حمید رضا خالدی
۷ کشور جهان به دلیل بروز ناآرامی‌های اخیر در ایران، سفرگردشگران خود به کشورمان را ممنوع کرده‌اند. ازسویی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به مقابله با ایران‌هراسی به عنوان یکی از حوزه‌های کاری جذب توریسم، گفت: اغتشاشات اخیرنتیجه جدی در حضور گردشگرخارجی داشته است.
عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چند روز پیش درخصوص تاثیر ناآرامی‌های اخیر برصنعت گردشگری اظهار کرد: یکی از حوزه‌های کاری ما برای جذب گردشگر خارجی مقابله با ایران‌هراسی است، اما اغتشاشات اخیر نتیجه جدی در حضور گردشگرخارجی دارد. کسانی که بی‌توجه به مصالح کشوراغتشاشات را رقم می‌زنند، تخریب می‌کنند و امنیت را از بین می‌برند باید بدانند مستقیما روی آینده کشور، اقتصاد کشور و فرهنگ کشور اثرمی‌گذارند و ابعاد مختلف این رفتار اغتشاشگرانه واقعا محکوم است.
وی افزود: البته موضع‌گیری‌های سیاسی که برخی از کشورها به خصوص کشورهای اروپایی انجام می‌دهند، خیلی قابل اعتنا نیست، اما به هر حال باید در این حوزه توجه داشت که بحث ایران‌هراسی که دشمن به شدت روی آن تبلیغ می‌کند تا گردشگر به ایران نیاید و زیبایی‌ها، پیشرفت‌ها و مزیت‌های گردشگری را نبیند با ناامن کردن کشورممکن است تشدید شود.
صنعت گردشگری سومین صنعت بزرگ صادراتی جهان به حساب می‌آید که در سال‌های قبل از کرونا حدود ۷ درصد از ارزش صادرات جهانی و ۹ درصد از کل GDP جهان را به خود اختصاص می‌داد. طبق آمار بانک جهانی بیشترین آمار ورود توریست به ایران مربوط به سال ۲۰۱۸ می‌شود که درآمد ارزی ۵ میلیارد دلاری را برای اقتصاد ایران به همراه داشت.
گردشگری در یک نگاه
طبق اعلام شورای جهانی سفر و گردشگری، ایران یکی از مقرون به صرفه‌ترین مقاصد بین‌المللی برای سفر است چرا که برای گردشگران جهانی هزینه اقامت و بهره‌مندی از خدمات گردشگری در ایران به نسبت دیگر کشورها کمتراست. البته سهم ایران که جاذبه‌های گردشگری و تاریخی فراوانی داشته، از بازار گردشگری جهانی حدود یک درصد بوده و تا کنون این بخش سهم اندکی از GDP ایران را به خود اختصاص داده است.
این درحالی است که ارزش صنعت گردشگری و سفر جهانی حدود ۷۵۸۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ (۱۰٫۰٪ از تولید ناخالص داخلی) بوده که در سال ۲۰۱۵ این صنعت حدود ۳٫۸٪ رشد کرده است. صنعت گردشگری جهانی شاهد نرخ رشد سالیانه حدود ۳٫۹ درصد است و پیش‌بینی می‌شود که به ۱۱۳۸۲ میلیارد دلار (۱۰٫۶ درصد از تولید ناخالص داخلی) تا سال ۲۰۲۵ خواهد رسید. در این بین، ایران سهم بسیارناچیزی از این صنعت سودآور را به‌خود اختصاص داده است.
کاهش ۷۰ درصدی مشتریان مراکزاقامتی
اما با آغاز ناآرامی‌ها در کشور، همان طور که پیش‌بینی می‌شد، روز به روز از آمار گردشگران کاسته شد. گردشگرانی که از ترس آسیب دیدن در جریان این درگیری‌ها ترجیخ می‌دادند فعلا عطای سفر به ایران را به لقایش ببخشند. گردشگرانی که حتی از این می‌ترسند که به خاطرعکاسی در ایران، به جرم جاسوسی بازداشت شوند!
درهمین رابطه محمدعلی فرخ‌مهررئیس جامعه حرفه‌ای هتل، هتل آپارتمان و پانسیون استان تهران گفت: با آغاز و تداوم ناآرامی‌ها در طول هفته‌های گذشته هم اکنون باید گفت مجدداً با نزولی شدن آمار، میزان ضریب اشغال هتل‌ها به دوران اوج کرونا بازگشته است. وی همچنین بیان کرد: در مجموع حدود ۷۰ درصد از رزرو هتل‌ها و مراکز اقامتی و همچنین تعداد مشتری رستوران‌ها کاسته شده است.
محسن حاجی‌سعید رئیس هیئت مدیره تشکل حرفه‌ای راهنمایان گردشگری نیز به اثرات مخرب اتفاقات اخیر بر گردشگری اشاره کرد و گفت: «به‌دنبال اغتشاشات و اتفاقات اخیر، کشورهای آلمان، اسپانیا، آمریکای جنوبی، برزیل و استرالیا تمامی تور‌های خود را به‌مقصد ایران به‌صورت کامل لغو کرده‌اند.» حاجی سعید با اشاره به اینکه اغتشاشات مانع جدی رونق دوباره گردشگری خارجی در دوران پساکرونا است اظهار کرد: «متأسفانه بسیاری از کشورها خصوصاً کشورهای معاند با انتشاراطلاعیه‌ای مّبنی برتوصیه عدم سفر به ایران با توجه به اتفاقات اخیر، از ورود بسیاری از گردشگران خارجی که قصد ورود و سفر به ایران را داشته‌اند، جلوگیری به‌عمل آورده‌اند.»
تبعات ناآرامی‌ها محدود به لغو اقامت یا تور نمی‌شود و در زمینه سلامت نیز موثر است. به طور مثال حسین نیکونام رئیس‌جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت ایران گفت: «آمار ورودی گردشگران سلامت ازعراق با توجه به اغتشاشات اخیر حدود ۴۰ درصد، از کشورهای اروپایی نزدیک به ۹۰ درصد و از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بالغ بر ۷۰ درصد کاهش یافته است.»
عکاسی، نه جاسوسی!
همین مساله باعث شده تا ۷ کشور آلمان، اسپانیا، برزیل، استرالیا ، سوئد، دانمارک و انگلیس توصیه به عدم سفر به ایران را درج بکنند. این در حالی است که قرار بود وزارت خارجه، سفیران و وزارت گردشگری با نمایندگان کشورهای خارجی صحبت و با سفرای ما در آن کشورها رایزنی کنند تا عدم اطمینان و نگرانی که آنها برای اتباع خود در داخل کشورما داشتند، رفع شود.
جالب است که بدانیم این هشدار قرمز به دنبال موجی رسانه‌ای است که علیه ایران و در بین گردشگران به راه افتاده که براساس آن گفته می‌شود عکاسانی که در حال تصویربرداری از مراکزعمومی‌هستند،بازداشت می‌شوند. آن‌هم به جرم جاسوسی. ریشه این ایران‌هراسی نیزبه اوایل امسال و دستگیری گردشگران و برخی از اتباع خواسته یا ناخواسته در برخی از اعتراضات مردمی، بازنشستگان، معلمان و … ، برمی‌گشت. گردشگرانی که گویا به واسطه عدم اطلاع از قوانین خاص و سختگیرانه ما در زمینه عکاسی و فیلمبرداری، دچارمشکل شدند. متاسفانه این اتفاق برای گردشگران سایر کشورها، سوءتفاهم اینکه ایران برخورد نامناسبی با گردشگران دارد،را پررنگ کرد!
حاجی سعید ضمن تاکید بر اینکه عدم آگاهی با عدم اطلاع رسانی متفاوت است، گفت: «اوج‌گیری مجدد درگیری‌ها در دو الی سه هفته گذشته منجر به درج توصیه عدم سفر به ایران در برخی کشورها شد. کسی که در قالب توریست سفر می‌کند آگاهی از این ندارد اگر در مسیر رفت و آمد یا پیاده‌روی شبانه به اعتراضات مردمی برخورد کند، نباید عکس و فیلم بگیرد. به دلیل اینکه اگر در کشورهای خودشان کسی ازاعتراضات عکاسی و فیلمبردای کند، جرم نیست اما درکشورما این موضوع ممکن است جرم تلقی شود و واکنش سختگیرانه‌ای نشان دهند.»
او ادامه داد:«هنوز برای نیروهای امنیتی مشخص نشده است که این‌ها از حس کنجکاوی عکاسی می‌کرده‌اند. تبعه برخی کشورها مشخصا ایتالیا که این روزها خبرسازهم شده است، همچنان در بازداشت به سرمی‌برند. این کار لطمه بزرگی به ایران و صنعت گردشگری آن می‌زند. این یک موضوع اساسی است که الان ما با آن مواجه هستیم. حتی اگر ایران یک روابط شفاف سیاسی با باقی کشورها دارد، طبیعتا اتباع آنها باید احساس امنیت بیشتری کنند یا حتی اگر سهل‌انگاری توسط گردشگران صورت گرفته، ما نگذاریم به حساب اینکه قطعا جاسوسی اتفاق افتاده است. کسی متوجه آسیبی که به گردشگری می‌زند نیست. بهتر است اگر گردشگر در مکانی دیده می‌شود وعکس و فیلمی گرفته است، آن را پاک کند و خودش آزاد شود.»
وی در ادامه گفت: «عمده مشکلاتی که بعضی، کشور ایران را قرمز می‌کنند، مربوط به دستگیری اتباعشان است. باید هر چه سریع‌تر نهادهای امنیتی با وزارت گردشگری جلساتی بگذارند و این موضوعات را بررسی کنند. از جمله اینکه اتباع بیگانه در کشورما نباید آنقدر راحت به عنوان جاسوس گرفته شوند. همچنین نهاد امنیتی باید توریست کنجکاو را از کسی که با قصد وارد کشور شده است، تفکیک کند. ما با وزیر گردشگری مطرح کردیم که این نگاه امنیتی باید کمرنگ شود تا به اقتصاد ما آسیب نزند.»
به گفته وی نزدیک به ۷۵ تا ۸۰ درصد آژانس اعلام کردند که تورها کنسل شده است. برخی ازآنها هم گفته‌اند که می‌خواهند هر چه زودتر بلیت برگشت بگیرند و در ایران نمانند. از سویی کسانی که می‌خواستند در نیمه دوم مهر و آبان ماه به ایران سفر کنند، سفرهایشان کنسل شد.
بدین ترتیب به نظر می رسد صنعت گردشگری ما، بازهم سیرقهقرایی جدیدی را آغاز کرده باشد؛ سیری که مسئولان مختلف تلاش دارند تا تقصیر آن را به گردن معترضان بگذارند.غافل از اینکه بخشی از این نقطه ضعف به شیوه‌های ناکارآمدی خود آنها در کنترل و مواجهه با بحران‌ها برای آسیب ندیدن این صنعت بحران زده برمی گردد.
