روزان: یک جامعه‌شناس و پژوهش‌گر چند روز قبل با اعلام خبرهای تکان دهنده ای از وضعیت خودکشی در کشور مدعی شده که این پدیده در شهرهای استان تهران به شکل نگران کننده ای افزایش پیدا کرده است.
اردشیر بهرامی گفته ؛ در یک بازه زمانی ۱۰ ساله از ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۶، آمار خودکشی افراد زیر ۱۸ سال تنها هشت درصد از مجموع موارد مرگ خودخواسته بوده اما این عدد در سال ۱۴۰۰ به ۱۰ درصد افزایش یافته است.
او به ناهنجاری‌های موجود در خانواده‌ها و تاثیر آن بر رشد آمار خودکشی میان کودکان و نوجوانان پرداخت و گفت: «در خانواده فضای گفت‌وگویی بیماری داریم، یعنی نمی‌توانیم با هم گفت‌وگو کنیم زیرا قدرت چانه‌زنی وجود ندارد و نمی‌توانیم درباره مسایل خانواده گفت‌وگو کنیم تا فهم ارتباطی شکل بگیرد.»
بهرامی به اقتدارگرایی و مردسالاری در خانواده‌ها خصوصا در میان مهاجران حاشیه‌نشین اشاره کرد و افزود: «کودکان و نوجوانان در این فضاها بیشتر آسیب می‌بینند. ساختار خانواده‌ها به شکل اقتدارگرایانه و مردسالارانه است. نگاه مردسالارانه باعث می‌شود فضای کنش‌گری خانواده‌ها از بین برود و تبدیل به یک فضایی همراه با خشونت فیزیکی شود …. در شهرهای مهاجرفرست، شبکه خویشاوندی داریم که از یکدیگر حمایت می‌کنند اما بعد از مهاجرت تضعیف می‌شود.»
پیش از این و در سال ۱۳۹۹ سازمان بهزیستی ایران تایید کرده بود آمار خودکشی در میان گروه سنی نوجوان به دلیل مشکلات خانوادگی رو به افزایش است.
بهرامی نقش برخی دیگر از پدیده‌ها، برساخته‌ها و ارزش‌های اجتماعی نظیر فقر، تعصب، آبرو، ناموس و سنت را مورد بحث قرار داد و تاکید کرد تیغ دو لبه فقر و سنت در صورتی که به کودک‌همسری و ازدواج اجباری منجر شود، می‌تواند بسیار آسیب‌زا باشد.
به گفته این جامعه‌شناس، کودکی که بر اثر سنت و فقر تن به ازدواج اجباری می‌دهد، «سهمی از عاطفه و انتخاب ندارد» و کاملا مشخص است که این مسیر به آسیب منجر می‌شود.
بهرامی در ادامه صحبت‌های خود، استان‌های ایلام، لرستان، کرمانشاه و خوزستان را از کانون‌های اصلی خودکشی در دنیا معرفی کرد و گفت: «همه این مناطق در انزوای جغرافیایی قرار دارند، شاخص‌های توسعه در پایین‌ترین سطح قرار دارد و بالاترین آمار مهاجرفرستی، بیکاری و فقر در آنها دیده می‌شود.»
او از افزایش آمار خودکشی در شهرهای استان تهران نظیر شهریار، ملارد، ورامین، قرچک، قدس، چهاردانگه، رباط‌کریم، پیشوا و پاکدشت خبر داد و با ذکر مثالی افزود: آمار خودکشی در چهاردانگه ۱۶ در ۱۰۰ هزار نفر و در استان ایلام ۱۲ در ۱۰۰ هزار نفر است.
بهرامی با اشاره به حضور گسترده مهاجران در شهرهای استان تهران هشدار داد: «وقتی افراد به حاشیه شهرها مهاجرت می‌کنند، در یک ساخت ناهمگن اجتماعی قرار میگیرند. آنها تشکیل طایفه نمی‌دهند، فقط در کنار هم قرار میگیرند و دیگر کنش‌گری و آداب و رسوم ندارند.»
در شهریور ماه روزنامه اعتماد در گزارشی به بررسی محتوای تولید شده درباره «خودکشی» در شبکه‌های اجتماعی و ارتباط آن با رویدادهای سیاسی و اجتماعی پرداخت و با استناد به کلان‌داده‌ها نوشت جست‌و‌جوی این کلمه در فروردین ۱۴۰۲ نسبت به نیمه دوم سال ۱۴۰۱ بیش از دو برابر افزایش داشته است.
بر اساس آمار رسمی منتشر شده از سوی فرماندهی انتظامی، نرخ مرگ و میر ناشی از خودکشی ۵/۱ مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است و بر اساس گزارش شاخص‌های عدالت اجتماعی، طی ۱۰ سال بیش از ۴۰ هزار مرگ ناشی از خودکشی ثبت شده است.
آمار خودکشی سال ۱۴۰۱
اما برخی از گزارش های دیگر آمار بیشتری را در مورد خودکشی اعلام می کنند. حمید پیروی، نایب رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران گفته که آمار خودکشی در ایران طی سال‌های اخیر افزایشی بود.
او گفت که در سال ۱۴۰۱ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، ۷.۴ نفر اقدام به خودکشی کرده و فوت کردند. به عبارتی سال گذشته بیش از ۶۰۰۰ نفر اقدام به خودکشی منجر به فوت داشتند.
پیروی توضیح داد: «به ازای هر خودکشی کامل (منجر به فوت)، حدود ۲۰ تا ۳۰ برابر آن اقدام به خودکشی می‌کنند. در سال گذشته حدود ۱۲۰ هزار نفر اقدام به خودکشی داشتند که در سامانه وزارت بهداشت ثبت رسمی شده است. ممکن است مواردی هم به موسسات خصوصی مراجعه کرده باشند که اقدام به خودکشی آنها ثبت نشده باشد.»
افزایش ۵۱ درصدی آمار خودکشی طی ۷ سال
بررسی آمارهای رسمی و اعلام‌شده نشان می‌دهد که آمار خودکشی در ایران در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۳۹۵ حدود ۵۱ درصد افزایش داشته است؛ یعنی طی هفت سال.
مبنای مقایسه آمارهایی است که حمید پیروی، نایب رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران در همایش روز جهانی پیشگیری از خودکشی (۱۹ شهریور امسال) اعلام کرد. او در آن همایش گفت که سال ۱۳۹۵ در ایران ۷۹ هزار و ۱۰۲ نفر اقدام به خودکشی کردند.
مسبوق به سابقه
اما این اولین باری نبوده که در مورد افزایش آمار خودکشی در شهرهای حاشیه ای صحبت می شود. ۴ سال قبل نیز رئیس وقت انجمن روانپزشکان ایران گفته بود؛ حدود ۷۳ درصد موارد اقدام به خودکشی در حاشیه شهرهای کشور اتفاق می افتد و این درحالی است که مسائل اجتماعی و اقتصادی روی افزایش خودکشی اثرگذار است.
مریم رسولیان آن زمان گفته بود: میانگین خودکشی در کشور ۶ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است و استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، کرمانشاه و استان های مرزی غرب بیشترین آمار خودکشی را دارند.
وی اظهار داشت: خودکشی موضوع روز جامعه است و متاسفانه به جای رسیدگی و بررسی، این مسئله سیاست زده شده است. فردی که دچار افسردگی و اختلالات روان پزشکی است، افکار خودکشی دارد و برای پیشگیری باید به این موارد توجه شود.
رسولیان با بیان اینکه سلامت روان مردم بسیار مهم است، ادامه داد: پیشگیری از افسردگی نقش مهمی در خودکشی دارد و باید در جامعه درباره افسردگی حرف بزنیم و به مردم آگاهی دهیم.
این روانپزشک با اشاره به اینکه عوامل اجتماعی و خانوادگی تا ۸۰ درصد در افسردگی تاثیر دارد، تصریح کرد: میان احساس غم و افسردگی تفاوت زیادی است. استرس های اجتمای باعث کاهش امنیت روانی می شود و فرد افسرده می تواند روی افراد دیگر نیز تاثیر گذارد.
رسولیان تاکید کرد: وب سایت آموزش عمومی در هفته جاری و کمپین پیشگیری از افسردگی و آگاهی به مردم با عنوان حرف می زنم در فضای مجازی راه اندازی می شود.
همه افراد دارای ژن های آسیب پذیر هستند
امیرحسین جلالی عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز در این نشست گفت: در همه افراد ژن های آسیب پذیر وجود دارند و وقتی خانواده متشنج و فضای اجتماعی پرتنش باشد، این ژن ها رشد کرده و بروز می یابند و فرد را دچار اختلالات روانی می کنند.
وی اظهار داشت: در عین حال احساس همدلی، احساس تعلق به محیط خانه و اجتماع سطح تنش های روانی را کاهش می دهد و با توجه به اینکه مغز و بدن رابطه پویا و ارگانیکی با هم دارند، تنش ها و استرس های روی سیستم های بدن از جمله دستگاه گوارش اثر منفی می گذارد.
این روانپزشک ادامه داد: استرس با فعال کردن سیستم سمپاتیک باعث افزایش گردش خون و اصطلاک بدن می شود و فرد دچار دردهای عضلانی می شود.
وی با اشاره به اینکه شرایط اجتماعی کشور در وضعیت ویژه قرار دارد، تصریح کرد: به همین دلیل نگرانی هایی برای سلامت عمومی و اجتماعی مردم وجود دارد و روانپزشکی می تواند به بهبود سلامت روانی اجتماع کمک کند و باید مردم را با مسائلی که باعث پیشگیری از اختلالات روانی می شود، آگاه کرد.
بیمار روانی انگ نیست
غلامرضا حاجتی روانپزشک نیز در این نشست گفت: بیماری روانی شرم و انگ نیست، وقتی بیمار به روانپزشک برای درمان مراجعه نکند، خطر اقدام به خودکشی در وی بالا می رود.
