‌ها، شاهد تدوین و پیاده‌سازی یک نقشه راه بلندمدت برای توسعه و آبادانی منطفه عزیزمان باشیم.در پایان از فرصت ارزشمند گفتگو با جنابعالی صمیمانه سپاسگزارم.
