حمید رضا خالدی
به دنبال ادامه ناآرامیها در ایران و به دنبال آن قطع و کند شدن شدید اینترنت، ایلان ماسک، ثروتمندترین مرد جهان و مالک شرکت فضایی SpaceX ، چندی قبل اعلام کرد که برای رفع مشکلات اینترنت در کشورمان به زودی اینترنت پرسرعت بدون محدودیت و رایگان را راه اندازی می کند.
حالا گروهی از هموطنان امیدوارند مرد بلند پروازعرصه تکنولوژی دسترسی بدون محدودیت به اینترنت را فراهم کند. اما کارشناسان تاکید دارند این رویا خیلی نزدیک نیست. گرچه ماسک نشان داده غیر قابل پیش بینی است. ” مردی که هیچ چیز برایش غیر قابل دسترس نیست”.
با وجود وعده ماسک برای فعالسازی اینترنت ماهوارهای در ایران، دریافت این سرویس نیازمند تجهیزات سختافزاری است و مشخص نیست این تجهیزات چگونه به کشور منتقل خواهد شد.
وزیر ارتباطات چندی قبل در حاشیه جلسه هیئت دولت در واکنش به ارائه اینترنت ماهوارهای استارلینک در ایران، گفت: «شورای عالی فضای مجازی برای اپراتورهایی که بخواهند به طور قانونی سرویس اینترنت ماهوارهای ارائه دهند، قواعد و مقرراتی تنظیم کرده است. شرکتهای خواهان مجوز نیز باید این موارد را در نظر بگیرند. براساس قواعد بینالمللی، اپراتورهای ارائه دهنده خدمات اینترنت ماهوارهای بایستی قواعد اینترنتی کشورها را رعایت کنند.»
زارعپور همچنین ارائه این سرویس در آیندهای نزدیک را بعید دانسته بود چرا که به اعتقاد وی، سرویسهای استارلینک کامل نیست.
گفتنی است، استارلینک تنها فرستنده اینترنت ماهوارهای در جهان است.
براساس اعلام شرکت سازنده، سیستم اینترنت ماهوارهای اسپیس ایکس قادر است سرعت اینترنت ۱۵۰ مگابیت بر ثانیه را به صورت تئوری به هر نقطه از کره زمین برساند. تلفنهای همراه در مناطق دورافتاده تا سال آینده به ماهواره های اسپیس ایکس متصل می شوند.
اقدام عجیب آمریکا
ماسک پس ازطرح ادعای خود برای برقراری ارتباط اینترنتی در آسمان ایران اعلام کرد که این شرکت خواستار معافیت از تحریمها علیه ایران خواهد شد.
آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا با تکرار ادعاهای واهی این کشورعلیه ایران در صفحه خود در توییتر از صدور مجوز کاهش تحریمهای ایران درخصوص اینترنت و فناوریهای وابسته خبرداد.
ساعاتی بعد، ایلان ماسک زیر توییت وزیر خارجه آمریکا نوشت که استارلینک (پروژه اینترنت ماهوارهای اسپیسایکس) را فعال خواهد کرد.
همچنین آمریکا به برخی شرکتهای تکنولوژی برای ارائه خدمات در ایران مجوز داد. وزارت خزانهداری آمریکا یک مجوز عمومی را آپدیت کرده که به شرکتهای تکنولوژی اجازه میدهد خدمات مربوط به شبکههای اجتماعی، پلتفرمهای اداری، ویدیو کنفرانس و از همه مهمتر، «خدمات ابری» را در ایران ارائه دهند.
ایرانیها توانستند؟
گرچه ماسک هنوز توضیحات کاملی در خصوص فعالیت این شبکه ماهواره ای در ایران ارائه نکرده است اما برخی از رسانه ها مدعی شدند که براساس نقشه آنلاین اینترنت ماهوارهای استارلینک ، تعدادی در ایران موفق شدهاند به اینترنت استارلینک متصل شوند!
ازچند شب گذشته یک سایت و تصاویرش درباره یوزرهای فعال اینترنت ماهوارهای استارلینک در ایران خبرساز شده است. آیا این نقشه واقعیت دارد؟ خیر!
سایت نقشه ماهوارهای که از شب گذشته با لینکش میشود ثبت نام کرد اطلاعات کاربران ایرانی زیادی را در خود ذخیره کرده است. سایتی که ادعا دارد محل دقیق دارندگان خدمات اینترنت ماهوارهای از استارلینک در ایران را به نمایش می گذارد. سایتی که بر خلاف تمام پروتکلهای حقوقی حفظ اطلاعات مشتریان است و جالبتر اینکه هیچ ارتباطی با دیتا بیس فروشنده اصلی این خدمات ندارد. سایتی که تنها کافی است در آنجا اطلاعاتتان را واگذار کنید و بعد رجیستر کنید. به همین سادگی اطلاعات می گیرد و نقطهای روی نقشه اضافه میکند!
اطلاعاتی که احتمالا هیچ کس به جز شرکت SpaceX به کسانی که از هر نقطهای در جهان به استارلینک وصل میشوند، این اطلاعات را ندارد.اینها سرمایه و دادههای محرمانه شرکت هستند و این شرکت احتمالا تحت هیچ شرایطی مکان دقیق کاربرانش را به صورت عمومی منتشر نمی کند.
اما حاشیههای ورود این اینترنت در ایران تا جایی پیش رفت که برخی از کاربران فضای مجازی مدعی شدند، از چند روز قبل وبسایت استارلینک در ایران مسدود شده و آن را اولین اقدام وزارت ارتباطات برای مقابله با فراگیری اینترنت ماهوارهای در ایران اعلام کردند تا امکان ثبت سفارش این اینترنت نوین وجود نداشته باشد.
سرعت اینترنت ماهوارهای استارلینک
به گزارش اسپیدتست، استارلینک در فصل دوم ۲۰۲۲ در کشورهای زیر بالاترین میانگین سرعت دانلود را داشته است:
پرتغال: ۱۲۳.۰۱ مگابیت بر ثانیه
هلند: ۱۲۲.۴۳ مگابیت بر ثانیه
اتریش: ۱۱۲.۰۱ مگابیت بر ثانیه
فرانسه: ۱۱۰.۹۸ مگابیت بر ثانیه
بلژیک: ۱۱۰.۴۰ مگابیت بر ثانیه
با وجودی که میانگین سرعت دانلود در این کشورها بالاتر از خدماتی است که شرکتهای اینترنتی ارائه میدهند، اما میانگین سرعت آپلود و همچنین میزان تاخیراستارلینک نسبت به آنها پایینتراست.
در ایالات متحده میانگین سرعت دانلود استارلینک حتی در فاصله یک فصل هم کاهش زیادی را تجربه کرده و از ۹۰.۶ مگابیت بر ثانیه در فصل اول ۲۰۲۲، به ۶۲.۵ مگابیت بر ثانیه کاهش یافته است. میانگین سرعت آپلود هم در این بازه زمانی از ۹.۳ به ۷.۲ مگابیت بر ثانیه کاهش یافته است. سرعت دانلود و آپلود در آمریکا در فصل اول ۲۰۲۱ به ترتیب برابر ۹۷.۲ و ۱۳.۹ مگابیت بر ثانیه بود.
با وجود اینکه سرعت دانلود و آپلود استارلینک با افزایش تعداد کاربران در اکثر کشورها کاهش یافته، اما بازهم این سرعتها از بسیاری از کشورهای جهان بالاتراست که برای مثال میتوان به ایران اشاره کرد.
طبق گزارش اسپیدتست برای ماه آگوست، میانگین سرعت دانلود اینترنت موبایل و ثابت ایران به ترتیب به ۲۸.۴۰ و ۱۰.۰۲ مگابیت برثانیه رسیده که بسیار پایینتر از سرعت استارلینک است.
رایگان و ارزان
این اخبار ضد و نقیض باعث شد تا برخی از کارشناسان عرصه ارتباطات نیز به آن واکنش نشان داده و تفسیرهایی مختلف و بعضا متفاوتی را ارائه دهند. آذری جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات یکی از همین کارشناسان بود که در واکنش به این موضوع در کانال تلگرامی خود نوشت: منظومه ماهوارهای استارلینک، بار دیگر در ایران خبرسازشد. اگر پژوهشگر اینترنت هستید و یا مطلع از تحولات فناوری اطلاعات؛ پیشنهاد میکنم برای آگاهی از آنچه به احتمال زیاد به وقوع خواهد پیوست، سه موضوع زیر را با جزییات بیشتری مطالعه کنید.
دوم: ساختار شبکههای Adhoc با تکیه بر مدل مفهومی شبکههای ساختار تصادفی مبتنی بر بلاکچین، مثل پروژه هلیوم
سوم: ساختار پیامرسانهای P2P با تکیه بر ساختار تبادل اطلاعات نسخههای اولیه Skype و یا ساختار نرم افزار iMesh
تلفیق این سه تکنولوژی، تشکیل دهندهی ساختار احتمالی «اینترنت فیلترگریز» خواهد بود.
وی ادامه داد: به بیان ساده، گوشی هر فرد احتمالا میکروبیتیاس یک شبکه فیلترگریز خواهد بود. بنابراین اصولا چالش هزینه یا ظرفیت در این میان جدی نیست، چالشهای پیش رو بیشتر در نحوه مدیریت شبکههای Adhoc است.
اپلیکیشنهای خطرناک
با بالا گرفتن موضوع فعال شدن اینترنت رایگان ماسک، در روزهای اخیر فایلها و اپلیکیشنهایی با عنوان فایل و اپلیکیشن دسترسی به اینترنت استارلینک در برخی کانالهای تلگرامی منتشر شد. فایلهایی که از طرف کارشناسان امنیت سایبری بیاستفاده و البته خطرناک توصیف شدهاند.
«علی کیائیفر»، کارشناس امنیت سایبری در همین رابطه گفت: «اساسا دسترسی به اینترنت ماهوارهای با استفاده از این روش ممکن نیست و هر گونه لینک یا فایلی که از منابع غیررسمی و شمارههای شخصی ارسال میشود، قابل اعتماد نیست.»
کیائیفر با هشدار درباره همه فایلها و اپلیکیشنهایی که از منابع غیررسمی افراد به آن دسترسی پیدا میکنند، خطر تبدیل شدن گوشیهای موبایل به زامبی و سوءاستفاده از گوشیهای شخصی را بسیار جدی توصیف کرد.
این کارشناس با تاکید بر اینکه اساسا استفاده از اینترنت ماهوارهای نیازمند زیرساختهای اینترنت ماهوارهای در داخل کشور است، هر روندی برای استفاده از اپلیکیشن یا فایل به منظور دسترسی به اینترنت ماهوارهای را مردود دانست.
دانلود هر فایلی از منابع غیررسمی بسیار خطرناک است و تنها منابع قابل اعتماد برای نصب هرگونه اپلیکیشن و برنامهای صرفا سایت رسمی همان برنامه یا اپاستورهای رسمی مثل گوگل پلی اعلام شده است. از همین رو هشدارهایی که درباره دست به دست شدن فیلترشکنها یا اپلیکیشن استارلینک اعلام میشود را باید جدی گرفت.
امیررشیدی محقق امنیت و دسترسی به اینترنت نیز در حساب توییتر خود نوشته است: «هشدار: یک سری فایل apk (اپلیکشن اندروید) به اسم دسترسی به اینترنت ماهوارهای و استارلینک در حال پخش است. اینا جعلی است. هیچ فایلی را بدون تایید و اطمینان از اصل بود دریافت و نصب نکنید. به این زودی خبری از اینترنت ماهوارهای نخواهد شد.»
اینترنت ماهوارهای استارلینک
این شرکت به کمک منظومه ماهوارهای قصد دارد تمامی زمین را به اینترنت متصل کند.
هدف پروژه استارلینک ایلان ماسک این است که هزاران ماهواره کوچکی که به فضا پرتاب شده، در مدار پایینی زمین جای بگیرند تا بتوانند سیگنالهای سریع اینترنتی را به زمین مخابره کنند.
با تجهیزات یا بدون تجهیزات؟
اما این پروژه از جهات دیگری نیز قابل ارزیابی است و ابهاماتی دارد. برخی کارشناسان با ذکر اینکه فعال سازی اینترنت ماهوارهای در ایران و دریافت این سرویس نیازمند تجهیزات سخت افزاری است می گویند: مشخص نیست این تجهیزات چگونه به کشور منتقل خواهد شد!
با تجهیزات یا بی نیاز از تجهیزات
هنوز آموزش نحوه استفاده از اینترنت ماهوارهای استارلینک در ایران بدون نیاز به دیش ارائه نشده است اما به گفته مسئولان این شرکت با تغییر در تنظیمات گوشیهای اندرویدی می توان بدون نیاز به ابزار به این اینترنت متصل شد گرچه هنوز آموزش نحوه استفاده از اینترنت ماهوارهای استارلینک در ایران بدون نیاز به دیش ارائه نشده است.
درعین حال برخی کارشناسان مدعی هستند که کاربرد اپلیکیشن استارلینک صرفا کالیبره شدن با دیشهای استارلینک است. از همین رو درشرایطی که زیرساختهای استارلینک و اینترنت ماهوارهای در کشور وجود ندارد، نصب اپلیکیشن امکان دسترسی به اینترنت ماهوارهای را ممکن نخواهد کرد.
گرچه آذری جهرمی چندی قبل با اعلام اینکه برای حضور در شبکه فیلترگریز نیازی به نصب آنتنهای استارلینک در «همه» جا نیست، عملا این نظریه را زیرسوال برد!
برخلاف این ادعا، برخی از کارشناسان فضای مجازی نیز میگویند: استفاده از اینترنت استارلینک برای افراد عادی مقرون به صرفه نیست و همه مردم نمیتوانند از آن استفاده کنند اگر بعضی از افراد هم که امکان پرداخت در شبکههای پرداخت بینالمللی را دارند به این موضوع ورود کنند، ناچار به دور زدن شبکههای پرداخت هستند.
کارشناس فضای مجازی با اشاره به خبرهای منتشر شده درباره ورود اینترنت استارلینک به ایران گفت: برای دریافت اینترنت استارلینک باید دیشهایی که مخصوص آن ساخته شدند، نصب شود که انجام این امر هزینه دارد و تا جایی که بنده اطلاع دارم باید ماهیانه ۱۰۰ دلار پرداخت شود که البته هزینه ورود و دریافت آن جدا حساب میشود بنابراین باید گفت اینترنت استارلینک هزینه تمام شده بسیار بالایی دارد و استفاده از آن برای عموم مردم بعید است. البته گفته شده در آینده فناوری ایجاد میشود که بدون نیاز به دیش این اینترنت با سرعت ۳G روی گوشیها در دسترس قرار گیرد که هنوزعملی نشده است.
او ادامه داد: همانطور که اشاره کردم استفاده از اینترنت استارلینک برای افراد عادی مقرون به صرفه نیست و همه مردم نمیتوانند از آن استفاده کنند اگر بعضی از افراد هم که امکان پرداخت در شبکههای پرداخت بینالمللی را دارند به این موضوع ورود کنند، ناچار به دور زدن شبکههای پرداخت هستند. درحال حاضر فناوریهای ماهوارهای گوناگونی وجود دارد که با پرداخت حق اشتراک آنها میتوان به اینترنت آزاد وصل شد اما چون هزینهاش بالاست مردم سمت آن نمیروند. ادعای استارلینک این است که هزینه تمام شده را به حداقل رسانده اما باتوجه به قدرت خرید مردم و سختیهای انتقال پول بعید است ایرانیها بتوانند چنین هزینهای را بپردازند.
این کارشناس فضای مجازی در پاسخ به این سوال که آیا امکان ایجاد اختلال در این اینترنت وجود دارد یا خیر؟ بیان کرد: درحال حاضر برنامه این است که پایگاههایی در کشورهای همسایه ایجاد شود تا ایران بتواند از این اینترنت بهرهمند شود اما ممکن است مقابلههایی با آن صورت گیرد که عملکردش در کشور دچار اختلال شود به هرحال نیروهای داخل کشور بیکار نیستند و میتوانند راههای ارتباطی آن را مسدود کنند.
اینترنت ماهوارهای استارلینک
در این شرایط به نظر میرسد ، در روزهایی که محدودیتهایی برای اینترنت از سوی شورای امنیت کشور لحاظ شده و این محدودیتها که به گفته وزیر کشور تا صدور دستور جدید ادامه خواهد داشت، بر کسب و کارهای اینترنتی فشاری بزرگ وارد کرده است؛ عده ای با دامن زدن به در دسترس بودن اینترنت ماهوارهای به دنبال تجارتی خطرناک با دادههای اطلاعاتی کاربران ایرانی باشند. ضمن آنکه هنوز هیچ اطلاعات رسمی درستی در مورد اینکه بالاخره ادعای ماسک برای پوشش اینترنتی در ایران به زودی محقق خواهد شد یا خیر وجود ندارد. واقعیتی که هر ایرانی حق دارد که از این همه اخبار پرضد و نقیض گیج و سردرگم شود و از خود سوال کند که آیا این ادعاها، دروغ ۱۳ بدر است یا رویایی که به زودی برای ایرانیان تعبیرخواهد شد؟!
باکس
کودک غیرمعمولی
ایلان ماسک در سال ۱۹۷۱ در پرتوریای آفریقای جنوبی از مادری کانادایی و پدری اهل آفریقای جنوبی متولد شد. ماسک یک کودک درونگرای غیرمعمولی و بسیار کتابخوان بود.
در ۱۰ سالگی برنامه نویسی کامپیوتر را فراگرفت و در ۱۲ سالگی یک بازی ویدیویی ساخت و آن را به مبلغ ۵۰۰ دلار به مجله PC and Office Technology فروخت.این شروع کار نابغه تکنولوژی بود.
انقلابی دیگر
در سال ۱۹۹۵ ایلان به همراه برادرش کمپانیzip 2 را تاسیس کرد؛ zip2یک راهنمای شهری آنلاین بود که محتوای لازم را به نشریات ارائه میکرد. چهارسال بعد یعنی در سال ۱۹۹۹ برنامهzip2 توسط شرکت کامپیوتری کامپکت خریداری شد.
از این معامله ۲۲ میلیون دلار نصیب ایلان ماسک شد و او با این پول یک شرکت خدمات مالی آنلاین به نام X.Com تاسیس کرد.
شرکتی که هدفش ایجاد انقلابی در نحوه انتقال پول بود X.Com که بعدا تبدیل به پی پال (Pay Pal) شد. در سال ۲۰۰۲ توسط eBay خریداری شد.ایلان ماسک از این معامله ۱۶۵ میلیون دلار به دست آورد که آغاز فصلی جدید در کار او شد.
سه پروژه کلیدی
ماسک سومین شرکت خود به نام SpaceX را که یک شرکت اکتشاف فضایی بود در سال ۲۰۰۲ با هدف ساخت فضاپیما برای سفرهای تجاری فضایی تاسیس کرد. این شرکت سه پروژه اصلی دارد:۱- بخش فضایی و پرتابها ۲- بخش مخابرات و ارتباطات ۳- ماهواره و اینترنت ماهوارهای به نام استارلینک.
اسپیس ایکس از سال ۲۰۱۹ تاکنون بیش از ۲۰۰۰ ماهواره استارلینک را راه اندازی کرده و در یک سال گذشته دوبار از آن به صورت اضطراری استفاده شده است. یک بار در جنگ اوکراین و یک بار در زمان بروز آتشفشان درجزایر جنوب اقیانوس آرام.
ایلان همچنین یکی از بنیانگذاران و مدیران شرکت تسلا است؛ شرکتی که در سال ۲۰۰۳ تاسیس شد وهدفش تولید انبوه خودروهای برقی مقرون به صرفه است.
ناامیدانهترین لحظات ایلان ماسک در سال ۲۰۰۸ رخ داد؛ زمانی که اسپیس ایکس دچار سومین پرتاب ناموفق راکتها شد؛هزینههای فزاینده تسلا نیز این شرکت را تهدید می کند. او برای نجات تسلا از ورشکستگی برخی از سهام خود در دیگر شرکتهایش را فروخت. با این ترفندها تسلا بحران را پشت سر گذاشت تا در سال ۲۰۱۲ موفقیت بزرگ تسلا رقم بخورد و خودروی تسلا- اس روانه بازارشود.
تسلا همچنین به لطف خرید سولارسیتی حضور قدرتمندی در فضای انرژی خورشیدی دارد. این شرکت خدمات انرژی پاک در حال حاضر دو باتری خورشیدی قابل شارژ تولید میکند که عمدتا برای ذخیره انرژی استفاده میشود.
ادامه بلندپروازیها
اما این پایان بلندپروازیهای ماسک نبود. او در سال ۲۰۱۳ از ایده هایپرلوپ که میتواند انقلابی در صنعت حمل ونقل ایجاد کند رونمایی کرد و درسالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ دو شرکت” Open AI ” با هدف پژوهش و تحقیق در مورد هوش مصنوعی و Neuro Link با هدف ارتباط مغز انسان و یارانه تاسیس شدند.
ماسک در ایران
ایلان را این روزها ایرانیان بیش ازهمه با پروژه استارلینک آن میشناسند؛ پروژهای که در حقیقت هم نام بخشی از اسپیس ایکس و هم نام شبکه فضایی اسپیس ایکس متشکل از ماهوارههای مداری (این شبکه را میتوان یک صورت فلکی ساختگی در نظر گرفت)است.
روند ایجاد این پروژه از سال ۲۰۱۵ آغاز و در سال ۲۰۱۸ نمونههای اولیه ماهوارههایی که قرار بود در این شبکه استفاده شوند، ساخته شد.از آن زمان تاکنون ماهوارههای زیادی به این صورت فلکی ساختگی اسپیس ایکس اضافه شده و تاکنون اسپیس ایکس برای گسترش این شبکه فضایی خود، پرتابهای موفق زیادی داشته است.
اسپیساکس قصد دارد برخی از ماهوارهها را برای اهداف نظامی، علمی یا اکتشافی بفروشد. مرکز توسعه ماهوارههای اسپیساکس در ردموند واشینگتن، میزبان تحقیق، توسعه، ساخت و کنترل گردش ماهوارههای استارلینک است. هزینه پروژه یکدههای طراحی، ساخت و استقرار این صورت فلکی توسط اسپیساکس در ماه مه ۲۰۱۸ حداقل ۱۰ میلیارد دلار برآورد شد.
با اضافه شدن ایستگاه مک مردو در قطب جنوب، اسپیس ایکس می گوید که سرویس اینترنت پهنای باند استارلینک مبتنی بر مدار آن اکنون به تمام هفت قاره میرسد.
در واقع ستارلینک پروژهای است که توسط شرکت اسپیس ایکس و هدف دسترسی به اینترنت در تمام کره زمین و حتی فضا، دنبال میشود.
طبق گفته ایلان ماسک قطب جنوب، آسیا و آفریقا به سرویس پهنای باند ماهوارهای اسپیس ایکس متصل میشوند.
در حال حاضر بیش از ۳۰۰۰ ماهواره استارلینک در مدارهستند و اسپیس ایکس به اضافه کردن حداقل هزار ماهواره دیگر تحت مجوز فعلی کمیسیون ارتباطات فدرال ایالات متحده ادامه خواهد داد. این شرکت ابراز تمایل کرده است که این ابر صورت فلکی را به ۵۰۰۰۰ ماهواره افزایش دهد.
قابل توجه اینکه اینترنت ماهواره استارلینگ در بزرگترین کشور روی زمین، روسیه، فعال نشده است. اسپیس ایکس در اوایل سال جاری، اندکی پس از حمله روسیه، استارلینک را در اوکراین فعال کرد. هزاران گیرنده استارلینک نیز به اوکراین فرستاده شدهاند تا مناطق جنگ زده را متصل نگه دارند. ماسک همچنین گزارش داده است که استارلینک موفق شده است در برابر تلاشهای روسیه برای مسدود کردن آن مقاومت کند.